اولین اقدام در زمان برخورد با فرد مسموم/نکات مهم مسمومیت‌های دوران کرونا
دکتر سیدفرشاد حسینی شیرازی با بیان اهمیت آگاهی رسانی در خصوص مسمومیت‌ها و نامگذاری هفته‌ای با این عنوان، ادامه داد: هدف از نامگذاری این هفته، آگاهی‌رسانی عمومی است تا مردم با این حوزه آشنا شوند و تا حد امکان از بروز آن پیشگیری و در صورت ابتلا، آن را کنترل کنند.
این عضو هیئت علمی گروه سم شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تصریح کرد: در حال حاضر عوامل گوناگونی در بروز مسمومیت‌ها نقش دارند، یکی از این عوامل آلودگی هوا و محیط زیست است که نیاز به توجه خاصی دارد، بنابراین تمام افراد باید شناخت مطلوبی در خصوص سمیت‌های موجود در اکوسیستم داشته باشند تا خود، خانواده و جامعه را از مضرات آن حفظ کنند.
وی افزود: وجود مواد غذایی، دارویی و شیمیایی که در حال حاضر از تنوع بالایی برخوردار است، نیز می تواند بالقوه تبدیل به سم شود. مردم باید آگاهی لازم را برای نگهداری این مواد داشته باشند و اطلاعات خود را در خصوص پروتکل مصارف روزمره برحسب شرایط به روز کنند.
انواع سمیت‌ها را بشناسید
به گفته رییس مرکز تحقیقات علوم دارویی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، سمیت‌ها بر مبنای اتفاقی بودن، عمدی و غیر عمدی بودن تقسیم بندی می‌شوند و سمیت‌های اتفاقی در اثر اقدام خاصی بروز نمی‌کند؛ به عنوان مثال در حین گذر از منطقه‌ای که مملو از یک نوع گاز آلوده است، مسمومیت اتفاقی رخ می‌دهد.
وی اظهار کرد: سمیت‌های غیر عمدی بیشتر در کودکان زیر ۵ سال رخ می‌دهد. به عنوان مثال در بسیاری از موارد کودک تفاوت بین وایتکس یا سم خانگی حشرات را با یک شربت معمولی نمی‌داند، یا برای تقلید از کارهای مادر، از لوازم آرایشی و بهداشتی بدون احتیاط استفاده می‌کند.
دکتر حسینی شیرازی با بیان اینکه در جنبه جنایی خود به خودی سمیت‌های عمدی و خودکشی مطرح است، گفت: در اکثر مواقع خودکشی‌ها جنبه نمایشی دارد که از لحاظ آماری بین خانم‌های جوان رایج است. برخی سمیت‌های جنایی نیز جدی است که نیاز به دخالت پلیس و آزمایشگاه‌های تخصصی دارد و پنهان کاری از خصوصیات هر دو این موارد است.
هشدار نسبت به انبار کردن مواد غذایی و دارویی
وی تصریح کرد: در بین خانواده‌های ایرانی انبار کردن مواد غذایی یا حتی دارویی بسیار دیده می‌شود. باید این را بدانیم که مواد بی‌ضرر هم ممکن است تبدیل به سم شوند. نگهداری‌ها و انبار کردن‌های نامطلوب منجر به مسمومیت‌های مزمن خواهد شد.
وی در ادامه توضیح داد: در بسیاری از خانواده‌ها این اتفاق در پی نگهداری نامناسب داروها و غذاها یا استفاده از آنها پس از گذشت تاریخ مصرفشان رخ می‌دهد. برخی از داروها مثل داروهای تقویتی، آمپول‌ها و شربت‌ها بعد از مدتی تولید سم می‌کنند.
عضو هیئت علمی گروه سم شناسی بیان کرد: شناخت انواع سم‌ها و تطابق آن با زمان و منطقه برای متخصصان از اهمیت بالایی برخوردار است. سم پاشی مزارع در زمان‌های خاص، گزش حیوانات در مناطق کویری و رویش نباتات سمی در جنوب کشور از جمله نکات حائز اهمیت است.
