آدرسی که قالیباف باید بدهد

اظهارات «محمدباقر قالیباف» در نطق پیش از دستور جلسه علنی روز یکشنبه مجلس، مورد توجه بسیاری از رسانه‌ها و ناظران قرار گرفته و بسیاری می‌گویند مجادله مجلسی‌ها با دولت وارد فاز جدیدی شده‌است؛ مساله‌ای که از ماه‌ها پیش جریان دارد و باوجود توصیه رهبری، هنوز پایان نیافته است.

قالیباف روز یکشنبه ۲۵ آبان پس از طی دوره نقاهت بیماری کرونا به مجلس بازگشت و در نخستین نطق خود، انتخابات آمریکا و مسائل اقتصادی کشور را محور سخنرانی خود قرار داد؛ سخنانی که به گفته ناظران آن را باید پاسخ به اظهارات اخیر روحانی و تلاش تیم اقتصادی او برای کنترل مشکلات اقتصادی دانست.

آدرس‌دهی قالیباف در مجلس

اظهارات دیروز قالیباف را می‌توان در ادامه اظهارات اخیر گروه‌های مختلف اصولگرایی دانست که از هفته پیش تاکنون و در غیاب ناگزیر او در مجلس، بارها و بارها از تریبون‌های مختلف تکرار شد؛ اظهاراتی که محور اصلی آنها تقبیح خوشبینی، امیدواری و هرگونه رویکرد تعامل‌جویانه به دولت بعدی آمریکا، نادیده گرفتن متغیر تحریم‌ها در وضعیت کنونی اقتصادی کشور، اتهام‌زنی به دولت در خصوص آنچه «کم کاری و ناکارآمدی» تیم اقتصادی خوانده می‌شود و ... بود.

او دیروز در مجلس گفت: عمیقا باور داریم که زندگی و معیشت مردم را نه می‌توان و نه باید به پیروزی یا شکست کسی در کاخ سفید گره زد. این تصمیمات ماست که مستقل از این رفتن‌ها و آمدن‌ها، پایه‌های اصلی اقتصاد ما را می‌سازد و قدرت ما را در این عرصه مشخص می‌کند. باور کنیم کسی که واگن خود را به لوکوموتیو دیگران ببندد، باید منتظر بنشیند تا با آنچه در اختیارش نیست، شادی کند یا عزا بگیرد.

رئیس مجلس تصریح کرد: تصمیمات ما در حوزه مسکن، بورس، ترخیص کالاهای اساسی از گمرک، سیاست‌های پولی و بانکی، نظام بودجه ریزی، اختصاص ارز ترجیحی، سوداگری‌ها در بازار ارز، طلا و خودرو، بی‌تفاوتی نسبت به گرانی‌ها و رها کردن بازار و بی‌توجهی به تولید ملی، به پاستور و بهارستان و باب همایون و میرداماد ارتباط دارد نه به جورجیا و میشیگان و آریزونا. پس به مردم آدرس غلط ندهید. مهم‌ترین ریشه‌ مشکلات کشور سوء مدیریت، استفاده نکردن از ظرفیت‌های عظیم داخلی، دست روی دست گذاشتن و ناهماهنگی میان نهادهای سیاستگذار و مجری است؛ و همین سوءمدیریت‌هاست که باعث عدم برقراری ارتباط مناسب تجاری با کشورهای همسایه و منطقه و کشورهای مهم دنیا مخصوصا کشورهای آسیا و اوراسیا شده است.

این بخش از گفته‌های قالیباف از دید ناظران پاسخی مستقیم به اظهارات پنجم مهرماه رئیس‌جمهوری بود که در واکنش به موج هجمه‌های گسترده به دولت گفته بود: مردم برای کمبود و مشکلات در کشور اگر می‌خواهند لعن و نفرین کنند، آدرس این لعن و نفرین، کاخ سفید در واشنگتن است، عده‌ای به خاطر منافع غلط گروهی و باندی، به مردم آدرس غلط ندهند.

متهم ردیف اول وضعیت اقتصادی کشور

در حالی قالیباف و همفکران او این روزها دولت را به ناکارآمدی اقتصادی متهم می‌کنند و ریشه همه مشکلات را در عملکرد دولت می‌جویند که بر کسی پوشیده نیست بخش زیادی از تنگناهای اقتصادی ناشی از فشار تحریم‌ها است. تا پیش از سال ۹۷ که ترامپ به صورت یکجانبه از برجام خارج نشده بود، تاثیر گشایش اقتصادی ناشی از اجرایی‌سازی برجام در حرکت چرخ تولید و معیشت مردم محسوس بود.

دقیقا مشکلات از زمانی شدت گرفت که فشارهای تحریم به صورت روزافزون گسترش یافت و جریان‌هایی با نادیده گرفتن هشدار کارشناسان، تصویب لوایح مرتبط با پیوستن ایران به گروه ویژه اقدام مالی را هم مسکوت گذاشته و روزنه تعاملات مالی و بانکی کشور را بیش از پیش تنگ‌تر کردند؛ کسانی این روزها با نادیده گرفتن مسئولیت خود در این زمینه، انگشت اتهام خود را به سوی دستگاه اجرایی نشانه می‌گیرند، غافل از آن هستند که چهار انگشت دیگرشان به سمت خودشان خم شده است.

