یکپارچه علیه اردوغانیسم؛ دفاع تمام‌قد ایرانیان از تمامیت ارضی کشور
همه نشانه‌ها از نواختن مارش نظامی «مهتر» که مارش سپاه عثمانی بود تا سخنان حماسی از سوی مجری برنامه درمورد «ارک تبریز» و «کوه سبلان» و درنهایت شعرخوانی رییس‌جمهوری ترکیه حاکی از بروز عینی و علنی تفکر عثمانی‌گری با زمینه‌های اردوغانیسم بود؛ تفکری که شاید روزگاری درمورد شمال عراق و سوریه هم وجود داشت، اما امروز در ایران با واکنش‌های جدی مواجه شد.
سفیر ترکیه احضار شد، بسیاری از سیاسیون از جمله نمایندگان آذری‌زبان به اردوغان پاسخ دادند و حتی در تبریز تجمع و راهپیمایی‌های مردمی برای اعتراض به سخنان اخیر اردوغان برگزار شد.
هشدار مجلسی‌ها به «اردوغان»
شعرخوانی ضدایرانی رییس‌جمهوری ترکیه با واکنش تند نمایندگان مجلس شورای اسلامی مواجه شد. اغلب این نمایندگان که در جریان گفتگو با رسانه‌ها یا در صفحات شخصی‌شان در این مورد اظهارنظر کرده‌اند، سرنوشت صدام، رییس‌جمهوری مخلوع عراق را به رجب طیب اردوغان یادآوری کردند و از او خواستند برای مقابله با دشمنان مشترک دو کشور کنار ایران بایستد. علی نیکزاد، نایب‌رییس مجلس شورای اسلامی و نماینده اردبیل در توییتر خود خطاب به اردوغان نوشت: «یا تاریخ نخوانده‌اید یا قصد تحریف آن را دارید... دست از تلاش برای ایجاد فاصله میان برادری ایران و آذربایجان بردارید؛ این برادری خونی و دینی قرن‌هاست که پابرجاست و هر روز مستحکم‌تر می‌شود. دستگاه دیپلماسی نیز به‌جد این موضوع را پیگیری و گزارش آن را به مردم ارایه کند.»
سیدناصر موسوی لارگانی، دیگر عضو هیات‌رییسه نیز نوشته که اردوغان متوجه شده است که هر سخن «نابخردانه یا تحریک‌آمیز» درمورد تمامیت ارضی ایران با واکنش گسترده آحاد مردم روبه‌رو می‌شود و پاسخی محکم می‌گیرد. او همچنین از اردوغان خواسته که با عذرخواهی «حسن همجواری» را رعایت کند، چراکه امت اسلام نیازمند «اتحادند نه تفرقه و اختلاف.» احمد امیرآبادی فراهانی، علیرضا سلیمی و روح‌الله متفکر آزاد نیز از دیگر اعضای هیات‌رییسه نسبت به شعرخوانی رییس‌جمهوری ترکیه واکنش نشان دادند. امیرآبادی فراهانی توجه ترکیه را به ۸ سال دفاع مقدس جلب کرد که همه ترک‌ها و آذری‌ها در کنار دیگر قوم‌های ایرانی از ایران دفاع کردند. علیرضا سلیمی از اردوغان این سوال را پرسید: «آیا حس امپراتوری متلاشی شده عثمانی منشا این هذیان‌گویی شده است؟» در این چند روز اغلب در تحلیل رفتار و گفتار اردوغان بر ایده نوعثمانی‌گری و احیای مدل امپراتوری عثمانی تاکید کردند. متفکر آزاد نیز به کودتای جولای ۲۰۱۶ در ترکیه اشاره کرد و از رییس‌جمهوری خواست که اتفاقات را فراموش نکند.
او همچنین تاکید کرد: «ما در قبال تکه جدا شده از خاک‌مان ادعا نکرده‌ایم» و یادآور شد که «جز بدفرجامی متجاوز هیچ دستاوردی برایش ندارد.» علاوه بر اعضای هیات‌رییسه، رییس و برخی از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی نیز در شبکه‌های اجتماعی خود در این مورد موضع‌گیری کردند. مجتبی ذوالنوری، رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس از اردوغان خواست تا از «سرنوشت صدام درس و عبرت بیاموزد و فورا از مردم متحد و غیور ایران عذرخواهی کند.»
