۴ کاندیدای زن احتمالی انتخابات ۱۴۰۰/ ریاست جمهوری زنان؛ شاید وقتی دیگر؟

«آیا زنان حق رئیس جمهور شدن را دارند؟»،‌«آیا زن شانس رئیس جمهور شدن را پیدا می کنند؟»، «آیا قانون زنان را از رئیس جمهور شدن منع کرده است؟» و...سوالاتی که با هر بار نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری تکرار و تکرار می شوند اما با وجود آنکه بارها بر عدم منع قانونی کاندیداتوری زنان و رئیس جمهور شدن آنها تاکید شده است اما «رجل سیاسی» همان سدی بوده است که زنان را از رسیدن به پاستور دور کرده است.

حال در هنگامه انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم، عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان از احتمال حضور زنان در انتخابات ریاست جمهوری سخن می گوید. سخنی که برخی را امیدوار به تغییر تفسیر شورای نگهبان از «رجل سیاسی» کرد و برخی دیگر آن را تنها یک اظهارنظر عادی و بدون تاثیر بر تفسیرهای شورای نگهبان می دانند.

بر همین اساس پروانه سلحشوری در واکنش به این خبر گفت:« بنابرحرف آقای کدخدایی، این تفسیر شورای نگهبان که هم زنان و هم مردان می توانند رئیس جمهور شوند؛ باید در قانون اساسی آورده شود.اگر این سخن فقط صحبت سخنگو باشد، سخنگوی شورای نگهبان می تواند تغییر کند و نفر بعدی این دیدگاه را نداشته باشد.»

اما حجت الاسلام سید محمدعلی ابطحی، عضو مجمع روحانیون مبارز برداشت دیگری از حرف کدخدایی دارد و در توئیتی خطاب به سخنگوی شورای نگهبان نوشت:« آقای کدخدایی خودش هم می‌داند این شورای نگهبان به یک خانم اجازه کاندیدایی ریاست جمهوری را نمی‌دهد. گول زدن مثل خیلی کارهای دیگر در شأن شورای نگهبان نیست. خدا رحمت کند خانم اعظم طالقانی را، همه دوره‌ها کاندیدا می‌شد و تحصن هم می‌کرد و یکبار تأیید نشد.

زهرا شجاعی، فعال سیاسی اصلاح طلب نیز با محمدرضا ابطحی هم عقیده است و می گوید: « امیدوارم انگیزه آقای کدخدایی از بیان این سخن جذب مشارکت و حضور مردم در انتخابات نباشد و ریشه فکری و واقعی داشته باشد. لازمه آن هم این است که قبل از انتخابات تفسیر شورای نگهبان از رجل سیاسی مشخص شود تا خانم ها مطئمن شوند که این فقط یک بازی نبوده و سوءاستفاده ابزاری از آنان نمی شود.»

اکثر زنان عطای ریاست جمهوری را به لقای آن می بخشند

پروانه سلحشوری، نماینده مردم تهران در مجلس دهم، درباره آنکه هربار که صحبت از اصلاح قانون انتخابات و تعریف رجل سیاسی می شود، وعده وعیدهایی هم درباره زنان داده می شود. اخیرا هم آقای کدخدایی گفتند که شاید رئیس جمهور آینده یک زن باشد؛ اما این اتفاق ۴۰ سال است که نیافتاده و موانع کار کجاست؛ گفت: فقط موضوع این که چرا این اتفاق نیافتاده نیست. یکی از مهم ترین نکاتی که در این رابطه وجود داشته، مشخص نبودن تفسیر شورا از رجل سیاسی بوده است. اساسا در تفسیر رجل سیاسی، واژه رجل را مساوی با مرد می دانند در حالی که اگر قرار بر مرد بودن بود، می توانستند واژه مرد را بنویسند؛ اما رجل معنای فراتری از مرد دارد و به همین دلیل متاسفانه با تفسیر مردانه ای که وجود داشت، زنان فعالی که در این حوزه ورود پیدا می کردند؛ صلاحیت آنان تایید نمی شد. خانم طالقانی یکی از مبارزان این عرصه است که حدود ۲۰ سال در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام می کردند اما رد صلاحیت می شدند.

