نقش دولتی‌ها و شبه‌دولتی‌ها در ریزش بورس

شاخص کل بازار سرمایه این روزها هرچه در توان دارد می‌گذارد تا دوباره سبز شود، اما باز هم زور سرخی بازار به آن می‌چربد و فروشنده‌ها پیروز میدان می‌شوند. هرچند پیش‌بینی‌ها بر آن بود که بازار سرمایه در همین حوالی زمانی، ریزش را تجربه می‌کند، اما خروج گسترده حقوقی‌های وابسته به دولت و شبه‌دولتی‌ها احتمال سبزی دوباره شاخص با تکیه بر این بخش از حقوقی‌ها را صفر می‌کند.

کارشناسان خبر می‌دهند که این دسته از حقوقی‌ها در بازه شش‌ماهه نخست سال، 50 هزار میلیارد تومان را از بازار سرمایه خارج کرده‌اند و اکنون سهمی را که در قله فروختند، حاضر به خرید آن پس از ۷۰ درصد اصلاح هم نیستند. البته کارشناسان می‌گویند امکان حمایت مجدد از سوی آنها وجود ندارد، زیرا خروج سرمایه از سوی آنها به سبب کسری و عمل به تعهداتی مانند پرداخت حقوق کارکنان یا بازنشستگان بوده است و به همین دلیل چیزی باقی نخواهد ماند که دوباره وارد بازار شود.

پیش‌بینی آینده این بازار هم چندان آسان نیست، اما فعالان بازار می‌گویند تا دو ماه آینده که نتیجه انتخابات آمریکا روشن شود، نتیجه هرچه باشد، شاخص کل از هر دو بعد مثبت یا منفی، افزایش خواهد یافت.

البته آنها تأکید دارند که نباید دیگر در انتظار جهش شاخص و سودهای چندصددرصدی بود. با این حال اکنون سهام موجود در بازار ارزنده است و اگر سهامداران با دید بلندمدت به این بازار بنگرند، این بازار هنوز هم به ‌واسطه شاخص‌های اقتصادی، پربازده‌ترین بازار موجود در کشور به شمار می‌رود.

دولتی‌ها و شبه‌دولتی‌ها پشت ماجرای ریزش شاخص
علی خسروشاهی، تحلیلگر بازار سرمایه، با اشاره به نقش حقوقی‌های دولتی و شبه‌دولتی در ریزش شاخص بورس می‌گوید: «در یک ماه اخیر، عمدتا حقوقی اقدام به فروش سهام خود و خروج نقدینگی از بازار سرمایه کردند. البته باید در نظر داشته باشیم که آنها به علت کسری بودجه جدی خود، مجبور به خروج نقدینگی از بازار سرمایه برای اجرای تعهدات خود بودند». خسروشاهی تمامی سهام‌های وابسته به دولت از جمله شستا، پالایشی‌ها و… را از حقوقی‌هایی می‌داند که اقدام به فروش سهام خود کرده‌اند و تصریح می‌کند: «تقریبا بعید است که نقدینگی حاصل از فروش سهام از سوی این بخش از حقوقی‌ها، دوباره برای حمایت از بازار وارد بورس شود، زیرا این نقدینگی عمدتا صرف انجام تعهدات دولت برای پرداخت بدهی‌ها و حقوق کارکنان دولت شده است».

این تحلیلگر بازار سرمایه در ادامه با اشاره به نقش نهاد ناظر در کنترل این وضعیت و نقدهایی که به نهاد ناظر وارد می‌شود، می‌افزاید: «در هیجانات اخیر برای خروج نقدینگی از بازار سرمایه که بخشی از زیرساخت‌های بازار سرمایه نسبت به آن آمادگی نداشت، نهاد ناظر مجبور شد یک‌سری تصمیم‌ها را به‌صورت روزمره بگیرد. دونیمه‌‌کردن معاملات، بستن برخی نمادها در ساعاتی مشخص و…، چندان با فکر قبلی نبود، اما فقط برای آنکه بتوانند شرایط لحظه‌ای را کنترل کنند، این تصمیمات اخذ شد».

او با بیان اینکه برخی این تصمیم‌ها را تصمیم‌های خلق‌الساعه نامیدند، ادامه می‌دهد: «باید در نظر داشت که شاید هر کس دیگری نیز به‌عنوان نهاد ناظر حضور داشت، مجبور بود دست به چنین تصمیم‌هایی بزند، زیرا بازار در شرایط بحرانی قرار گرفته‌ بود و آنها مجبور به اخذ تصمیم‌ها با سرعت بالا بودند. تصمیمی که سریع گرفته شود و فرصت فکرکردن و برنامه‌ریزی از قبل روی آن وجود نداشته باشد، احتمال خطا در آن بالاست و احتمالا نهاد ناظر فرصت آنکه زیرساخت را برای انجام آن تصمیم فراهم کند، نداشته است. اما در کل نمی‌توان گفت که نهاد ناظر اشتباه زیرساختی مهمی داشته است».

بر سهام صادرات‌محور تکیه کنید
خسروشاهی با اشاره به رد احتمال افزایش صعودی شاخص تا 2.6 میلیون واحد با توجه به نزدیک‌شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، این پیش‌بینی را نادرست می‌خواند و می‌افزاید: «تا آبان‌، بازار سرمایه باز هم نوسانات کوچکی را به خود خواهد دید، بنابراین انتظار رشد آنچنانی وجود ندارد».