به نوشته شرق؛ جلیل رحیمی جهان‌آبادی، دیگر عضو این کمیسیون نیز اذعان کرد که مواضع امروز اردوغان که شعار‌های پان‌ترکیست‌هاست «نه تامین‌کننده امنیت منطقه است و نه منطبق بر منافع و روابط دوستانه و متقابل دو کشور ایران و ترکیه.» فداحسین مالکی نیز تاکید کرد که «رویای امپراتوری عثمانی» اردوغان پس از «اقدامات داعش و کودتای ۲۰۱۶ در این کشور» از بین رفته است. ابراهیم رضایی نیز از دستگاه دیپلماسی خواست که پاسخی قاطع به این گستاخی‌ها بدهد. محمود عباس‌زاده مشکینی، عضو مجمع نمایندگان استان اردبیل و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی نیز خطاب به اردوغان گفت: «جناب اردوغان! یادت رفته است قبل از تو صدام توهم تجزیه ایران اسلامی به سرش زد به چه سرنوشتی گرفتار شد؟ مطمئن باشید اگر روزی چنین توهمی به سر تو بزند باید در انتظار سرنوشتی مفتضح‌تر و مهلک‌تر باشید! آذربایجان سر ایران است و ایران دیار سرداران شهیدی، چون سلیمانی‌ها و باکری‌ها.» سیدعلی آقازاده دافساری، رییس کمیته دفاعی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی نیز تحلیل کرده که احتمالا اردوغان نمی‌تواند ارتباط جمهوری اسلامی ایران و با کشور‌های منطقه را تحمل کند و از این روی در پی تفرقه‌اندازی و ماهیگیری از آب گل‌آلود است. الله‌وردی دهقانی، عضو مجمع نمایندگان آذربایجان‌شرقی نیز در گفت‌وگویی که با «فارس» داشت، گفت: «آقای اردوغان باید بداند که علاوه بر استان‌های آذربایجان‌غربی و شرقی که در داخل مرز‌های سیاسی ایران هستند، سرزمین مادری مردم کشور آذربایجان و قفقاز نیز ایران است.» او همچنین تحلیل کرد که اردوغان با این اظهارات مداخله‌جویانه به دنبال توسعه نئوعثمانی است و پس از شکست تفکرات اخوانی ترکیه در سوریه و عراق سعی دارد تا در آذربایجان این‌گونه تفکرات خود را توسعه دهد.
احمد علیرضا‌بیگی، نماینده اصولگرای تبریز نیز واکنش تندی به اظهارات رییس‌جمهوری ترکیه نشان داد و در توییترش نوشت: «تصنیفی که اردوغان خواند مرثیه جدایی ۱۷ شهر قفقاز از ایرا ور است که اگر مانع تاثیرات فرامرزی ما بشوند جای خالی ما را رقبا خواهند گرفت...» او البته هجمه‌ای هم به دستگاه دیپلماسی وارد کرد و گفت که «دیپلماسی غلط دولت و غفلت از همسایگان به شوق وصل کدخدا آن‌ها را به دامن صهیونیسم انداخت؛ این غفلت در مورد آذربایجان میدان را برای ترکیه خالی گذاشت!»
