نگرانی اروپا از جابجایی قدرت اقتصادی بر اثر کرونا

در حالی که همه گیری کرونا در شرق آسیا به خوبی کنترل شده و اقتصاد کشورهای این منطقه به آرامی در حال بازگشت به حال عادی است، کشورهای اروپایی با موج سهمگین دیگری از این همه گیری دست به گریبان بوده و ناچار به تشدید محدودیت های کرونایی هستند، اقدامی که بیش از هر چیز به اقتصاد آنها لطمه وارد می کند.

در بهار تدابیر اعمال شده برای مبارزه با ویروس کرونا موجب رکورد اقتصادی در اروپا شد و پیش بینی ها از بدتر شدن اوضاع در صورت ادامه این وضع حکایت می کرد. در تابستان برخی از کشورها از جمله اسپانیا، ایتالیا، فرانسه و آلمان با کاهش تدریجی شمار مبتلایان به کووید-۱۹ از شدت این تدابیر کاستند اما با آغاز فصل پاییز آمارها به شکل نگران کننده ای بالا رفت و بار دیگر لزوم اعمال شدیدتر قوانین کرونایی در این کشورها مورد تاکید قرار گرفت. فرانسه پس از روسیه دومین کشور دارای بیشترین موارد ابتلا به کرونا در اروپا لقب گرفت، در اسپانیا همه گیری در پایتخت به اوج خود رسید، در ایتالیا همه گیری کرونا از مناطق شمالی به مناطق مرکزی و جنوبی رسید و اوضاع در سیسیل و ساردینیا رو به وخامت گذاشت و در آلمان نیز وضعیت در ایالت هایی مانند نورد راین وستفالن در غرب، تورینگن در مرکز و بایرن در جنوب این کشور قرمز شد.

این شرایط دولت های این کشورها را به تعطیلی های گسترده، تشدید محدودیت ها و اجباری کردن تدابیری مانند استفاده از ماسک، ممنوعیت تجمعات و برگزاری مراسم های عمومی و خصوصی و تعطیلی مراکز اقتصادی، فرهنگی و خدماتی واداشت. این در حالی است که اجرای این تدابیر با موانع زیادی روبرو شده است، بسیاری از شهروندان اروپایی از پذیرش چنین محدودیت هایی که عملا زندگی آنها را مختل کرده، خودداری می کنند، آنها از چنین تدابیری خسته شده اند و به انحاء مختلف مخالفت خود با دولت هایشان را به نمایش می گذراند. طی ماه ها و هفته های اخیر دهها هزار نفر در اسپانیا، فرانسه و آلمان به خیابان ها آمده و خواستار لغو محدودیت ها شده اند، همچنین میلیون ها نفر از شهروندان اروپایی به نشانه اعتراض، از رعایت قوانینی مانند استفاده از ماسک یا فاصله گذاری اجتماعی خودداری می کنند.

این در حالی است که تعطیلی های گسترده صدمات سنگینی به اقتصاد این کشورها وارد کرده است. ماه هاست که محققان اقتصادی در تلاشند میزان این آسیب و سرعت آن را تخمین زده و به سوالاتی مانند این که رکود اقتصادی چقدر به اقتصاد کشورها ضربه می زند و وضعیت با چه سرعتی به سطح قبل از بحران کرونا می رسد، پاسخ دهند. با این حال پیش بینی ها با توجه به فراز و نشیب تعداد آلودگی ها و اقدامات سیاسی، در نوسان بود. به عنوان مثال در آلمان پیش بینی های فعلی به طور یکسان نشان می دهد که اقتصاد این کشور مجبور خواهد شد با رکودی بیشتر نسبت به اوایل تابستان روبرو شود. برخی محققان اقتصادی حتی تخمین می زنند که رشد اقتصادی در سال جاری کمتر از بحران مالی سال ۲۰۰۹ باشد.