نکات مهم برای حفظ زمان طلایی
دکتر حسینی شیرازی با بیان اینکه شناخت انواع سمیت‌ها و نشانه‌های آن در تشخیص درست و درمان در زمان طلایی نقش اساسی دارد، ادامه داد: حمایت‌های یک پزشک یا غیرپزشک مثل اعضای خانواده، پرستاران، داروسازان در داروخانه، همکاران در درمانگاه‌ها و یا افراد نظامی که ممکن است فرد مسموم به آنها مراجعه کنند، در کنترل مسمومیت و حفظ زمان طلایی می‌تواند موثر باشد.
اولین اقدام در زمان برخورد با فرد مسموم
وی اظهار کرد: اولین موضوعی که افراد باید در زمان مسمومیت و برخورد با مسموم بدانند، شماره تماس اورژانس، شماره تماس نزدیک‌ترین مرکز مسمومین یا نزدیک‌ترین مطب پزشک باتجربه در این حوزه است تا در صورت مشاهده علائم بلافاصله با آنها ارتباط برقرار کنند، چراکه اقدامات سرخود ممکن است مشکلات جدی ایجاد کند.
رییس مرکز تحقیقات دارویی دانشگاه عنوان کرد: افراد پس از ارتباط گرفتن با فرد متخصص و حامی، باید بتوانند گزارش دهی مناسبی مبتنی بر هوشیاری و شناخت انواع مسمومیت‌ها داشته باشند. سپس ضمن حفظ ارتباط با حامی، اقدامات اولیه به منظور دفع سم و حفاظت شخصی مدنظر است، به عنوان مثال اگر در محیط آلوده قرار دارند، شخص را از محیط آلوده دور و راه تنفس را برای او آزاد کنند، اگر گردی روی لباس، پوست یا چشمم نشسته است، ابتدا به صورت خشک آنها را جدا و سپس با آب جاری رقیق کنند.
دکتر حسینی شیرازی در خصوص نحوه برخورد با انواع مسمومیت‌های دارویی و شیمیایی، گفت: به عنوان مثال اگر فردی اقدام به خودکشی کرده یا سالمندی دچار اوررز دارویی شده است، علاوه بر راه‌های ارتباطی مذکور، شماره تماس‌هایی که مربوط به اطلاعات دارویی (مثل ۱۴۹۰) است می‌تواند کمک کننده باشد.
وی افزود: شناسایی تغییرات شخص و توضیح آن به فرد حامی در زمان مواجهه با مورد مسمومیت نیز می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. بی حال شدن، تغییر رنگ پوست، خشک یا مرطوب شدن پوست، افزایش تعریق، آبریزش از دهان و بینی، اشک ریزش، صحبت کردن با حالتی تحریکی یا از دست دادن واکنش‌ها و ناتوانی در برقراری ارتباط با محیط و افراد برخی از این نشانه‌هاست و به حامی برای درمان مناسب کمک می‌کند.
وی یکی از اساسی‌ترین نکات در شناسایی سمیت‌ها و کمک به مسموم را اخلاق دانست و تصریح کرد: با آبروی افراد بازی نکنید. برخی اوقات کسانی که قصد کمک دارند، نکات را می‌دانند و به نشانه ها توجه دارند، بر مبنای همین نکات هم زندگی و جسم فرد را نجات می‌دهند ولی با برخی از رفتارهای نادرست روی روح و روان فرد تاثیر منفی می‌گذارند. گزارش دهی و اقدامات نا به جا و غیراصولی می‌تواند بسیار مخرب باشد. این موضوع یک فرهنگ است که باید در مردم نهادینه شود.
با مسمومیت‌های دوران کرونا چه کنیم؟
این فوق تخصص سم شناسی با اشاره به خطرات ناشی از استفاده از مواد ضدعفونی کننده برپایه الکل برای مقابله با ویروس کرونا، گفت: امروزه استفاده از مواد ضدعفونی کننده، امری لاجرم است، مردم باید در این روزها ارتباطات درستی داشته باشند تا اطلاعات موثق را دریافت کنند. بسیاری از بسترهای اطلاع رسانی همچون فضای مجازی مملو از اطلاعات نادرست است. افراد باید به حرف‌های ویروس شناسان، محققین و متخصصان توجه کنند.
