ماجرای ۲۳ اسکلت کشف شده در هفت‌تپه چیست؟
عاطفه رشنویی اظهار کرد: در روز شنبه یکم شهریور ۱۳۹۹ یک خبرگزاری مصاحبه‌ای با استاد اسماعیل (احسان) یغمایی منتشر کرد که مروری بر دهه‌ها تجربه و حضور این پیشکسوت ارجمند در محوطه‌های مختلف و مشاهدات وی از کاوش‌ها در این محوطه‌ها است.
برپایه اعلام اداره‌کل میراث فرهنگی خوزستان، او ادامه داد: بخش کوتاهی از این مصاحبه درمورد هفت‌تپه و کاوش در آرامگاه معروف به آرامگاه دسته جمعی هفت‌تپه است که استاد یغمایی که بنا به اسناد تصویری در کاوش این گور شرکت داشت، به درستی به حضور ۲۳ اسکلت در گور اشاره می‌کند.
مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه افزود: عنوان این خبر موجب شد در اذهان عمومی تصوری شکل گیرد که این گور و ۲۳ اسکلت آن به تازگی کشف شده‌اند در حالیکه کاوش آن‌ها به بیش از ۵۰ سال پیش بازمی‌گردد.
او در ادامه به داستان کاوش این گور دسته جمعی اشاره و عنوان کرد: در کاوش‌های دهه چهل شمسی در هفت‌تپه که به سرپرستی دکتر نگهبان انجام شد، دو گور دسته جمعی به دست آمد که گور اول که ابعاد بزرگتری داشت، همان گور معروفی است که بخشی از طاق هلالی آن در جریان تسطیح زمین‌های نیشکر و راه‌سازی، آشکار و آغازگر سال‌ها کاوش در هفت‌تپه شد.
رشنویی با بیان این‌که در گور اول یک تدفین دسته جمعی به دست آمد که در این تدفین نظم خاصی در قرار گرفتن اسکلت‌ها وجود نداشت، افزود: گور دوم که به گور دسته جمعی هفت‌تپه معروف است، یکی از منظم‌ترین تدفین‌های تاریخ ایلام را به نمایش گذاشته بود که در آن ۲۳ اسکلت در کنار هم قرار گرفته بودند.
او در توصیف این گور به نقل از دکتر نگهبان در کتاب گزارش کاوش هفت‌تپه بیان می‌کند: «14 عدد از این اسکلت‌ها به موازات یکدیگر و بقیه احتمالاً به دلیل وجود فضای ناکافی به صورت نامنظم قرار داشتند.
مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه تصریح کرد: آنچه که دکتر نگهبان درمورد آن به یقین صحبت می‌کند، مشاهدات وی و نحوه قرار گرفتن اسکلت‌ها است.
او به نقل از نگهبان در تفسیر این گور اظهار داشت: کیفیت و وضعیت استخوان‌ها و پوسیدگی شدید آن‌ها به نحوی بود که اظهار نظر و تشخیص درباره جنس خاص زن و مرد و همچنین کامل یا ناقص بودن اعضای بدن امکان پذیر نبود؛ بعضی از فک‌ها دور از محل خود و روی سینه قرار داشتند ضمن آن‌که بیشتر دندان‌ها سالم بودند و به نظر می‌رسد که اسکلت‌ها به افراد جوان تعلق داشتند.
رشنویی با اشاره به این‌که نظریات مختلفی در مورد علت این تدفین از جنگ یا مرض واگیردار تا آرامگاه خدمتکاران و امرای مملکت و همسران متعدد شاه مطرح شد که هر یک به نوبه خود ممکن است مورد پرسش قرار گیرد، گفت: در کاوش‌های بعدی در هفت‌تپه تعداد زیادی الواح گلی و سنگی پیدا شد که از موضوعات مختلفی شامل انواع و میزان هدایا و پیشکش به معابد، دستمزد خدمتکاران، شرح وظایف و جریمه به دلیل کوتاهی در کار صحبت شده بود.»
او افزود: متن این الواح موجب شد گمان‌هایی در مورد ارتباط این گورها و ساختمان آن با معبد مطرح شود که کاوش‌های بیشتر و ترجمه الواح مشابه دیگری که از شوش به دست آمده بود موجب شد که تا حدودی این گمان‌ها با تردید روبرو شوند.
مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه اضافه کرد: اکنون می‌دانیم براساس مطالعات دهه‌های اخیر، در ماهیت معبد بودن آرامگاه‌های دسته جمعی شبهاتی جدی وجود دارد.
او یادآور شد: در زمان دکتر نگهبان و پس از او تعداد کمی از الواح هفت‌تپه ترجمه شدند و بخش بسیاری از آن‌ها به دلیل پیچیدگی این متون و انگشت‌شمار بودن زبان‌شناسان مسلط به این الواح ناخوانده باقی ماندند.
رشنویی در ادامه به رویکردهای جدید در پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه اشاره کرد و گفت: کاوش در هفت‌تپه نیز مانند هزاران محوطه دیگر آغازگر هزاران پرسش جدید شده است تا جایی که امروزه‌روز علوم میان‌رشته‌ای به کمک باستان‌شناسی آمده تا بسیاری از این پرسش‌ها را پاسخ دهد.
او افزود: در این میان، استخوان‌شناسی ممکن است به روشن شدن علت مرگ، جنسیت، سن و رژیم غذایی استخوان‌ها کمک کند.
مدیر پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه خاطرنشان‌کرد: در سه سال گذشته تلاش کرده‌ایم که با دعوت از استخوان‌شناسان، زبان‌شناسان و سایر متخصصان از سراسر دنیا رازهای سر به مهر این محوطه مهم ایلامی را بگشاییم و امروز باعث خوشحالی است که جامعه به چنین موضوعاتی علاقه‌مند است و اسکلت‌های هفت‌تپه پس از نیم‌قرن بار دیگر مورد توجه علاقه‌مندان قرار گرفته است.
او همچنین در پاسخ به پرسشی درخصوص محل نگهداری ۲۳ اسکلت پیش‌گفته اظهار کرد: این استخوان‌ها تا دهه ۶۰ در موزه هفت‌تپه نگهداری می‌شدند اما باتوجه به جنگ تحمیلی و تخلیه موزه‌ها در این دوران، اسکلت‌ها به مخازن امن منتقل شدند و اکنون نیز به صورت پراکنده در موزه‌های شوش، هفت‌تپه و موزه ملی نگهداری می‌شوند.
رشنویی در پایان ضمن تشکر از اصحاب رسانه، از این قشر زحمتکش خواست تا در انتشار اخبار دقت لازم را به خرج دهند و در بیان مطالب تعجیل نکنند و خبرها را از منابع رسمی و مؤثق نقل کنند.