اینکه اقدامات مربوط به همه گیری چه تاثیری در اقتصاد دارد ، در بهار روز به روز روشن تر شد. تا ماه فوریه (بهمن ماه) بیشتر کارشناسان پیش بینی می کردند که تولید ناخالص داخلی آلمان حدود یک درصد در سال ۲۰۲۰ رشد داشته باشد. اما در مارس و آوریل (فروردین و اردیبهشت) به سرعت مشخص شد که اقتصاد جهانی و صنایع محلی باید با خسارات سنگینی مقابله کنند. در مبارزه با شیوع ویروس کرونا ، تولید در بعضی از مناطق متوقف شد ، زنجیره های تأمین بین المللی دیگر کار نمی کردند ، مغازه ها بسته بودند، در نتیجه اقتصاد آلمان در سه ماهه دوم رکود تاریخی ۹.۷ درصدی را ثبت کرد.

در بین مقامات اروپایی این نگرانی وجود دارد با ادامه این شرایط رکود اقتصادی افزایش یافته و قاره سبز در عرصه رقابت جهانی از دیگر رقبای خود عقب بماند، چرا که قدرت های اقتصادی آسیا با کنترل بهتر بحران کرونا توانسته اند به سمت بهبود وضعیت اقتصادی بروند. «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان با در نظر گرفتن همین واقعیت درباره تغییر توازن قدرت اقتصادی در جهان هشدار می دهد. به اعتقاد او اقتصاد اروپا در سایه کرونا و ادامه روند کنونی، در رقابت با چین و کره جنوبی تضعیف خواهد شد.

طبق گزارش مشترک صندوق بین المللی پول و بانک جهانی که اواسط تابستان منتشر شد، در سال ۲۰۲۴ چین بزرگترین اقتصاد دنیا خواهد بود و در میان پنج اقتصاد بزرگ دنیا به استثنای امریکا که جایگاه دوم را دارد، بقیه کشورها در قاره آسیا خواهند بود. صندوق بین المللی پول بر این باور است در سال ۲۰۲۴، آسیا گوی قدرت را از اقتصادهای اروپایی خواهد ربود.

مجمع جهانی اقتصاد در مورد این گزارش نوشت: «پیشتر انتظار می رفت اقتصاد چین تا سال ۲۰۳۰ به بزرگترین اقتصاد دنیا تبدیل شود ولی با همه گیری کرونا و روی کار آمدن ترامپ در امریکا، وضعیت اقتصادی این کشور تضعیف شد و باعث شد تا سرعت پیشی گرفتن اقتصاد چین از امریکا افزایش یابد. بر مبنای این گزارش در سال ۲۰۲۴ اقتصاد چین بزرگترین اقتصاد دنیا خواهد بود و امریکا بعد از دو دهه قرار گرفتن در جایگاه اولین و بزرگترین اقتصاد دنیا، یک پله در رده بندی جهانی سقوط می کند.»

مرکل روز سه‌شنبه (اول آذر) در نشست متخصصان دیجیتال دولت آلمان گفت که گسترش کووید-۱۹ جلوی رشد اقتصادی اروپا را می‌گیرد و در پایان دوران کرونا وضعیت اقتصادی چین و کره جنوبی از اروپا بهتر خواهد بود. وی با بیان این که در اروپا محدودیت‌های کرونایی دولت همواره با مخالفت و تظاهرات عده‌ای روبرو می‌شود گفت، در چین و کره جنوبی شهروندان خطر همه گیری کرونا را جدی می‌گیرند و رونق اقتصادی این کشورها در حال حاضر قابل توجه است.