وی ادامه داد: بنابر حرف آقای کدخدایی، این تفسیر شورای نگهبان که هم زنان و هم مردان می توانند رئیس جمهور شوند؛ باید در قانون اساسی آورده شود. اگر این سخن فقط صحبت سخنگو باشد، سخنگوی شورای نگهبان می تواند تغییر کند و نفر بعدی این دیدگاه را نداشته باشد. باید این ابهام در قانون اساسی تغییر کند و ممکن است تا ۱۰۰ سال آینده هم رئیس جمهور زن نداشته باشیم و در مسیر تحولات اجتماعی علاوه بر بروزرسانی قوانین، تفکرات و فرهنگ ها هم باید آماده پذیرش این موضوع باشد.

سلحشوری درپاسخ به سوالی درباره آنکه آیا زنان در فضای مردسالارانه رای می آوردند؛ گفت: از یک سوی کسانی هستند که باید اعلام کاندیداتوری برای ریاست جمهوری کنند مانند خانم طالقانی، از سمتی دیگر کسانی هستند که باید رای بدهند. بارها گفتم نظریه ای به نام پرهیز از ریسک است که زنان به نسبت مردان، به علت بالا بودن ریسک حضور در عرصه های سیاسی، اساسا باید دید که چه کسانی راضی به این حضور هستند. زنان در پست های سیاسی که از سمت ریاست جمهوری نیز پایین تر است، به دلیل حملات و هجمه ها در امان نبوده و به مراتب بیشتر از آقایان مورد آماج گروه های مخالف و رقیب قرار می گیرند.

وی با بیان آن که حذف زنان از صحنه سیاست بیشتر از آقایان است؛ تصریح کرد: بسیاری از آقایان ۲۰ سال است که در حال فعالیت در رصه سیاسی هستند اما زنان به محض ورود به سیاست، حذف آنان به هر نحوی رقم می خورد. حال باید دید که تفسیر این که زن و مرد هر دو بتوانند کاندید و تایید صلاحیت شوند؛ یعنی از نظر مفهومی بین زن و مرد فرقی وجود ندارد، بعید می دانم که زنان بسیاری خودشان بخواهند وارد سیاست شوند و عطای ریاست جمهوری را به لقای آن می بخشند. در شرایط سخت کشور از نظر اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی شاهد سقوط های بسیاری هستیم و شرایط به گونه ای رقم خورده که مردم هر روز می گویند دریغ از دیروز.

این نماینده سابق مجلس گفت: روزگاری تصور بر این بود که مگر شرایط بدتر از دوره آقای احمدی نژاد هم ممکن است باشد و در حال حاضر شرایط بدتر از آن زمان نیز هست. این امید که فردی شرکت کند به جهت آن که این پیام را برساند که ما زنان می توانیم، ایثار کرده است. اگر زنی هم بتواند کاندیدای ریاست جمهوری شود در رقابت های انتخاباتی شاید بتواند عرصه را به نفع خودش رقم بزند و این به تایید صلاحیت توسط شورای نگهبان و فعالیت های انتخاباتی باز می گردد.

زنان را مقابل هم قرار دادن یک باب است

سلحشوری درباره آنکه آقای کدخدایی عنوان کردند که زنان حتی به خودشان هم رای نمی دهند؛ گفت: در عرصه سیاسی ما همیشه زنان را در مقابل زنان قرار دادن یک باب است که گفته می شود زنان باهم مشکل دارند. من معتقد نیستم که این امکان وجود دارد که زنان در عرصه قدرت، شانس کمی برای دسترسی به فرصت های سیاسی و رقابت دارند اما موضوع رای آوردن یک زن به میزان تبلیغات و میزان جلب اعتماد مردم باز می گردد. شما تصور کنید در دوره قبل چند شهر فقط یک نماینده زن داشتند و اگر زنان رای دادند، مردان هم به او رای دادند.

