خاموشی معابر تهران و زورگيری
یک روز پس از اجرای طرح تعطیلی دو هفته‌ای تهران به منظور پیشگیری از شیوع کرونا، علیرضا زالی، فرمانده عملیات مدیریت کرونا در کلانشهر تهران خبر داد بود که ۲۴ ساعت پس از اعمال محدودیت‌های تردد، تردد شبانه در تهران در ساعات ۹ شب تا ۴ صبح، ۷۰ درصد کاهش یافته است. گرچه این آمار متوجه روز‌هایی است که طرح تعطیلی دو هفته‌ای اجرا شده بود، اما در زمان اوج اجرای این طرح نیز اقلا ۳۰ درصد تردد در معابر و خیابان گزارش شده بود. با گذشت حدود یک‌ماه از اجرای این طرح و کاهش محدودیت‌های تردد، حالا به نظر می‌رسد که این رقم می‌تواند افزایش یافته باشد، با وجود این، طی چند روز گذشته، شب‌های تهران در تاریکی فرو می‌روند و جز معابر اصلی، باقی معابر دیگر خاموش می‌شوند و تردد در آن‌ها عملا ناممکن و با مخاطرات مواجه می‌شود. این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که هفته گذشته و متعاقب شکل‌گیری پدیده «مه‌دود» در تهران و افزایش آلودگی و انتشار بوی نامطبوع در تهران، صحبت سر استفاده یا عدم استفاده از مازوت در نیروگاه‌های حرارتی تولید برق، به روال سال‌های گذشته، با صحبت‌های ضد و نقیض مسوولان همراه شد، صحبت‌هایی مبنی بر اینکه با افزایش مصرف گاز خانگی، نیروگاه‌ها با کمبود سوخت مواجه می‌شوند و ناچار به سوزاندن مازوت هستند و در نتیجه هوای تهران و سایر کلانشهر‌ها آلوده می‌شوند. گرچه آلودگی تهران را حتی بارش و وزش باد در هفته گذشته از بین نبرده و شهروندان تهرانی هنوز هوای آلوده را به ریه می‌برند، حالا یک طرح خیابان‌های آلوده تهران را به تاریکی می‌کشاند. امری که به نظر می‌رسد برای مدیریت مصرف سوخت در نیروگاه‌های حرارتی کشور در نظر گرفته شده است، با وجود این در این طرح نیم‌نگاهی به وضعیت خیابان‌های تاریک و احتمال بالا رفتن سرقت و ناامنی برای عابران پیاده در نظر گرفته نشده است.
زهرا نژادبهرام، عضو شورای تهران در پاسخ به «اعتماد» نسبت به خاموشی شبانه در تهران و علت آن، تاکید دارد که در طرح «تعدیل روشنایی»، کاهش روشنایی در بزرگراه‌ها و اتوبان‌ها درنظر گرفته شده و خاموشی محله‌ها یا دسترسی‌های محلی در شهر دیده نشده است. به گفته نژادبهرام، کاهش مصرف برق به تبع افزایش مصرف گاز خانگی و کاهش منابع گازی در نیروگاه‌های حرارتی تولید برق ضرورت دارد و این ضرورت در طرح «تعدیل روشنایی» دیده شده است، اما قرار نیست با این طرح امنیت شهروندان در شهر با اخلال همراه شود. این عضو شورای شهر با اشاره به سابقه همکاری وزارت نیرو با شهرداری برای رفع فضا‌های بی‌دفاع شهری در مناطق مختلف تهران، اذعان دارد که مهم‌ترین عامل در شکل‌گیری فضای بی‌دفاع شهری، کاهش روشنایی است، وجود چراغ‌های معیوب یا شکسته، کمبود چراغ و خرابی آن‌ها در برخی نقاط تهران، فضای شهری را برای حضور شهروندان، خصوصا زنان و کودکان با دشواری مواجه کرده بود که وزارت نیرو برای رفع این مساله و کاهش فضا‌های بی‌دفاع شهری پیش از این با شهرداری همکاری خوبی داشته است و بنابراین هدف از این طرح، اصلاح مصرف انرژی در بزرگراه‌ها و اتوبان‌هاست، نه دامن زدن به فضا‌های بی‌دفاع شهری.