شعرخوانی محسن رضایی، توصیه‌های عارف
در میان واکنش‌های سیاسیون در یکی، دو روز گذشته واکنش محسن رضایی در فضای مجازی و رسانه‌ای مورد توجه قرار گرفت. رضایی در واکنش به شعرخوانی اردوغان به شعرخوانی روی آورد. او که این روز‌ها صحبت از بازگشت چندین باره‌اش به کارزار انتخابات مطرح است و از قضا هر روز نسبت به روز قبل حضور پررنگ‌تری در فضای مجازی دارد و از سیاست داخلی تا خارجی، از اقتصاد تا فرهنگ اظهارنظر می‌کند، در واکنش به شعری که اردوغان خواند ترجمه یکی از شعر‌های شهریار که به آذری نوشته شده را منتشر کرد و نوشت: «ای قفقاز (آذربایجان) سرزمین جوانمردان سلامت باد! از عشق تو هنوز هم در ایران صبر از کف دادگان هستند (از دوری تو صبر از کف داده‌اند) از بچگی تبریز مانند مادرم به من گفته که در آن سوی ارس، خاله‌ای زیباروی و رعنا داری (خاله استعاره از آذربایجان و شهر‌های آن است که از ایران جدا شده‌اند).» محمدرضا عارف، رییس فراکسیون امید مجلس دهم نیز در رشته توییتی در واکنش به سخنان اردوغان در مراسم رژه پیروزی ارتش جمهوری آذربایجان در باکو، نوشت که اردوغان و دیگر حاکمان منطقه باید بدانند که تاریخ منطقه نشان میدهد، این شمال رود ارس است که پیوند تاریخی با جنوب آن دارد. عارف همچنین با اشاره به اینکه «در غیبت ایران، کشور‌های دیگر منافع خود را در توافقنامه صلح میان آذربایجان و ارمنستان تحقق بخشیدند و کشور‌هایی که مرزی با قره‌باغ نداشته‌اند، به عنوان ناظر بر آتش‌بس ورود کرده‌اند»، نوشت: «وزارت خارجه ایران باید اعتراض رسمی و کتبی خود را به دولت‌های باکو و آنکارا ابلاغ و خواستار توضیح و عذرخواهی رسمی ایشان شود. با این‌حال، رخداد اخیر باید به گونه‌ای مدیریت شود که از ایجاد بحران میان ایران و ترکیه جلوگیری و ٣٠٠ سال ثبات تاریخی مرز‌های دو کشور حفظ و روابط اقتصادی دوجانبه گسترش یابد.» او همچنین تاکید کرد که «اقتصاد پویا و اتحاد داخلی» باید پیشران و پشتیبان سیاست خارجی همه کشور‌ها باشد.
واکنش نمایندگان ولی‌فقیه استان‌های آذری‌زبان
نمایندگان ولی‌فقیه در استان‌های آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، زنجان و اردبیل با صدور بیانیه مشترکی به اظهارات اخیر رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه در باکو پس از ۲ روز واکنش نشان دادند. در این بیانیه که بامداد شنبه منتشر شد، نمایندگان ولی فقیه در استان‌های شمال‌غرب کشور تصریح کردند که ایجاد تنش و اختلاف بین کشور‌ها و ملت‌های اسلامی، گناه نابخشودنی است. سیدمحمدعلی آل‌هاشم، نماینده ولی‌فقیه در آذربایجان‌شرقی، سیدمهدی قریشی نماینده ولی فقیه در آذربایجان‌غربی، علی خاتمی نماینده ولی‌فقیه در استان زنجان، سیدحسن عاملی نماینده ولی‌فقیه در استان اردبیل نوشتند که اظهارات اردوغان «سیادت و وحدت ارضی» ایران را نشانه گرفته و توصیه کردند: «سخن آخر اینکه فن خطابه و اصول سیاست اقتضا می‌کند که خطیب مطالبه خود را بعد از امکان‌سنجی دقیق بر زبان بیاورد تا وزن علمی، سیاسی و اجتماعی او تنزل نکند.»
دفاع تمام‌قد کاربران ایرانی از تمامیت ارضی کشور
نخستین موضع گیری‌های رسمی مربوط به محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه و سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه بود. ظریف در توییتی با خطاب قرار دادن اردوغان نوشت: به اردوغان نگفته بودند شعری که به غلط در باکو خواند مربوط به جدایی قهری مناطق شمالی ارس از سرزمین مادریشان ایران است! آیا او نفهمید که علیه حاکمیت جمهوری آذربایجان سخن گفته است؟ هیچکس نمی‌تواند در باره آذربایجان عزیز ما صحبت کند. توییت ظریف در صدر پربازدیدترین توییت‌های توییتر فارسی قرار دارد و بارها در کانال‌ها و سایت‌های خبری بازنشر داده شد.
خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه نیز از تذکر به سفیر ترکیه خبر داد و نوشت: به سفیر ترکیه گفته شد بنا کردن سیاست خارجی بر خیالات، خردمندانه نیست. بسیارند در ترکیه که تاریخ را نیک می‌دانند. لازم است پیش از خوانش شعرها، ریشه اصلی سرایش آن را به دولتمردان خود یادآوری کنند. آذربایجان غیور، پاره تن ایران عزیز، همواره دژ مستحکم وطن بوده است.
به جز وزیر امور خارجه و سخنگوی دستگاه دیپلماسی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام و چند تن از نمایندگان دوره یازدهم مجلس نیز به سخنان خارج از عرف و نادرست اردوغان واکنش نشان دادند.
در میان، کاربران توییتر و اینستاگرم نیز واکنش‌های نسبتا تندی به اظهارات رییس جمهوری ترکیه نشان دادند و کاربران با محکوم کردن این اظهارات از تمامیت ارضی کشور و هویت یکپارچه ایرانی به شدت دفاع کردند. در اینستاگرام نیز سلبریتی‌ها و هنرمندان با حضوری تمام قد و همه جانبه در کنار مردم، نسبت به شعرخوانی نامربوط رجب طیب اردوغان موضع گیری کرده و بار دیگر از عرق و غیرت ایرانی سخن گفتند.
در ادامه پربازدیدترین و مهمترین پست‌ها و توییت‌های تلگرام، توییتر و اینستاگرام جمع بندی و تحلیل شده اند:
تلگرام و پربازدیدشدن کلیپ شعرخوانی اردوغان
ویدئوی رژه پیروزی ارتش آذربایجان بر ارمنستان و نام بردن از دو شهر سبلان و تبریز از ایران، بارها در کانال‌های تلگرامی بازنشر یافت: نام بردن از ساوالان (سبلان) و ارک (تبریز) در ایران در رژه پیروزی ارتش آذربایجان بر ارمنستان در حضور اردوغان و الهام علی‌اف، ۲۹۶۱۶۷ بازدید
کلیپ دیگری که در آن اردوغان مشغول شعرخوانی بود و ماجرای سخنان مداخله جویانه اردوغان را بطور مستند نشان می‌داد، پرتکرار شد: اردوغان در سخنرانی خود در باکو جمهوری آذربایجان قطعه‌ای از ترانه معروف ارس (آراز) را خواند. ۱۷۷۴۸۹ بازدید
احضار سفیر ترکیه به وزارت خارجه در صدر پربازدیدترین مطالب پیرامون شعرخوانی دیروز رجب طیب اردوغان بوده است. کانال‌های مختلف زیادی در این خصوص نوشته اند: موضوع احضار سفیر ترکیه در تهران در واکنش به شعرخوانی دیروز اردوغان در باکو در دستور کار قرار گرفته و سفیر این کشور در محل وزارت امور خارجه حضور خواهد یافت. ۱۸۹۳۸۹ بازدید
ترکیه نیز در اعتراض به واکنش‌ها در ایران، سفیر ایران در آنکارا را احضار کرد! یکی از کانال‌های تلگرامی در این باره نوشت: وزارت خارجه ترکیه، سفیر ایران در آنکارا را احضار کرده و ناخرسندی خود را درباره اظهاراتی که تهران درباره سخنان رئیس جمهور ترکیه مطرح کرده ابراز داشت. اردوغان در رژه نظامی دیروز در باکو بیتی از آهنگ «آراز آراز» را خواند که به نوعی سمبل جدایی دو سوی رود «ارس» و تجزیه ایران به شمار میرود. این شعرخوانی مراتب اعتراض شدید مقامات ایرانی را داشت و منجر به احضار سفیر ترکیه در تهران شد. آنکارا هم در مقابل سفیر ایران را احضار کرده! بازدید ۱۳۴۵۵۶ بازدید
