جولان جرم‌اولی‌ها در شهر/ سقوط طبقه متوسط به زیر خط فقر
در ماه‌های گذشته کرکره مغازه‌های بی‌شماری برای همیشه پایین کشیده شد، کارگران زیادی از کارشان تعدیل شدند، اضافه‌حقوقی در کار نبود و عوض آن نمودار تورم روز‌به‌روز سیر صعودی داشت. سفره خانواده‌ها نه فقط کوچک که گاهی برچیده شد و سرپرستان خانوارها در تأمین نیازهای اولیه و مقدماتی خانواده ماندند.
کسانی که فکر می‌کنند یک بار، فقط یک بار برای کمک به زدن نبض خانه‌شان، چیزی را از جایی بردارند، سرقت‌اولی شده و به آمار سارقان افزوده می‌شوند. مسئله‌ای که از نظر محسن مدیرروستا، بازپرس جنایی، تنها مربوط به ایران نیست و با توجه به پیامدهای اقتصادی ناشی از شیوع کرونا، تمامی کشورها با آن دست‌به‌گریبان هستند.
مدیرروستا گفت: «پرونده‌ای داشتم درباره مجرمان سابقه‌داری که به‌دلیل شیوع کرونا موقتا آزاد شده بودند، اما در خارج از زندان مرتکب سرقت شدند و البته دستگیر و به زندان بازگردانده شدند. قطعا بخشی از کسانی که از زندان آزاد می‌شوند، ممکن است دوباره مرتکب جرم سرقت شوند و من هم تجربه رویارویی با این پرونده را داشته‌ام. این احتمال وجود دارد که با توجه به اینکه مشاغل زیادی از دست رفته، عده‌ای که سابقه ندارند، به سمت سرقت کشیده شوند؛ اما باید توجه داشت من به‌طور‌کلی اظهارنظر می‌کنم و بین جرم‌اولی و سابقه‌دار تفکیک قائل نمی‌شوم و نظرم را کلی بیان می‌کنم. با توجه به وضعیت ویروس کرونا و ازدست‌رفتن مشاغل بی‌شمار، موضوع بی‌کاری تشدید می‌شود. وقتی بی‌کاری تشدید شود، میزان ارتکاب جرم بالا می‌رود. یکی از جرائمی که با افزایش بی‌کاری زیاد می‌شود، سرقت است. به نظر من، در همه جوامع این مسئله مصداق دارد و مربوط به ایران و تهران نیست. قطع به یقین، در همه کشورها به‌واسطه اپیدمی کرونا، اشتغال کم شده، عده زیادی شغلشان را از دست داده‌اند و به تبع آن نرخ جرم بالا می‌رود. یکی از جرائمی که با معیشت مردم گره خورده، سرقت است. این افراد برای تأمین نان و مایحتاج خود و خانواده‌شان مرتکب سرقت می‌شوند؛ افرادی که بار اولشان است و ممکن است کلا به راه ناصواب کشیده شوند. واقعیت این است که من آماری درباره جرم‌اولی‌ها ندارم، اما می‌توانم بگویم وضعیت کرونا میزان سرقت را زیاد کرده و البته مختص کشور ما نیست و همه جهان با این مسائل دست‌به‌گریبان هستند».