نژادبهرام اشاره دارد که به‌رغم تاریکی زودهنگام در زمستان، این طرح پیش‌بینی کرده است که در ساعات پنج و شش عصر همچنان شهروندان در شهر حضور دارند و امور روزمره خود را دنبال می‌کنند و نمی‌توانند با تاریکی معابر مواجه شوند، به‌رغم این، خواسته ستاد کرونا منع تردد در ساعات مشخصی از شبانه‌روز به منظور کاهش جلوگیری از شیوع ویروس کروناست که باتوجه به وضعیت حاد این بیماری در کشور، اگر این طرح به کاهش تردد‌های غیرضروری منجر شود، زنجیره انتقال ویروس کرونا را نیز کمتر خواهد کرد. خاموش شدن روشنایی خیابان‌ها و بزرگراه در ساعات منع تردد به گفته مسعود صادقی، مدیرکل دفتر نظارت بر توزیع برق شرکت توانیر، «تعدیل روشنایی» نام دارد.
به گزارش پایگاه خبری شرکت تولید، انتقال و توزیع برق ایران (توانیر) طرح تعدیل روشنایی با محوریت محوریت شرکت‌های توزیع برق، وزارت راه و شهرسازی و شهرداری‌ها و در همه استان‌ها در حال اجراست و این طرح با هدف کاهش مصرف گاز نیروگاهی در سه بخش روشنایی بزرگراهی، بین‌شهری و فضای سبز صورت می‌گیرد. طبق این گزارش، صادقی متذکر شده است که کاهش هوا و افزایش مصرف حامل‌های انرژی به عنوان منبع حرارتی دلیل شکل‌گیری این طرح هستند، طرحی که با اصلاح روشنایی معابر به صرفه‌جویی یک میلیون لیتر سوخت منجر خواهد شد و کاهش مصرف گاز نیروگاه‌ها و تامین گرمایشی مورد نیاز در نقاط سردسیر را در بر خواهد داشت. مدیرکل دفتر نظارت بر توزیع برق شرکت توانیر پیش از این در گفتگو با فارس اشاره کرده بود که در این طرح، نورپردازی بیش از حد معابر شهری و روستایی استاندارد می‌شوند و در این طرح، اولویت خاموشی با مکان‌هایی است که از گذشته «نورپردازی بیش از حد استاندارد» داشته‌اند و با خاموشی یک در میان، میزان روشنایی به حد استاندارد می‌رسد.
در این گفتگو مدیرکل دفتر نظارت بر توزیع برق شرکت توانیر اشاره کرده است که در ساعات منع تردد، رفت‌و‌آمد‌ها خیلی زیاد نیستند و با توجه به این امر، «در خیلی از جا‌ها در ساعات پایانی شب تا صبح این حجم از روشنایی ضرورت ندارد.» به گفته صادقی، «به دلیل صرفه‌جویی گاز» وزارت نیرو در همکاری با وزارت نفت سایر دستگاه‌های اجرایی که در موضوع روشنایی معابر دخیل هستند، مصمم است تا روشنایی معابری را که در بسیاری از ساعات شب ضرورتی ندارند، کاهش دهند و در مصرف گاز صرفه‌جویی کنند. مصطفی رجبی‌مشهدی، سخنگوی صنعت برق کشور نیز به ایلنا خبر داده است که طی روز‌های گذشته طرح اصلاح روشنایی معابر و بزرگراه‌ها جهت جلوگیری از مصرف برق و گاز در دستور کار دولت و مسوولان وزارت نیرو قرار گرفته است که این طرح پس از ساعت ۹ شب در شهر‌های قرمز و نارنجی اجرا می‌شود. به گفته رجبی، زمانی که نیروگاه‌ها با کمبود سوخت مواجه می‌شوند، پایداری شبکه برق دچار مشکل می‌شود و صنعت برق تمام توان خود را برای پایداری شبکه برق به کار خواهد بست که به نظر می‌رسد این تلاش در حال حاضر صرفا معطوف خاموش کردن چراغ‌های معابر شهری است. با وجود صحبت‌هایی که از سوی توانیر مبنی بر ضرورت اجرای این طرح برای پیاداری شبکه برق به گوش می‌رسد، این طرح با واکنش رییس پلیس راهور پایتخت نیز مواجه شده است. به گزارش ایسنا، سردار محمدحسین حمیدی، با اعلام مخالفت پلیس با خاموش شدن چراغ‌های برخی بزرگراه‌ها در ساعات منع تردد گفته است: «ما مخالفت خودمان را با این موضوع اعلام کردیم، اما آن‌ها (شرکت توانیر) به ما گفتند که یکسری مشکلات دارند و باید زیرساخت‌های خود را تعمیر کنند.» سردار حمیدی در این گفتگو اعلام کرده است که پلیس گزارش خود را در مورد احتمال افزایش تصادفات در نتیجه خاموشی خیابان‌ها و بزرگراه‌ها در ساعات منع تردد اعلام خواهد کرد و علاوه بر آن، پلیس پیگیر تامین نور در دیگر معابر و گذرگاه‌ها خواهد بود تا این مساله حل و فصل شود.