این فعال سیاسی اصلاح طلب گفت: از مجموع ثبت نام کنندگان زن و مرد و نسبت تایید صلاحیت شدگان و درصد آنان را اگر در انتخابات پیشین در بیاریم، آن زمان می توان نظر قاطع داشت. اما نمی شود گفت که کاندید زن داشتیم اما زنان به زنان رای ندادند چرا که قرار نیست زنان فقط به خودشان رای بدهند. کسی که کاندید انتخابات مجلس می شود، هم نماینده زنان و هم نماینده مردان است و هر دو جنسیت باید به او رای داده و ما باید فارغ از جنسیت و به صلاحیت افراد رای بدهیم. به دلیل نگاه جنسیتی در جامعه، متاسفانه نگاه شایسته سالاری نیست. نگاه باید تغییر کند تا فرق بین شهروند زن و مرد؛ مدیریت زن و مرد وجود نداشته باشد.

برخی زنان مایل به رقابت سیاسی نیستند

سلحشوری درباره اینکه کدام چهره سیاسی زن برای ریاست جمهوری ایران مناسب است، بیان کرد: ممکن است کسانی باشند که برای ما ناشناس باشند. خانم دستجردی سال ها فعالیت سیاسی کرده و زمانی هم وزیر بودند و از افراد خوش‌نام سیاسی در بین اصولگرایان هستند. بارها و بارها این موضوع را بیان کردم که یکبار نیز با واکنش‌هایی همراه شد اما ایشان در دوران وزارت مقبول بسیاری از افراد بودند.

در بین اصلاح طلبان نیز خانم جنیدی، خانم مولاوردی و خانم ابتکار از جمله کسانی هستند که پتانسیل رئیس جمهوری را دارند و به خصوص خانم جنیدی بدون سر و صدا بسیار خوب دارند کار می‌کنند و همه به توانمندی ایشان اذعان دارند. برخی ها هم هستند که توانایی دارند اما خیلی مایل به رقابت نیستند.

زنان باید مطمئن شوند که زنان از آنان سوءاستفاده نمی شود

زهرا شجاعی، فعال سیاسی اصلاح طلب، در پاسخ به سوالی درباره آن که هربار که صحبت از اصلاح قانون انتخابات و تعریف رجل سیاسی می شود، وعده وعیدهایی هم درباره زنان داده می شود. اخیرا هم آقای کدخدایی گفتند که شاید رئیس جمهور آینده یک زن باشد؛ اما این اتفاق ۴۰ سال است که نیافتاده و موانع کار کجاست؛ گفت: اگر بخواهم به صورت نظری و تئوریک به سوال پاسخ بدهم باید به حکومت و امارت زنان اشاره کرد که همانند قضاوت کردن توسط آنان را خلاف شرع دانسته و می گویند همانطور که زنان نمی توانند قضاوت کنند، وارد حکومت هم نمی توانند شوند. این موضوع بعدا از سوی فقهای نواندیش رد شد و بعد از انقلاب اسلامی نیز زنان مسئولیتت های قابل توجهی را بر عهده گرفتند. هرچند که این قبول مسئولیت از سوی زنان با اعتراضات برخی ها رو به رو شد.