50 درصد جرم‌اولی هستند
بنا بر اعلام رئیس پلیس آگاهی تهران بزرگ، با وجود اینکه به‌واسطه درخانه‌ماندن مردم شاهد کاهش 14 درصدی سرقت از منازل بودیم، اما در كنار این موارد یك‌سری سرقت‌های خرد مانند سرقت قطعات و لوازم خودرو و موبایل‌قاپی افزایش داشته است. تقریبا در همه محلات با سرقت مواجه هستیم، اما نوع سرقت‌ها و میزان وقوع آن متفاوت است؛ برای مثال در برخی محلات سرقت‌های خرد زیاد است و در محله دیگری سرقت‌های منزل شایع‌تر است. علاوه بر این، در سال‌های گذشته، نسبت دستگیری مجرمان سابقه‌دار به بار اولی‌ها ۵۰ درصد به ۴۵ درصد بود و بیش از ۵۰ درصد مجرمان، سابقه‌دار و كمتر از ۴۵ درصد بار اولی بودند، اما درحال‌حاضر تقریبا این میزان مساوی شده است. در جای‌جای تهران به سبب شرایط زیستی و بحث ژئوپلیتیك و وضعیت اقتصادی و همچنین مدل‌های مختلف شهرنشینی، یك جرم خاص بیشتر از سایر جرائم رخ می‌دهد؛ برای مثال در غرب تهران به علت ویلایی‌بودن خانه‌ها، برخی سارقان طمع می‌كنند و به سرقت منزل در این منطقه روی می‌آورند. سارقان می‌دانند كه اگر سراغ خانه‌های این منطقه بروند، می‌توانند اشیای بیشتری را از داخل خانه‌ها خارج كنند و به‌دلیل اینكه خانه‌های این منطقه ویلایی هستند و استحكام حفاظتی كمتری دارند، سارقان در این منطقه بیشتر سراغ سرقت منزل می‌روند. یك آپارتمان در پایین شهر با متراژ كم شاید اصلا راه نفوذ نداشته باشد، اما خانه‌های ویلایی چون حفاظ‌های امنیتی كمی دارند، سارقان را برای سرقت از این محل‌ها تحریك می‌كنند. سرقت بعدی كه در این منطقه نسبت به سایر جرائم فراوانی دارد، سرقت لوازم خودرو است. با توجه به موقعیت منطقه كه هر چهار طرف آن اتوبان است، سارقان وسوسه می‌شوند لوازم خودرو را به سرقت ببرند و از اتوبان‌ها برای فرار استفاده كنند».
سقوط طبقه متوسط به زیر خط فقر
«می‌خواهند استانداردهایشان را نگه دارند، اما نمی‌شود. حالا که می‌گویم استاندارد فکر نکنید از چیز عجیبی حرف می‌زنم؛ از همان که بودند؛ داشتن یک خانه اجاره‌ای کوچک در یک محل آبرومند، تأمین معاش روزانه فرزندان، خوردن گوشت قرمز دو روز در هفته، مراقبت از سلامت کودکشان و چیزهایی از این دست. اما مجبور می‌شوند هر ماه یکی از اینها را کم کنند...»؛ اینها گفته نیوشا اعظم است، مسئول مرکز خیریه مهر در تهرانپارس.
او می‌گوید تعداد مددجویانی که تا چند ماه پیش به مرکز خیریه او کمک می‌کردند و حالا مددجوی مرکز هستند، زیاد است. اعظم می‌گوید: «حداقل ماهی دوتایشان اضافه می‌شود. خانه در تهرانپارس جایش را به خاک‌سفید می‌دهد، گوشت می‌شود دو هفته یک بار، بعد ماهی یک بار و الان کسی را دارم که می‌گوید از اردیبهشت به بچه‌‌هایش گوشت نداده است. طرف مرد آبروداری است. کارمند شرکت واحد است و اصلا فکرش را هم نمی‌کردم که بنشیند روبه‌رویم، دستمالش را روی صورتش بگیرد و هق‌هق کند. آن‌قدر گریه کرد که حد نداشت. می‌گفت، خانم اعظم کاخ کوچک من همان خانه اجاره‌ای 73متری بود با سه فرزند و همسر جوانم. خانه را تحویل دادیم، پول پس‌انداز را خرج کردیم، حالا موقتا در زیرزمین خانه اقوام زندگی می‌کنیم تا بتوانم کاری بکنم. می‌گوید همسرش تعدیل نیرو شده و یک‌مرتبه درآمد سه میلیون تومانی را از کف داده‌اند. مرد مجبور است با حقوق ماهی چهارمیلیونی، سه‌میلیون‌و 500 هزار تومان قسط بدهد. پولی برای زندگی نمی‌ماند».
