تاثیرات مخرب ویروس کرونا بر مغز و راهکار‌هایی ساده برای جلوگیری
چه شما به ویروس کرونا مبتلا شده باشید و یا هنوز به این ویروس آلوده نشده باشید، کارکرد مغز شما در چند ماه گذشته به دلیل همه گیری این ویروس تغییر کرده است. در کنار ایجاد اضطراب و افسردگی، ویروس کرونا خود می‌تواند باعث چند شکل مرتبط با سیستم عصبی در انسان شود. همچنین قرنطینه و نگرانی از همه گیری کووید ۱۹ می‌تواند فعالیت شیمیایی مغز را تغییر دهد و باعث اختلالات خُلقی در فرد شود.
با این حال، محققان به دنبال راهکاری برای مقابله با تاثیرات منفی ویروس کرونا بر کارکرد مغز هستند. بیایید از ابتلا به کووید ۱۹ شروع کنیم.
در کنار تغییرات خلقی در فرد، رایج‌ترین علائم ابتلا به این ویروس که مرتبط با مغز می‌شود شامل بی حالی و سرگیجه، سردرد، از دست دادن حافظه و مشکلات مرتبط با توجه و تمرکز کردن است. دلایل متعددی برای تغییر کارکرد ذهن به دلیل ابتلا به کرونا مطرح می‌شود که از آن جمله می‌توان به ایجاد التهاب در بدن و ایجاد مشکلات مغزی – عروقی اشاره کرد.
محققان می‌گویند احتمالاً ویروس کرونا از راه بینی و از طریق عصب مربوط به حس بویایی وارد مغز می‌شود. این عصب در کارکرد حس بویایی اهمیت زیادی دارد. از همین رو، از دست دادن حس بویایی یکی از علائم رایج در میان مبتلایان به ویروس کرونا است. بخشی از مغز که مسئول حس بویایی است با سایر بخش‌های مغز در ارتباط است و به آن‌ها پیام‌هایی می‌فرستد. این مناطق خود مسئول بخش یادگیری، حافظه و احساسات هستند.
بخش حس بویایی مغز برای ارتباط با سایر بخش‌ها از مواد شیمیایی مانند دوپامین که نقش مهمی در لذت و تحرک ما دارد، استفاده می‌کند. احتمالا ویروس کرونا باعث تغییر سطح دوپامین خون می‌شود. همچنین این ویروس احتمالا بر میزان مواد شیمیایی مغز مانند سروتونین و استیل کولین تاثیرگذار است. تمامی این مواد شیمیایی در فرآیند‌هایی مانند تمرکز و توجه کردن، یادگیری، حافظه و رفتار فرد اثرگذار هستند.
این تغییرات در مواد شیمیایی منجر به تغییرات در رفتار، خستگی و تغییرات شناختی می‌شود که در بیماران مبتلا به کرونا شایع است. همین موضوع منجر به بروز عوارضی مانند استرس، نگرانی و اضطراب، و افسردگی در بیماران مبتلا به کووید ۱۹ می‌شود.
با این حال، تنها کسانی که مبتلا به ویروس کرونا شده اند از استرس و افسردگی رنج نمی‌برند. متاسفانه همه گیری ویروس کرونا در جهان و متعاقب آن قرنطینه و تنهایی افراد منجر به تغییر فعالیت شیمیایی مغز افراد شده است. استرس مزمن ریشه در وجود التهاب دائمی در بدن دارد که می‌تواند مغز را تحت تاثیر قرار دهد و باعث کوچک شدن هیپوکامپ مغز شده و در نتیجه احساسات ما را مورد هدف قرار می‌دهد. هیپوکامپ قسمتی از دستگاه لیمبیک مغز است که مسئول یادگیری و حافظه است و در بیماری آلزایمر اولین ناحیه مغز است که آسیب می‌بیند.
