چرا عربستان علیه برجام سنگ‌اندازی می‌کند؟
با پیروزی «جو بایدن» در انتخابات ۲۰۲۰ و شنیده شدن زمزمه‌هایی مبنی بر بازگشت مجدد واشنگتن به برجام، عربستان موج تازه‌ای از تبلیغات منفی و فضاسازی علیه توافق هسته‌ای به راه انداخته است. «فیصل بن‌فرحان آل‌سعود» وزیرامور خارجه عربستان روز شنبه یکم آذرماه در گفت‌وگو با شبکه «سی‌ان‌بی‌سی» بیان کرد که این کشور باید بخشی از مذاکرات احتمالی میان ایران و دولت آینده آمریکا درباره «توافق هسته‌ای جدید» باشد. «عادل الجبیر» وزیر مشاور در امور خارجه عربستان هم در مصاحبه با خبرگزاری آلمان ادعا کرد که کشورش در صورتی که امکان منع ایران از ساخت سلاح‌های هسته‌ای نباشد، از حق تسلیحات هسته‌ای برای خودش محافظت می‌کند. «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه سعودی هم ۲۲ آبان ماه در سخنرانی سالانه خود در مجلس مشورتی پروسه طرح ادعاها علیه ایران را ادامه داد و گفت موضع قاطعانه جهانی باید متضمن آن باشد که از دستیابی ایران به سلاح‌های کشتار جمعی، توسعه برنامه موشکی بالستیکی و تهدید صلح و امنیت توسط ایران جلوگیری شود. این نگرانی سردمداران سعودی در حالی است که ایران تحت شدیدترین نظارت‌های پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و بارها در گزارش‌های آژانس بین‌المللی اتمی پایبندی ایران به توافق هسته‌ای تایید شده است.
تلاش عربستان برای جلوگیری از بهره‌مندی ایران از مزایای توافق هسته‌ای
پیروزی بایدن نامزد حزب دموکرات در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و ایده بازگشت به برجام و همزمان فشار بر عربستان برای اصلاح رفتار باعث شده تا سردمداران سعودی تلاش کنند با اظهاراتی علیه برنامه هسته‌ای ایران توجه دولت بایدن را به سمت شکل‌دهی به یک توافق جامع هدایت کنند تا همزمان توجهات از روی جنایت‌های عربستان منحرف شود. آنها نگران هستند که بایدن با آغاز به کار خود در کاخ سفید در ماه نخست از راهبرد فشار حداکثری ترامپ علیه ایران که ریاض به آن دلگرم بود، فاصله بگیرد و با لغو برخی از تحریم‌ها و بازگشت به برجام، دامنه تحریم‌ها و فشار را از تهران بکاهد. حل پرونده هسته‌ای ایران می‌تواند راه را برای گشوده شدن سایر مشکلات در روابط ایران و غرب هموار سازد. در رویکرد آل سعود در چنین شرایطی با توجه به اینکه ایران از نطر ژئواستراتژیک و حتی از نظر انرژی، امکانات و ظرفیت‌هایی فراتر از عربستان دارد این کشور اهمیت راهبردی خود را در معادلات امریکا و غرب در منطقه از دست خواهد داد.
با توجه به اینکه ذهنیت سعودی‌ها بر این است که مزایای اقتصادی حاصل از توافق هسته‌ای و آزادشدن ظرفیت‌های راهبردی ایران سبب خواهد شد تهران فرصت مناسبی برای پیشبرد اهداف منطقه ای داشته باشد. از این رو، آنان با مطرح کردن ادعاهای بیشتر علیه ایران می‌خواهند شرایط به گونه‌ای رقم خورد که ایران هراسی هرچه بیشتر تقویت شود.