دکتر حسینی شیرازی عنوان کرد: در طب کهن ما ویروس و میکروب به عنوان سم شناخته می‌شد و همچنان این فرهنگ وجود دارد. کشورهایی با پایبندی به دو مولفه قانون و اخلاق اجتماعی توانستند این سم، یعنی ویروس کرونا را کنترل کنند، با این دو مولفه می‌توان سموم را در زمان اپیدمی کنترل کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه با بیان اینکه همکاری اجتماعی، رعایت اصول و ضوابط و به کارگیری مناسب وسایل حفاظتی در کنترل بیماری موثر است و رعایت نکردن آنها موجب تشدید بیماری می‌شود، افزود: ناهنجاری‌هایی که در ابتدای اپیدمی مشاهده شد ناشی از باورهای نادرست اجتماعی و فرهنگ غلط اطلاع یابی از غیرعالمان بود که منجر به بروز برخی مسمومیت‌ها شد.
وی در ادامه تصریح کرد: یکی از موارد، مصرف الکل بود. طریقه استفاده صحیح از این ماده یا حتی وایتکس می‌تواند در از بین بردن ویروس بسیار موثر باشد، اما خوردن الکل هیچ اندیکاسیونی ندارد و حتی ممکن است منجر به ایجاد مسمومیت شود. حتی قرقره کردن آن هم از قرقره کردن آب بی تاثیرتر است.
دکتر حسینی شیرازی اظهار کرد: مصرف سطحی الکل خوب است ولی باید مراقب باشید استنشاق نا به جا صورت نگیرد و بیش از حد هم مصرف نشود، زیرا الکل پوست را خشک می‌کند و در این شرایط نمی‌توان زیاد از مرطوب کننده‌ها به علت ماهیت ویروس استفاده کرد. مصرف متعادل الکل برای ضدعفونی کردن اجناس خریداری شده در منزل و محیط اطراف شخص آلوده در صورت وجود جریان هوا، گندزدایی سطوح مشکلی ندارد. الکل بین ۱۵ تا ۵۰ ثانیه زمان برای از بین بردن ویروس نیاز دارد.
رییس مرکز تحقیقات علوم دارویی دانشگاه، بهترین ماده ضدعفونی کننده برای مصرف شخصی را محلول آب و صابون دانست و افزود: شستن مداوم دست‌ها با فاصله یک تا دو ساعت بسیار توصیه می‌شود. مسمومیت با آب و صابون، مسمومیت جدی نیست و در صورت خوردن صابون یا مایع دستشویی در مقدار کم، مشکل خاصی ایجاد نمی شود.
وی ادامه داد: برای گندزدایی کاشی‌ها یا محل‌هایی که نمی‌توان از آب و صابون و کف استفاده کرد، می‌توان محلول آب و وایتکس را به نسبت ۱۰ به یک، به صورت محدود یک یا دوبار در هفته به کار برد. مسمومیت با مواد هیپوکلریت مانند وایتکس جدی است و استنشاق آن می‌تواند مشکل قلبی، ریوی و خفگی و حتی مرگ ایجاد کند. اگر در میزان کم به صورت اتفاقی خورده شد، بهتر است با یک لیوان آب یا شیر آن را رقیق کنید تا مشکل برطرف شود و در صورت مشاهده علائم با اورژانس تماس بگیرید.
بر اساس گزارش روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، وی در پایان با بیان اینکه در مکان‌های پرخطرتر مثل بیمارستان‌ها، این نسبت باید شش به یک یا پنج به یک باشد، اظهار کرد: اگر بیمار مبتلا به کرونا در منزل بود، در صورت وجود جریان هوا می‌توان با رعایت احتیاط، از نسبت شش به یک محلول آب و وایتکس استفاده کرد.