استرس همچنین باعث برهم خوردن سطح سروتونین و کورتیزول مغز می‌شود که می‌تواند خلقیات و رفتار ما را تحت تاثیر قرار دهد. در نتیجه، این تغییرات می‌تواند باعث افسردگی، و نگرانی و اضطراب در فرد شود.
راهکار مقابله با اثرات مخرب ویروس کرونا بر مغز
یکی از نکات جالب درباره مغز این است که این اندام به شدت قابل انعطاف و تغییرپذیر است. این بدان معناست که مغز می‌تواند با انجام تغییراتی، آسیب‌های وارد شده را جبران کند. حتی شرایط وخیمی مانند از دست دادن حافظه و نیز افسردگی‌های حاد را نیز می‌توان با انجام اقداماتی که منجر به تغییر کارکرد مغز و مواد شیمیایی آن می‌شود، بهبود بخشید. انجام ورزش ذهنی و تمرین ذهن آگاهی، روش‌هایی هستند که می‌توانند به مبارزه با استرس به ما کمک کنند.
ذهن آگاهی (mindfulness) به ما می‌گوید که انسان برای آرامش و دور کردن نگرانی‌ها و اضطراب‌ها لازم است تا با جریان مستمر و لحظه به لحظه زندگی رابطه‌ای عمیق و واقع گرایانه برقرار کند. شواهد عملی این مفهوم را برخی با تمرین‌هایی همراه با تمرکز و دقت کردن به حواس پنجگانه در درک عمیق و با آرامش لحظه‌ها و لذت‌ها توصیه می‌کنند.
برای مثال غذا خوردن آهسته و تلاش و تمرکز برای درک مزه‌ها، تمرکز بر تنفس و درک عمیق دم و بازدم، تمرکز و آرامش دوره‌ای در طی روز، یادآوری آن چیز‌هایی که از آن برخوردار هستیم از مصادیق تمرین‌هایی است که در این زمینه توصیه شده است.
مطالعات نشان می‌دهد تمرین ذهن آگاهی می‌تواند کارکرد قشر جلوی مغز (که مسئول تصمیم گیری و برنامه ریزی است)، هیپوکامپ و آمیگدال را تغییر دهد. مهم‌تر از همه، این مناطق مغزی، اصلی‌ترین مناطقی هستند که از سوی ویروس کرونا هدف قرار می‌گیرند. تمرین‌های ذهنی می‌تواند باعث بهبود تمرکز و توجه کردن، کارکرد حافظه و افزایش انگیزه شود. کسانی که از علائم مغزی شدید رنج می‌برند، بهتر است در این زمینه به روانشناس و یا روانپزشک مراجعه کنند. در این موارد، راهکار‌هایی دارویی مانند دارو‌های ضد افسردگی وجود دارد که از سوی روانپزشک تجویز می‌شود. همچنین روانشناسان می‌توانند از راهکاری‌های درمانی مانند روش‌های شناختی –رفتاری برای درمان بیماران استفاده کنند.
دستگاه‌های پوشیدنی (مانند ساعت‌های هوشمند، دستگاه تعیین ضربان قلب و فشارخون و ...)، ابزار‌های مناسبی هستند که فرد در صورت استفاده از آن‌ها می‌تواند به زمان‌هایی که دچار استرس زیاد است پی ببرد. این دستگاه‌ها می‌توانند وسیله‌ای مناسب برای تشخیص حال فرد باشند. برای مثال، فرد می‌تواند تشخیص دهد زمانی که استراحت کرده و یا بیشتر می‌خوابد، استرسش کاهش می‌یابد. همچنین نرم افزار‌هایی وجود دارند که با نصب بر روی تلفن‌های هوشمند، می‌توانند به کاهش استرس در فرد کمک کنند.
حمایت اعضای خانواده و دوستان، تمرکز کردن و استراحت کافی، داشتن تفریحات مناسب ذهنی و دور ماندن از تنش‌ها و استرس‌های محیطی از مواردی است که می‌تواند باعث ایجاد آرامش در فرد شود و در بلند مدت کارکرد مغز را به حالت قبل بازگرداند.