محمدی تحلیلگر روزنامه «عربی ۲۱» مصر در این زمینه در گزارشی اذعان کرد: کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس پس از پیروزی بایدن در محاسبات خود بازنگری می‌کنند. در حالی که ایران انتظار دارد وعده‌های بایدن درباره توافق هسته‌ای نتیجه بخش باشد عربستان و امارات از کاهش فشارها علیه تهران در دوره بایدن نگران هستند. برای سردمداران آل سعود رفتن ترامپ فراتر از تغییر روش است، بلکه آنها دوست قدرتمند خود را که از جنایت‌های آنان چشم‌پوشی می‌کرد از دست داده‌اند. عربستان، امارات و رژیم اسرائیل به عنوان یک محور نگران آن هستند که رویکرد دولت جدید آمریکا منافع آنها را تهدید کند. از این رو، پادشاه سعودی که یک روز پس از پیروزی بایدن به وی تبریک گفت در اظهاراتی ادعایی از جامعه بین‌الملل خواست که در برابر ایران و تلاش‌های این کشور در مسیر دستیابی به سلاح هسته‌ای و توسعه برنامه موشک‌های بالستیک موضع سختی در پیش گیرند. در این میان البته فقط موضوع ایران، نگرانی عربستان را به دنبال نداشته است. بایدن که وعده پایان دادن به حمایت تسلیحاتی از عربستان در جنگ مصیبت بار یمن و بازنگری در روابط با عربستان را داده نگرانی‌هایی را برای ریاض به بار آورده است.
تهدید اصلی کجاست؟
درخواست مقام‌های سعودی برای نقش‌آفرینی در مذاکرات در حالی مطرح شده است که عربستان در پروژه های هسته‌ای خود با چین و برخی دیگر از کشورها همکاری می‌کند. این کشور پیش از این اعلام کرده که قصد دارد طی سال‌های آینده ۱۶ رآکتور هسته‌ای بسازد و هزینه آن حدود ۸۰ میلیارد دلار برآورد شده است. همچینن «محمد بن‌سلمان» ولیعهد عربستان ۲ سال پیش در یک مصاحبه با شبکه «سی بی سی» آمریکا گفته بود که ریاض، در صورتی که ایران به سوی تولید سلاح اتمی برود، «بدون هدر دادن وقت» تلاش برای دستیابی به سلاح اتمی را آغاز خواهد کرد. چند روز پیش مقامات سعودی از جمله عادل الجبیر تأکید کردند که ریاض تلاش در راستای به دست اوردن سلاح‌های هسته‌ای را به عنوان یک گزینه مورد توجه قرار داده است. مدت‌هاست این نگرانی وجود دارد که عربستان گزینه تولید سلاح اتمی خود را پیش می‌برد. نگرانی عربستان از برنامه هسته‌ای ایران در حالی است که ایران تحت شدیدترین نظارت‌های پادمانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است وسلاح های دفاعی این کشور هم تا کنون طی بیش از ۴۰ سال گذشته هیچ تهدیدی برای کشورهای منطقه نبودند. این در شرایطی است که عربستان در جنگ یمن از انواع سلاح‌های ممنوعه برای به خاک و خون کشیدن مردم این کشور استفاده کرده است.
تحلیلگر «العرب» چاپ لندن در گزاشی با اشاره به اظهارات الجبیر که در آن گفته است ریاض تلاش برای به دست اوردن سلاح‌های هسته‌ای را به عنوان یک گزینه مورد توجه قرار داده است، نوشت: مطرح شدن این موضوع در شرایط کنونی به تغییر موضعی که بایدن پس از پیروزی در انتخابات آمریکا درباره پرونده هسته‌ای ایجاد خواهد کرد، در ارتباط است. بسیاری از گمانی‌زنی‌ها نشان از این دارد که بایدن در برخورد با نرمش رفتار خواهد کرد و او سیاست «باراک اوباما» را درباره پرونده هسته‌ای ایران دنبال خواهد کرد.
«مصطفی کامل السید» استاد علوم سیاسی دانشگاه قاهره نیز در گفت‌وگو با بخش عربی زبان «دویچه وله» آلمان، نگرانی عربستان نسبت به بازگشت بایدن به توافق هسته‌ای را غیر قابل توجیه دانست. او گفت بازگشت به توافق هسته‌ای به سود عربستان و کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس است و به رقابت‌های تسلیحاتی در منطقه پایان خواهد داد.
برخی رسانه های عرب این سوال را مطرح کرذند که باید از آل سعود پرسید چگونه به خود اجازه می‌دهتد درباره برنامه هسته‌ای ایران اظهار نظر کنند و در خواست نقش‌آفرینی داشته باشند، در حالی جامعه جهانی ضرورت دارد برای خاتمه دادن به بحران‌های خودساخته عربستان در کشورهایی مانند یمن و نسل کشی و جنایات جنگی در این کشورها ورود کند و در برخورد با پرونده های جنایت علیه بشریت آل سعود قاطعیت لازم را داشته باشد.