برخلاف اعلام اجرای این طرح از سوی توانیر، هنوز مسوولیت خاموشی معابر تهران از سوی شهرداری پذیرفته نشده است و تمام مسوولیت این امر به عهده توانیر انگاشته می‌شود، این در حالی است که به گفته سخنگوی صنعت برق، این طرح با «همکاری وزارت نیرو با سایر ارگان‌ها» در حال اجراست و در این میان همچنان نسبت به نقش شهرداری در اجرای این طرح، خصوصا در چگونگی اجرای این طرح ابهاماتی باقی است که تاکنون از سوی شهرداری پاسخی نسبت به این امر به خبرنگار «اعتماد» ارایه نشده است. این رویه شهرداری نسبت به رفع مسوولیت از خاموشی معابر شهری در آخرین جلسه شورای شهر تهران نیز انعکاس داشت. در این جلسه، عضو شورا در واکنش به انتقادات وارد بر عملکرد شهرداری در فراهم آوردن زمینه‌های ناامنی با خاموشی معابر تهران، کوتاهی شهرداری در این زمینه را رد کرد و تقصیرات را متوجه اداره برق منطقه‌ای تهران دانست.
مجید فراهانی در آخرین جلسه شورای شهر تهران اشاره کرده بود که بر اساس تبصره ۲ ماده ۱۱ قانون سازمان برق ایران، مصوب ۱۳۴۶ و آیین‌نامه نحوه تامین و تعیین هزینه روشنایی معابر و جابه‌جایی تاسیسات آب و برق، مصوب ۱۳۴۶ هیات وزیران، هزینه روشنایی و معابر توسط شرکت‌های برق منطقه‌ای راسا از محل عوارض بر مصرف بر تامین و برداشت می‌شود. فراهانی با اتکا بر این تبصره و آیین‌نامه اذعان کرده بود که «تامین روشنایی معابر و پرداخت هزینه‌های آن بر اساس نص صریح قانون بر عهده وزارت نیرو و شرکت‌های برق منطقه‌ای است»، او در ادامه خواستار توجه به این مساله و کاهش فضا‌های بی‌دفاع شهری به دلیل قطع برق برخی معابر شده بود.