تفسیر شورای نگهبان از رجل سیاسی؛ یکی از شرایط ریاست جمهوری زنان است

فعال سیاسی اصلاح طلب با بیان آنکه یکی دیگر از شرایط رئیس جمهوری زنان، تفسیر شورای نگهبان از رجل سیاسی است، بیان کرد: بنابر اصل ۱۱۵ قانون اساسی این کلمه برای مردان تفسیر شده است در حالی که در ادبیات دینی رجل به معنای شخصیت به کار رفته است. به طور مثال در یکی از آیه های سوره جمعه رجال به معنی شخصیت است. اما در آیات دیگری مانند آیه ۳۷ سوره نور« رِجَالٌ لَا تُلْهِیهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللَّه» و آیه ۴۶ سوره اعراف« وَعَلَی الْأَعْرَافِ رِجَالٌ یَعْرِفُونَ کُلًّا بِسِیمَاهُمْ» رجال فقط برای مردان به کار رفته است. با این حال علم رجال، علم شناسایی راویان احادیث بوده و در کتاب های رجالی نام زنان برای راوی حدیث امده است

شجاعی ادامه داد: درمذاکرات قانون اساسی در مجلس خبرگان هم بحث بر سر این موضوع زیاد بود که عده ای می گفتند مردان بنویسم و شهید بهشتی واژه رجال را پیشنهاد می دهند.برخی موانع فرهنگی هم برای رسیدن زنان به ریاست جمهوری وجود دارد.

وی افزود: با این وجود امیدوارم انگیزه آقای کدخدایی از بیان این سخن جذب مشارکت و حضور مردم در انتخابات نباشد و ریشه فکری و واقعی داشته باشد. لازمه آن هم این است که قبل از انتخابات تفسیر شورای نگهبان از رجل سیاسی مشخص شود تا خانم ها مطئمن شوند که این فقط یک بازی نبوده و سوءاستفاده ابزاری از آنان نمی شود.

این فعال سیاسی اصلاح طلب در خصوص آنکه زنان در فضای سیاسی ایران می توانند رای بیاورند یا خیر، خاطر نشان کرد: اظهارنظر درباره رای آوردن خیلی زود است. فاز اول مشخص شدن تفسیر صحیح از رجل سیاسی است. فاز دوم ثبت نام زنان در انتخابات و فاز سوم معرفی و تبلیغات برای انتخابات است. رای آوردن هم مرحله آخر است و جامعه ما به این رشد فکری رسیده است که به استعداد و توانمندی مدیریتی زنان توجه کند.

زن ضعیف را به مرد قوی ترجیح نمی دهیم

وی در واکنش به اظهارات سخنگوی شورای نگهبان مبنی بر آنکه زنان به خودشان هم رای نمی دهند؛ گفت: من اعتقادی به صحبت ندارم و این توپ انداختن در زمین زنان است. زنان نیمی از جمعیت جامعه هستند و در انتخابات، ملاک ویژگی ها و شاخص های افراد است. صرف زن بودن ملاک تایین کننده ای نیست، بلکه این موضوع در کنار تمامی شاخص ها و ملاک های یک فرد برای پست ریاست جمهوری یا نمایندگی مجلس قرار می گیرد. اگر زن و مرد تمامی این شاخص ها را داشتند آن زمان زن بودن ارجحیت پیدا می کند اما زن ضعیف را به مرد قوی ترجیح نمی دهیم. زنان لایق و توانمند بسیاری شناسایی شده یا برخی هم خودشان نخواستند پا در عرصه سیاسی بگذارند. اما زنان از جهت بهره منده از سرمایه اجتماعی، تزریق امید به جامعه، وقت گذاشتن و پاکدستی و ... موفقتر هستند. البته این به معنای معصوم بودن زنان نیست اما در مقایسه با مردان پاک دست بوده و کمتر وارد فساد شدند.

زهرا شجاعی در پاسخ به اینکه چهره مناسب برای ریاست جمهوری زنان در ایران چه کسی است؛ پاسخ داد: نمی توان الآن به این سوال پاسخ داد. زنان بسیاری هستند که در تعریف رجل سیاسی می گنجند اما با توجه به فضای مسموم سیاست نمی توان در حال حاضر از آنان نام برد؛ زیرا بنای اعتراض نسبت به آنان باز می شوند.