به نوشته تارنمای شبکه دویچه وله اظهارات او را می‌توان انتقادی غیرمستقیم به کسانی تلقی کرد که در آلمان و دیگر کشورهای اروپایی بدون ماسک و بی‌توجه به فاصله فیزیکی، علیه اقدامات دولتی برای جلوگیری از شیوع بیشتر ویروس کشنده، به خیابان‌ها می‌روند. مرکل با اشاره به آمار بالای مبتلایان به کووید-۱۹ در کشورهای عضو اتحادیه اروپا گفت: «ما باید از خود بپرسیم که اروپا پس از این بحران به کجا می‌رسد؟»

صدراعظم آلمان در عین حال تاکید کرد: «دولت آلمان نمی‌تواند و نمی‌خواهد مانند چین با ابزار گوناگون شهروندان را کنترل کند». در آلمان تا شامگاه سه‌شنبه یک میلیون و ۷۰ هزار مورد آلودگی به کرونا ثبت شد و شمار افرادی که در رابطه با پیامدهای این ویروس جان باخته‌اند به ۱۶ هزار و ۸۹۷ نفر رسید. وی تصریح کرد که بر خلاف کشورهای اروپایی، کشورهایی مانند چین یا کره جنوبی می توانند از لحاظ اقتصادی در زمره برندگان این بحران باشند. وی در پاسخ به این سوال که این کشورها چگونه توانسته اند با بحران مقابله کنند افزود همه آنها ماسک های خود را خیلی بهتر می زنند و این همه تظاهرات خیابانی ندارند ، در عین حال شاهد رشد اقتصادی هستند. اکنون این سوال پیش می آید که اروپا پس از این همه گیری به کجا می رسد؟

مرکل همچنین از برنامه هشدار کرونا آلمان دفاع کرد و گفت: این برنامه هرچه افراد بیشتری در آن شرکت کنند اثربخشی بیشتری دارد. به گفته وی مدل برنامه جایگزین در فرانسه با حافظه مرکزی موفقیت آمیز نبود ، همچنین به دلیل اینکه فناوری بلوتوث در آنجا به خوبی کار نمی کند. برنامه مذکور که داده های مکان یابی (GPS) را ارزیابی می کند در کره جنوبی به کار گرفته شده است. این برنامه می تواند ۵۰۰ متر دورتر را ببیند و همه کسانی که در این دایره آلوده شده اند به قرنطینه فرستاده می شوند. با این حال مرکل می گوید که آنچه در کره جنوبی انجام می شود، الگوی جامعه اروپایی نبوده و منطقی است که کشورهای اروپایی برنامه های خود را گسترش دهند.

در حالی که یکه تازی کرونا همچنان در سراسر جهان ادامه دارد، همه پیش بینی های اقتصادی توافق دارند که زیان های سال جاری حداکثر تا اولین سال ۲۰۲۲ جبران نمی شود. در عین حال در روند بعد از همه گیری نیز عوامل زیادی برای عدم اطمینان در مورد بازگشت به شرایط عادی وجود دارد. بیش از همه اگر موج بزرگ دوم آلودگی ها منجر به تعطیلی گسترده مراکز اقتصادی و مشاغل شود، عواقب گسترده ای به دنبال خواهد داشت. موسسه تحقیقات اقتصادی لایب نیتس آلمان در این خصوص می نویسد: «حتی اگر این اتفاق در آلمان نیفتد ، در فرانسه و اسپانیا که در حال حاضر تعداد آلودگی ها به شدت افزایش یافته، بهبود شرایط در آلمان به طور جدی به خطر می افتد.» در واقع از آنجا که اقتصاد کشورهای اروپایی در هم تنیده و به هم گره خورده است، بهبود شرایط اقتصادی این قاره مستلزم بهبود تک تک این کشورها است.

در همین حال سناریوی تهدیدآمیز برگزیت بدون توافق و عواقب احتمالی اختلافات تجاری بین المللی نیز از خطراتی است که اقتصاد اروپا را تضعیف می کند. «تیمو ولمرهاوزر» مدیر موسسه اقتصادی موسسه تأکید می کند که عدم اطمینان در پیش بینی ها بسیار زیاد است. همانگونه که «تورستن اشمیت» مدیر موسسه تحقیقات اقتصادی لایب نیتس (RWI) می گوید روند بعدی همه گیری کرونا، بزرگترین عامل عدم اطمینان برای توسعه اقتصادی به شمار می رود.