مشاهدات خبرنگار «اعتماد» نشان می‌دهد که این تاریکی صرفا مربوط به بزرگراه‌های پایتخت نیست، بلکه معابر درجه یک شهری نیز با تاریکی شبانه همراه هستند و تردد پیاده را در این تاریکی عملا با موانع و خطر‌ها مواجه می‌کند. با توجه به ممنوعیت تردد خودرو‌های شخصی در این ساعت، عملا حضور پیاده در خیابان‌ها در ساعت ۹ شب به بعد دشوار و غیرممکن است. طرح تعدیل روشنایی حالا سایه ناامنی را بر شب‌های تهران آورده و این امر در یک تردد کوتاه پیاده پس از ساعت ۹ شب مشهود است، این در حالی است که با وجود خاموشی عمیق برخی معابر، همچنان نورپردازی بسیاری از بنا‌های شهری و بنر‌های تبلیغاتی فعال و روشن است و علاوه بر آن، گرچه نام این طرح عنوان تعدیل را «یدک» می‌کشد، اما بدون تغییر سیستم نورپردازی شهری با تجهیزات کم‌مصرف‌تر، در حال حاضر به نارضایتی شهروندان و افزایش احساس ناامنی، خصوصا برای زنان در شب منجر شده است، نگاهی به واکنش‌های کاربران فضای مجازی در توییتر نشان می‌دهد که احتمالا در این طرح، تهران در ساعات منع تردد، خالی از سکنه پنداشته شده است و شکل‌گیری ناامنی، سرقت، احتمال تصادف و خفت‌گیری و افزایش فضا‌های بی‌دفاع شهری در این طرح جایی نداشته‌اند.
خاموشی و زورگیری
«کرونا» و «سرما» دو سرفصلی است که این روز‌ها بار دیگر مفهوم «مدیریت» را به چالش کشیده‌اند. درست در روز‌هایی که ما در تهران یک تجربه تلخ دیگر در کوهپیمایی‌های نخستین آخر هفته زمستان داشتیم و شاهد بودیم که چگونه تعدد مراکز اطلاع‌رسانی و تصمیم‌گیر موجب سردرگمی می‌شود و حتی شنیدیم که وزارت کشور آمار اعلام شده اجساد کشف شده قربانیان بهمن و سرما در ارتفاعات شمال تهران از سوی جمعیت هلال‌احمر را زیرسوال برد، یک اتفاق پرسش‌برانگیز دیگر با انواع و اقسامی از اظهارنظر‌ها همراه شد؛ مساله خاموشی معابر پایتخت به ویژه بعد از ساعت محدودیت تردد کرونایی. این مساله به «سرما» مربوط می‌شد و افزایش مصرف گاز خانگی و در نتیجه آن کاهش منابع گاز نیروگاه‌های حرارتی و تولید برق. نتیجه آنکه درست در همان زمان که تصمیمی برای مدیریت تلفات انسانی ناشی از شیوع کرونا با تمدید محدودیت تردد بعد از ساعت ۹ اعمال می‌شد...
برای مدیریت مصرف برق مقرر شده روشنایی معابر عمومی نظیر بزرگراه‌ها کاهش یابد و نام این روش را هم «تعدیل روشنایی» گذاشته‌اند. جالب اینجاست که این تصمیم منطقی برای مدیریت مصرف برق و جلوگیری از خاموشی خانگی بیشتر از آنکه از طریق اطلاع‌رسانی و اقناع‌سازی مردم و شهروندان اجرایی شود از نتیجه تاریک شدن خیابان‌ها به اطلاع مردم رسید! این کار در حالی انجام شد که نیروی انتظامی با آن مخالف بود و شورای شهر و شهرداری تهران هم بر آن نقد‌هایی داشتند.
واقعیت این است که برای آنکه در خانه‌های‌مان با وجود سرما بی‌برقی نداشته باشیم معقول و منطقی است که برق مصارفی که ضروری نیست قطع شود. همان شیوه‌ای که در تابستان در روز‌های اوج مصرف با مصرف‌کنندگان غیرضروری انجام می‌شد یا شدت عملی که با ساختمان‌های دولتی یا کارخانه‌ها می‌شد. الان به ظاهر خاموش شدن روشنایی بزرگراه‌ها و معابر آن هم در ساعتی که طبق تصمیم ستاد ملی مبارزه با کرونا با منع تردد مواجهیم نباید آسیب‌زا باشد. اما این تصمیم به ظاهر منطقی و به ظاهر عاقلانه مسبب مضاعف شدن عاملی خطرناک تحت عنوان «تولید فضای بی‌دفاع شهری» است. چگونه؟
شما در ساعتی که به واسطه تصمیم ستاد ملی مبارزه با شیوع کرونا موجب کاهش تردد در شهر شده‌اید معابر عمومی را هم خاموش می‌کنید. «کمی تردد» فی‌نفسه بسترساز وقوع جرایمی از جمله «سرقت» و «زورگیری» است. حالا خلوت بودن به همراه تاریک شدن این بستر را ضریب می‌دهد و عملا شرایط را برای سارقان و زورگیران مهیا می‌کند. این جدای از احتمال وقوع تصادفات رانندگی است. به این معنا که بسیاری از عابران که مسافر هم هستند برای یافتن تاکسی در معبر ایستاده‌اند و با تاریک شدن معبر احتمال دیده نشدن آن‌ها و وقوع تصادف افزایش می‌یابد. یکی از معضلات پایتخت از دهه‌های پیش نداشتن پارکینگ متناسب با واحد‌های مسکونی است.