شدت فشارها طی سه سال گذشته به اندازه‌ای گسترده و بی‌سابقه بوده که کارشناسان از آن به عنوان «تروریسم اقتصادی» و «جنگ اقتصادی» تمام عیار یاد می‌کند؛ جنگی که مقابله با آن همدلی و همکاری همه دستگاه‌ها و ارکان نظام را می‌طلبد، ولی همین موضوع به مساله‌ای برای رقابت جناحی از سوی برخی جریان‌های سیاسی بدل شده است.

نادیده‌انگاری تحریم، خودتحریمی‌، مدیریت ۴۰ ساله و کرونا

تداوم انتقادات غیرسازنده به دولت، آن هم از سوی مجلس در حالی است که از زمان روی کار آمدن مجلس یازدهم تاکنون، دست کم در دو نوبت رهبر انقلاب صراحتا بهارستان‌نشینان را خطاب قرار داده‌اند و آنها را به همکاری با دولت برای عبور از مشکلات، پرهیز از بی اخلاقی و اتهام‌زنی به دولت و همکاری و انسجام توصیه کرده‌اند.

با این حال، هنوز گروه‌های سیاسی کشور، در مورد صورت مساله مشکلات کنونی، اجماعی واقع‌بینانه، بی‌طرفانه‌ و غیر سیاست‌زده ندارند. بخش مهمی از اصولگرایان تحریم را نادیده می‌گیرند، عهدشکنی ترامپ نه تنها در برجام، بلکه در بسیاری از معاهدات بین‌المللی را نادیده می‌گیرند، خودتحریمی ناشی از عدم تصویب FATF را نادیده می‌گیرند، تنگناهای ناشی از ساختارهای اقتصادی به جا مانده از مدیریتی چهل ساله در کشور را نادیده می‌گیرند، کرونا و تبعات منفی گسترده اقتصادی آن را نادیده می‌گیرند و تنها سیاست‌های اقتصادی دستگاه اجرایی را مسئول شرایط موجود معرفی و دولت را به امید و انتظار برای مذاکرات احتمالی آتی متهم می‌کنند.

این در حالی است که به نظر می‌رسد جریان منتقد دولت، مذاکره را برای خودشان بد نمی‌دانند، چنانکه اخیرا «حمیدرضا ترقی» گفته بود: مذاکره در صورت ضرورت به‌وسیله کسانی که بتوانند منافع ملت را حفظ کنند و نفوذناپذیر باشند، می‌تواند اتفاق بیفتد.

با این حال، طرح این انتقادات از سوی رئیس‌مجلس که خود در جریان مسائل و مشکلات اقتصادی کشور قرار دارد، از وجود روحیه همدلی و همکاری برای حل مشکلات کشور تهی است. قالیباف و اکثریت نمایندگان مجلس یازدهم که با شعار «معیشت» از مردم رای گرفته اند، در عمل همچنان شعار می دهند. آنها تاکنون نتوانسته اند گام موثری برای بهبود وضعیت معیشتی مردم بردارند و تنها به شعار و اعتصاب در این زمینه اکتفا کرده اند.

این گلایه‌ای است که در واکنش رئیس کل بانک مرکزی به اظهارات دیروز رئیس مجلس مشهود بود. همتی در نامه ای خطاب به قالیباف نوشت: «حضرتعالی به خوبی درجریان مسائل و مشکلات کشور هستید و چند بار هم شخصاً جناب‌عالی را در جریان مشکلات قرار داده و شرایط را در جلسات مختلف مجلس خدمت تان تشریح کرده ام. لذا، من واردکردن بانک مرکزی را به مباحث سیاسی و حاشیه‌ای توصیه نمی‌کنم و آن را به صلاح کشور نمی‌دانم و اعتقاد دارم تمام نیروی اینجانب و بانک مرکزی باید معطوف به مقابله با تحریم‌ها و کمک به اقتصاد کشور باشد. انتظار دارم جنابعالی که در جریان همه امور قرار دارید، برای کمک به رویکرد بانک مرکزی در مقابله با این فشارهای اقتصادی، با سیاست های ضدتورمی و تلاش‌ برای رونق تولید داخلی همراه و همگام شوید.»

حال که دولت ترامپ که تمام عزم خود را برای به زانو درآوردن ایران به کار بسته بود، رو به افول است و دولت تدبیر و امید در این مدت توانست با اقدامات خود آمریکا را از دستیابی به اهداف سیاست فشار حداکثری ناامید کند، به نظر می‌رسد قطبی‌سازی در فضای سیاسی به ویژه میان مجلس و دولت، به نوعی خودتخریبی می‌ماند که توان دولت را برای ادامه راه می‌گیرد.