اعظم می‌گوید با چشم خودش سقوط طبقه متوسط به زیر خط فقر را دیده... .
فقر، واقعیتی عینی
مهدی شفاخواه، دبیر کمیته ورزش جمعیت امام علی (ع) و ساکن منطقه 12 تهران است. او می‌گوید: «از شروع اپیدمی در ایران، تمرکزمان را روی منطقه 12 گذاشتیم و به وضعیت خیابان‌های شاهپور، دروازه‌غار، گمرگ و... رسیدگی می‌کنیم. چیزی که حالا دیده‌ایم، این است که از سه ماه پیش، پسران جوان به‌شدت به خرید و فروش مواد مخدر روی آورده‌اند. خیلی از بچه‌های زیر 20 سال سرقت‌های خرد انجام می‌دهند و امرار معاش می‌کنند. ما با توجه به سیاست‌گذاری جمعیت، کلاس‌های ورزش را در منطقه راه انداختیم و رشته رزمی را آموزش دادیم. سه نفر از بچه‌هایی که سرقت می‌کردند، سر کلاس‌ها حاضر شدند، اما بعد از سه ماه، تنها یکی از آنها به‌صورت مستمر به کلاس‌ها می‌آید؛ چون زبان فقر، زبان ملموس و تاریکی است و گرسنگی را نمی‌شود کتمان کرد». این فعال اجتماعی در ادامه افزود: این ماجرا به وضعیت امروز اقتصادی بی‌ربط نیست. این بچه‌ها تا همین پارسال شرایط متفاوتی داشتند. کم و زیاد، مایحتاجشان برآورده می‌شد، اما حالا امکانش برای خانواده‌ها مهیا نیست. خانواده‌ها حتی به‌واسطه فقر مجبور به عوض‌‌کردن منطقه زندگی‌شان هستند. خانواده‌ای که ساکن شاهپور بود، حالا به حاشیه شهر ری نقل مکان کرده، خانواده ساکن شهر ری به ورامین رفته، سفره‌ها کوچک شده و دیگر آرامشی برایشان وجود ندارد.
این سرنوشت تنها مربوط به ایران نیست. مطابق گزارش بانک جهانی، در حالت خوش‌بینانه، امسال تعداد مردم در فقر شدید به ۶۷۹ میلیون نفر و در نگاه بدبینانه به ۷۱۹ میلیون نفر خواهد رسید؛ در‌حالی‌که پیش از بحران کووید ۱۹، پیش‌بینی می‌شد در سال ۲۰۲۰، تعداد فقیران جهان به ۵۹۵ میلیون نفر کاهش یابد. در آوریل بانک جهانی برآورد کرده بود به علت بیماری کووید ۱۹، ۴۰ تا ۶۰ میلیون نفر به فقر شدید کشیده شده‌اند. از آن زمان تاکنون، کانون شیوع کرونا از شمال آمریکا و اروپا به جنوب کره زمین کشیده شده است. این مسئله، باعث افزایش تلفات در کشورهایی با درآمد پایین و متوسط شده و هم‌زمان، هزینه‌های اقتصادی آنها را هم افزایش داده است. در نتیجه، برآورد بانک جهانی نیز تغییر کرده است. بنا بر این گزارش، در شرایطی که رشد اقتصادی جهان منفی پنج درصد باشد، بحران ویروس کرونا ۷۱ میلیون نفر را به فقر شدید خواهد کشاند، اما اگر رشد اقتصادی با سناریوی سقوط به محدوده منفی هشت درصدی اتفاق بیفتد، نزدیک به صد میلیون نفر به فقر شدید کشیده می‌شوند.
مهم نیست که سفره مردم کوچک شده است. 