بنابراین بسیاری از شهروندان خودرو‌های خود را در حاشیه معبر عمومی پارک می‌کنند. با کاهش نور معابر عمومی فرصت برای سارقان فراهم می‌شود. پرسش این است که آیا ترجیح می‌دهید بی‌برقی را تجربه کنیم یا با خاموشی موارد غیرضروری ضرر کمتری به مردمی که باید بعد از ساعت ۹ در خانه باشند بدهیم؟ پرسش از شرکت توانیر و دست‌اندرکاران اجرای این شیوه مدیریت که اتفاقا باید مورد قدردانی هم واقع شود این است که می‌توانستید ظرافت‌های بیشتری به کار بگیرید و به جای تحمیل یا تولید «فضای بی‌دفاع شهری» به شهروندان برق و روشنایی اماکنی را محدود کنید که عملا کاربری شبانه ندارند. در گزارش امروز «اعتماد» که در صفحه ۱۲ می‌خوانید به دو نمونه آن اشاره کرده‌ایم.
در تهران برج‌های مرتفع بسیاری در حال ساخت هستند که فعالیت عمرانی در این برج‌ها شب‌ها متوقف است. اما در کمال تعجب شاهد هستیم که این برج‌های نورانی در دل شب جلوه‌گری می‌کنند. نمونه ملموس آن در بزرگراه‌های همت و کردستان قابل مشاهده است. شما هم می‌توانید مثال‌های دیگری از این دست پیدا کنید. چرا به جای آنکه این ساختمان‌ها که در ابعادی بسیار بزرگ و قابل توجهی هم در شهر قد علم کرده‌اند خاموش شوند باید معبر عمومی خاموش شود؟ آیا بهتر نبود برج میلاد که از جمله اماکن تفریحی خدماتی است خاموشی بگیرد تا معبر عمومی.
در توضیحاتی که درباره این طرح داده شده بود به خاموشی پارک‌ها هم اشاره شده بود زیرا طبق مصوبه ستاد ملی مبارزه با کرونا و محدودیت تردد پارک‌ها هم نباید مورد استفاده مردم باشند. اینجاست که شیوه مدیریت و فاصله آن با حکمرانی خوب رخ می‌نماید. خلأ نگاه اجتماعی در عمده تصمیمات مدیریتی کشورمان از جمله این تصمیم ملموس است. اینجا هم مهندسان با خود نشسته‌اند و محاسبه کرده‌اند که این تعداد چراغ در معابر و بزرگراه‌ها روشن است که با خاموش کردن‌شان، این حجم مصرف برق کاهش می‌یابد.
اما در مدیریت به جز فرمول و اعداد ریاضی باید به روابط انسانی و تاثیر آن‌ها بر هم نیز توجه داشت. جای خالی جامعه‌شناسی در مدیریت‌های ما اینجا هم خودی نشان می‌دهد. به همین دلیل است که ما فکر می‌کنیم اگر شرکت توانیر که طبیعتا متشکل از مهندسان و متخصصان برق این تصمیم را برنامه‌ریزی کرده از مدیران شهری و جامعه‌شناسان هم کمک می‌گرفت با ظرافت بیشتری این کار ارزشمند یعنی مدیریت مصرف برق و تولید برق مجازی را محقق می‌کرد.
عوضش امنیت داریم البته دیگه نداریم 