او در توصیه‌ای به سهامداران می‌گوید: «به سهامداران توصیه می‌کنم افق یک‌ساله را برای سرمایه‌گذاری در نظر بگیرند، زیرا این شرایط بازار به حالت نرمال بازخواهد گشت. سهامداران سهامی را مدنظر قرار دهند که صادرات‌محور بوده و به ارز مرتبط است، زیرا این سهام با گذر از بازه زمانی دوماهه تا آبان‌، شرایط خوبی را تجربه خواهد کرد و افراد مزد صبر خود را خواهند گرفت».

رشد شاخص پس از انتخابات آمریکا
این تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به موعد انتخابات آمریکا، دو حالت را پیش‌روی بازار سرمایه قرار داده و تصریح می‌‌کند: «به لحاظ سیاسی از بعد منفی، اگر حزب حاکم در آمریکا دوباره بر سر کار بیاید، دلار روند صعودی به خود خواهد دید و موجب می‌شود این افزایش قیمت، ارزش سهام وابسته به دلار را نیز بالا برده و شاخص را سبز کند. حال اگر جناح مخالف رأی آورد، به سبب احتمال بهبود اقتصادی حاصل از بازگشت برجام، موجب می‌شود با ایجاد گشایش بین‌المللی و ثبات اقتصادی، شرکت‌ها بهتر بتوانند فعالیت اقتصادی داشته باشند که همین امر موجب می‌شود با افزایش شاخص روبه‌رو شویم. بنابراین چه از دیدگاه منفی و چه از دیدگاه مثبت، پس از دو ماه آینده به نظر می‌رسد که شرایط بازار سرمایه تا حدودی بهتر شود و سهامداران خواهند توانست هم ضرر خود را جبران کنند و هم به سود برسند، اما سهامداران توجه داشته باشند که باید بازدهی‌های چندصددرصدی را فراموش کرده و به بازدهی 20 تا 30 درصدی اکتفا کنند».

به گفته او، پیش‌بینی رشد شاخص تا پایان سال در حدود دو میلیون واحد، دور از انتظار نیست.

فاکتورهای اقتصادی کماکان به سود بازار سرمایه است
محمد شهبازی، کارشناس بازار سرمایه نیز درباره خروج نقدینگی از سوی حقوقی‌ها، توجه به یک نکته را ضروری می‌داند و می‌گوید: «بخشی از حقوقی‌ها که دولتی یا شبه‌دولتی هستند از جمله شستا، نقدینگی‌ بزرگی را از بازار خارج کرده‌اند، اما همه حقوقی‌ها این روند را ایجاد نکرده‌اند. برخی از حقوقی‌هایی که مجبور به خروج نقدینگی از بازار شده‌اند، جنس ظاهری آنها حقوقی بوده و در حقیقت، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و سبدگردان بوده‌اند و وقتی سهامداران حقیقی آن، یونیت‌های خود را ابطال می‌کنند، مجبور به فروش سهام می‌شوند. در واقع به ظاهر حقوقی از بازار خارج می‌شود‏، اما در باطن، حقیقی‌ها از بازار خارج شده‌اند».

شهبازی با بیان اینکه باید بین این دو تمایز قائل شد، ادامه می‌دهد: «در هر حال اکنون نقدینگی از بازار سرمایه خارج شده است و در وهله اول، حقیقی‌ها در پی جو ایجادشده در ابتدا اقدام به فروش سهام کردند و بسیاری از روزها، حقوقی‌ها (حقوقی‌های فعال در بازار سرمایه نه حقوقی‌های دولتی و شبه‌دولتی) بازار را بالا نگه داشتند».

این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه کماکان فاکتورهای مهم اقتصادی به نفع بازار سرمایه است، تصریح می‌کند: «فاکتورهایی مانند نرخ دلار و نرخ سود بانکی، کماکان به نفع بازار سرمایه است. بنابراین می‌توان این پیش‌بینی را داشت که احتمالا دوباره شرایط بهبود یابد، اما این بهبود به سادگی و به‌زودی رخ نخواهد داد».

او ادامه می‌دهد: «اغلب افراد حقوقی یا حقیقی که قصد خروج از بازار را داشتند، تاکنون چنین کرده‌اند، اما با توجه به فاکتورهایی مانند انتخابات آمریکا، می‌توان احتمال داد که بخش دیگری از سهامداران جدید هم به ‌واسطه کاهش ریسک اقدام به فروش سهام و خروج از بورس کنند».

اکنون بازار سرمایه بسیارارزنده است
شهبازی با نگاهی به آینده، پیش‌بینی می‌کند: «احتمال اینکه در آینده باز هم شاهد رشد جهشی شاخص باشیم، بسیار کم است، اما با توجه به فاکتورهای اقتصادی، اکنون بازار سرمایه بسیار ارزنده است و به همین دلیل هم پتانسیل رشد را دارد».

او در توصیه‌ای به سهامداران می‌گوید: «همواره به سهامداران توصیه می‌کنیم با دید بلندمدت به بازار سرمایه نگاه کنند تا نوسانات زودگذر روی آنها تأثیری نگذارد. مگر اینکه دید آنها کوتاه‌مدت باشد. بنابراین اگر دید سهامداران کوتاه‌مدت است بهتر است از بازار خارج شوند، اما اگر دید بلندمدت دارند، چندان به این نوسانات توجهی نداشته باشند، زیرا بازار سرمایه، بر اساس آمار، همواره نشان داده که در بازه بالای پنج‌ساله، پربازده‌ترین بازار بوده است».