ماجرای ابتدای ۲۵ میلیون نفر به کرونا
عباس عبدی تحلیل گر سیاسی در یادداشتی با عنوان «آمار نبود؛ تخمین بود! » نوشت: واقعیت این است که کادر پزشکی به ویژه در بیمارستان‌های دولتی از ابتدای اسفند ۱۳۹۸ تاکنون بیشترین نقش را در مقابله با کرونا و درمان بیماران داشته‌اند و به رغم ضعف‌های فراوان در سیاست‌گذاری و فقدان امکانات و تجهیزات، موفقیت آنان غیرقابل تردید است. از این رو تاکنون به طور متوسط روزانه حدود یک نفر از کادرهای بیمارستانی و بهداشت و درمان از دست رفته‌اند که حدود ۶۰ درصد آن پزشکان بوده‌اند. از این رو شاید نقد سیاست‌ها و مواضع وزارت بهداشت به نوعی تعریض به کادر درمانی تلقی شود در حالی که باید میان این دو مقوله تمایز کامل قایل شد، مثل جنگ که رزمندگان با خلوص و از روی عقیده یا عشق به کشور یا حتی دستور فرمانده می‌جنگند و شهید می‌شوند ولی این رفتار نباید مانع از نقد نیروهای ستادی شود؛ نیروهایی که با تصمیمات و اظهارات خود فرآیندهای خوب یا بدی را شکل می‌دهند.
متاسفانه در خصوص کرونا شاهد مواضع و عملکردهایی هستیم که به هیچ وجه قابل دفاع نیست. از این بدتر آنکه به نقدهای منتشر شده، پاسخی مستدل نمی‌دهند حتی بدتر از آن؛ هر گاه پاسخی که می‌دهند، کار را خراب‌تر می‌کنند.
در هفته گذشته و با استناد به یک پژوهش از سوی وزارت بهداشت، رییس‌جمهور اعلام کرد که حدود ۲۵ میلیون نفر در ایران به کرونا مبتلا شده‌اند در واقع این تعداد مبتلا از ابتدا تاکنون بوده است. در ادامه نکات دیگری را نیز اظهار کرد که با مجموعه این ادعا سازگار نبود. پس از این اظهارنظر دو خط هوایی پرتردد، پروازهای خود را به ایران متوقف کردند. در نهایت برای تصحیح امر یکی از مقامات وزارت بهداشت در توجیهی عجیب اظهار کرد که: «ابتلای ۲۵ میلیون به کرونا مطالعه بود نه آمار! ۲۵ میلیون ابتلا مربوط به حجم نمونه کوچکی بود. آمار کرونا آن چیزی است که سخنگوی وزارت بهداشت هر روز ظهر اعلام می‌کند. موضوع ۲۵ میلیون نفر ابتلا به کرونا مربوط به یک مطالعه سرولوژیک بوده و یک مدل‌سازی و تخمین محسوب می‌شود و اعداد بالاتر از این هم با این مطالعات به دست آمده است. این موارد به هیچ عنوان آمار نیست و بر اساس تست مولکولی و قطعی نیستند.»
ظاهرا آقایان توجه ندارند که به همین‌ها می‌گویند آمار. آمار دو نوع است؛ ثبتی و پیمایشی. آمار ثبتی مثل ازدواج و زاد و ولد و مرگ و میر. ولی بخش مهمی از آمار پیمایشی است مثل تورم، هزینه خانوار و... . آمار پیمایشی را به طور معمول با تقریب بیان می‌کنند. مثلا با تقریب ۳%± می‌گویند. پس اگر وزارت بهداشت آن یافته‌ها را براساس مطالعه پیمایشی به دست آورده است باید از اعتبار آن دفاع کند نه اینکه با ذکر چنین سخنی، خودش در بی‌اعتبار کردن آن پیشگام شود.
به طور کلی می‌توان مدعی شد که برخلاف پژوهش‌های درمانی و دارویی در حوزه گزارش‌های آماری به شدت ضعیف عمل شده است و کمتر توانسته‌ایم اعتماد مخاطبان را درباره تعداد مبتلایان، تعداد فوتی‌ها و... جلب کنیم. هنوز تصویر دقیقی از جزییات مبتلایان به این بیماری در اختیار مردم و افکار عمومی و پژوهشگران قرار نگرفته است. شاید برخی پژوهشگران در پی انتشار مقاله خود در ژورنال‌های معتبر مثل لنست هستند در حالی که انتشار مقاله در لنست، مساله مردم ایران نیست. باید پژوهش به فهم مشکل در داخل کشور و جامعه ایران کمک کند. بخش پژوهش وزارت بهداشت باید درک دقیق‌تری از وظیفه پژوهشی خود به نمایش بگذارد. نوشتن مقاله برای لنست یک وظیفه فرعی و تبعی است. انتشار اطلاعات و داده‌های درست و کامل و عمومی کردن نتایج پژوهش‌ها و استفاده عمومی و تاثیرگذاری بر افکار عمومی و تصمیم‌سازان، وظیفه اصلی است. نتیجه چنین رفتاری همین می‌شود که گزاره مهمی را تحت عنوان نتایج یک پژوهش به دولت یا ستاد کرونا می‌برند ولی به صورت ناقص بازتاب پیدا می‌کند و به جای روشنگری به ابهام می‌افزاید و بلافاصله نیز سعی در توجیه غیرمنطقی آن می‌کنند.