هرچند برخی از رسانه‌ها و کانال‌های تلگرامی، شعرخوانی اردوغان در مراسم رژه باکو را از روی احساسات و غیر هدفمند خوانده بودند، «محسن پاک آیین» سفیر پیشین ایران در باکو این اقدام اردوغان را با هدف ایجاد اختلال در روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان عنوان کرده و گفته است: صحبت‌های آقای اردوغان در مراسم رژه باکو و مخصوصا شعری که قرائت کرد، نه تنها از روی احساسات نبوده، بلکه کاملا هدفمند بوده است. هدف اصلی اردوغان از طرح این مسائل و خواندن شعر ایجاد اختلال در روابط جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان بوده است. اردوغان در اظهارات خود از سهند و سبلان صحبت می‌کند. سهند و سبلان چه ربطی به قره باغ و چه ربطی به جمهوری آذربایجان و حتی ترکیه دارد؟ این اقدام از سویی در جهت تحریک جمهوری آذربایجان و از سویی در جهت تحریک ایران است. ۱۷۹۸۸۸ بازدید
چند کانال تلگرامی نیز با اشاره به اهانت اردوغان، از مردم ایران خواست که با سفر نکردن به ترکیه و کاهش درآمدهای ناشی از توریست‌های ایرانی، به این اقدام رییس جمهور ترکیه واکنش نشان دهند: امیدوارم میلیون‌ها نفر ایرانی که در سال به ترکیه سفر می‌کنند، برای چند ماه هم که شده اهانت اردوغان رو فراموش نکرده و از سفر به ترکیه و از هزینه هزاران میلیارد تومان در این کشور خودداری کنند. حدود ۵ درصد از توریست‌هایی که از ترکیه بازدید می‌کنند ایرانی هستند! ۱۷۶۵۵۵ بازدید
واکنش نمایندگان مجلس یازدهم به سخنان اردوغان نیز یکی از سوژه‌های مهم کانال‌های تلگرامی بود. برخی از کانال‌ها نیز از تعداد کم نمایندگانی که در مقابل اظهارات رییس جمهوری ترکیه موضع گیری کردند، انتقاد کردند: واکنش نمایندگان علیه اظهارات اردوغان: متفکر آزاد، نماینده تبریز: اردوغان به سرنوشت چشم ناپاکان به ایران مثل صدام دقت کند، سیلی ملت ایران آنقدر آذرخش‌وار است. الله‌وردی، نماینده ورزقان: خواب و خیال‌های نوعثمانی‌گری تعبیر نخواهد شد. اردوغان یادش رفته که اگر ایران نبود الان چه سرنوشتی داشت. یوسفی، نماینده اهواز: آخرین حاکمی که آرزوی الحاق بخشی از ایران به خاک خود را داشت را از لانه موش بیرون کشیدند. آقای اردوغان به جای شعر، کمی تاریخ بخوانید. اسماعیلی، نماینده مغان: کاش اردوغان می‌دانست ایران بیشه شیرانی، چون باکری‌ها و سلیمانی هاست. نظری، نماینده خلخال: اساتید تاریخ و صاحبان کرسی‌های علمِ سیاست در ترکیه به اردوغان یادآوری کنند که آذربایجان متعلق به کجا بود. ساداتی‌نژاد، نماینده کاشان: ایران به پشتوانه مردمان رشید، در دهان یاوه‌گویان متوهم می‌کوبد. رحیمی، نماینده تربت جام: اگر بنا بر ادعای تاریخی باشد بخش‌های زیادی از جهان روزگاری تحت سیطره ایران بوده‌اند. مطهری، نماینده گرمسار: اردوغان دچار توهمات صدامی شده و بهتر است تاریخ هشت سال دفاع ما از سرزمینمان را مطالعه کند. ۱۵۵۷۶۰ بازدید
توییتر و دفاع تمام قد کاربران از تمامیت ارضی و هویت ایرانی
توییت محمد جواد ظریف در ارتباط با شعرخوانی اردوغان بازتاب زیادی در شبکه های اجتماعی مختلف داشت و بارها توسط کاربران، رسانه ها و کانال های مختلف خبری بازنشر داده شد: به اردوغان نگفته بودند شعری که به غلط در باکو خواند مربوط به جدایی قهری مناطق شمالی ارس از سرزمین مادریشان ایران است! آیا او نفهمید که علیه حاکمیت جمهوری آذربایجان سخن گفته است؟ هیچکس نمی‌تواند در باره آذربایجان عزیز ما صحبت کند. ۱۲۹۶۱ لایک
سید سعید لواسانی امام جمعه لواسان، با به کارگیری هشتگ اردوغان غلط کرد، که در شبکه‌های اجتماعی در واکنش به سخنان اخیر رئیس جمهور ترکیه استفاده می‌شود، نوشت:در محاصره تبریز کودکی از شدت گرسنگی خاک می‌خورد، مادرش دست او را گرفت و نزد ستارخان آمد. ستارخان آماده شنیدن هر اعتراضی بود. باوجود این مادر با قاطعیت گفت: خاک میخوریم، اما یک وجب خاک (به دشمن) نمی‌دهیم. این غیرت ایرانی و زنان و مردان آذری ماست. اردوغان غلط کرد ۳۳۴۱ لایک
کاربری با نام وحید بهمن در واکنش به اظهارات رییس جمهوری ترکیه نوشت: شاید از اسب افتاده باشیم، اما از اصل، هرگز؟! بعنوان یک تبریزی و کوچک‌ترین عضو ملت ایران می‌گویم که اردوغان و علی‌اف غلط می‌کنند در مورد تمامیت ارضی ایران و آذربایجان و تبریز سخنی بگویند ما وارثان شمشیر شاه عباس بزرگ و نادرشاه هستیم مطمینا این روز‌های سخت برای ایران هم خواهد گذشت. ۳۳۲۳ لایک
کاربر دیگری با انتشار تصویر صدام حسین، خطاب به اردوغان نوشت: خوب نگاهش کن آقای اردوغان... این آخرین کسیه که به تمامیت ارضی کشور ما چشم طمع داشت الان استخوان هاشم پوسیده، ولی ایران هنوز پر قدرت وایساده. ۲۶۲۰ لایک
حسین دهباشی پژوهشگر تاریخ و فعال توییتری نیز در چند رشته توییت به این اتفاق واکنش نشان داد. در یکی از این توییت‌ها با انتشار تصویر شهدای مرزی سوم شهریورسال ۱۳۲۰ نوشت:درست بر نقطه‌ی صفر مرزی در کنار پل جلفا-نخجوان بر رودخانه ارس و حتی اندکی جلوتر از پرچمِ افراشته‌ی ایران، قبرستان ۳سرباز جلوه‌نمایی می‌کند: [ملک‌محمدی | هاشمی | شهریاری]به تاریخ ۴صبح سوم شهریورماه ۱۳۲۰ که به تنهایی راه را بر قوای بیگانه بستند! نام‌شان زمزمه‌ی نیمه‌شب مستان است! ۲۴۲۴ لایک
کاربر دیگری درباره غیرت و همیت ایرانی‌ها نوشته است:آذری‌ها یه باکری داشتن که کیلومتر‌ها از خاک ایران رو آزاد کرد و خودش مفقود شد و دلش نیومد دو متر از خاک ایران رو بگیره ... فقط سپاه عاشورا تبریز براتون کافیه! اردوغان غلط کرد ۲۱۳۷ لایک
کاربر دیگری در دفاع از تمامیت ارضی ایران نوشت: برای حفظ ایران اگر لازم باشد خودم لباس رزم بر تن پسر ۱۳ ساله ام می‌پوشانم اردوغان غلط کرد ۱۸۱۴ لایک
توییت سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه نیز در میان پربازدیدترین توییت‌های قرار گرفت و در کانال‌ها و سایت‌های خبری بارها بازنشر داده شد:به سفیر ترکیه گفته شد بنا کردن سیاست خارجی بر خیالات، خردمندانه نیست. بسیارند در ترکیه که تاریخ را نیک می‌دانند. لازم است پیش از خوانش شعرها، ریشه اصلی سرایش آن را به دولتمردان خود یادآوری کنند. آذربایجان غیور، پاره تن ایران
ایران برای یک عده خاص هستش...
اما یادم افتاد ما فقط کالای چینی داریم