تعدیل روشنایی یا ناامن‌کردن خیابان‌ها؟
یک روز پس از اجرای طرح تعطیلی دو هفته‌ای تهران به منظور پیشگیری از شیوع کرونا، علیرضا زالی، فرمانده عملیات مدیریت کرونا در کلانشهر تهران خبر داد بود که ۲۴ ساعت پس از اعمال محدودیت‌های تردد، تردد شبانه در تهران در ساعات ۹ شب تا ۴ صبح، ۷۰ درصد کاهش یافته است. گرچه این آمار متوجه روزهایی است که طرح تعطیلی دو هفته‌ای اجرا شده بود، اما در زمان اوج اجرای این طرح نیز اقلا ۳۰ درصد تردد در معابر و خیابان گزارش شده بود.
با گذشت حدود یک‌ماه از اجرای این طرح و کاهش محدودیت‌های تردد، حالا به نظر می‌رسد که این رقم می‌تواند افزایش یافته باشد، با وجود این، طی چند روز گذشته، شب‌های تهران در تاریکی فرو می‌روند و جز معابر اصلی، باقی معابر دیگر خاموش می‌شوند و تردد در آنها عملا ناممکن و با مخاطرات مواجه می‌شود.
این اتفاق در حالی رخ می‌دهد که هفته گذشته و متعاقب شکل‌گیری پدیده «مه‌دود» در تهران و افزایش آلودگی و انتشار بوی نامطبوع در تهران، صحبت سر استفاده یا عدم استفاده از مازوت در نیروگاه‌های حرارتی تولید برق، به روال سال‌های گذشته، با صحبت‌های ضد و نقیض مسوولان همراه شد، صحبت‌هایی مبنی بر اینکه با افزایش مصرف گاز خانگی، نیروگاه‌ها با کمبود سوخت مواجه می‌شوند و ناچار به سوزاندن مازوت هستند و در نتیجه هوای تهران و سایر کلانشهرها آلوده می‌شوند. گرچه آلودگی تهران را حتی بارش و وزش باد در هفته گذشته از بین نبرده و شهروندان تهرانی هنوز هوای آلوده را به ریه می‌برند، حالا یک طرح خیابان‌های آلوده تهران را به تاریکی می‌کشاند. امری که به نظر می‌رسد برای مدیریت مصرف سوخت در نیروگاه‌های حرارتی کشور در نظر گرفته شده است، با وجود این در این طرح نیم‌نگاهی به وضعیت خیابان‌های تاریک و احتمال بالا رفتن سرقت و ناامنی برای عابران پیاده در نظر گرفته نشده است.
زهرا نژادبهرام، عضو شورای تهران درباره خاموشی شبانه در تهران و علت آن، تاکید دارد که در طرح «تعدیل روشنایی»، کاهش روشنایی در بزرگراه‌ها و اتوبان‌ها درنظر گرفته شده و خاموشی محله‌ها یا دسترسی‌های محلی در شهر دیده نشده است.
به گفته وی کاهش مصرف برق به تبع افزایش مصرف گاز خانگی و کاهش منابع گازی در نیروگاه‌های حرارتی تولید برق ضرورت دارد و این ضرورت در طرح «تعدیل روشنایی» دیده شده است، اما قرار نیست با این طرح امنیت شهروندان در شهر با اخلال همراه شود.
این عضو شورای شهر با اشاره به سابقه همکاری وزارت نیرو با شهرداری برای رفع فضاهای بی‌دفاع شهری در مناطق مختلف تهران، اذعان دارد که مهم‌ترین عامل در شکل‌گیری فضای بی‌دفاع شهری، کاهش روشنایی است، وجود چراغ‌های معیوب یا شکسته، کمبود چراغ و خرابی آنها در برخی نقاط تهران، فضای شهری را برای حضور شهروندان، خصوصا زنان و کودکان با دشواری مواجه کرده بود که وزارت نیرو برای رفع این مساله و کاهش فضاهای بی‌دفاع شهری پیش از این با شهرداری همکاری خوبی داشته است و بنابراین هدف از این طرح، اصلاح مصرف انرژی در بزرگراه‌ها و اتوبان‌هاست، نه دامن‌زدن به فضاهای بی‌دفاع شهری.
نژادبهرام اشاره دارد که به‌رغم تاریکی زودهنگام در زمستان، این طرح پیش‌بینی کرده است که در ساعات پنج و شش عصر همچنان شهروندان در شهر حضور دارند و امور روزمره خود را دنبال می‌کنند و نمی‌توانند با تاریکی معابر مواجه شوند، به‌رغم این، خواسته ستاد کرونا منع تردد در ساعات مشخصی از شبانه‌روز به منظور کاهش جلوگیری از شیوع ویروس کروناست که باتوجه به وضعیت حاد این بیماری در کشور، اگر این طرح به کاهش ترددهای غیرضروری منجر شود، زنجیره انتقال ویروس کرونا را نیز کمتر خواهد کرد.
خاموش‌شدن روشنایی خیابان‌ها و بزرگراه در ساعات منع تردد به گفته مسعود صادقی، مدیرکل دفتر نظارت بر توزیع برق شرکت توانیر، «تعدیل روشنایی» نام دارد. به گزارش پایگاه خبری شرکت تولید، انتقال و توزیع برق ایران (توانیر) طرح تعدیل روشنایی با محوریت شرکت‌های توزیع برق، وزارت راه و شهرسازی و شهرداری‌ها و در همه استان‌ها در حال اجراست و این طرح با هدف کاهش مصرف گاز نیروگاهی در سه بخش روشنایی بزرگراهی، بین‌شهری و فضای سبز صورت می‌گیرد.
طبق این گزارش، صادقی متذکر شده است که کاهش هوا و افزایش مصرف حامل‌های انرژی به عنوان منبع حرارتی دلیل شکل‌گیری این طرح هستند، طرحی که با اصلاح روشنایی معابر به صرفه‌جویی یک میلیون لیتر سوخت منجر خواهد شد و کاهش مصرف گاز نیروگاه‌ها و تامین گرمایشی مورد نیاز در نقاط سردسیر را در بر خواهد داشت.
مدیرکل دفتر نظارت بر توزیع برق شرکت توانیر پیش از این در گفت‌وگو با فارس اشاره کرده بود که در این طرح، نورپردازی بیش از حد معابر شهری و روستایی استاندارد می‌شوند و در این طرح، اولویت خاموشی با مکان‌هایی است که از گذشته «نورپردازی بیش از حد استاندارد» داشته‌اند و با خاموشی یک در میان، میزان روشنایی به حد استاندارد می‌رسد.
در این گفت‌وگو مدیرکل دفتر نظارت بر توزیع برق شرکت توانیر اشاره کرده است که در ساعات منع تردد، رفت‌وآمدها خیلی زیاد نیستند و با توجه به این امر، «در خیلی از جاها در ساعات پایانی شب تا صبح این حجم از روشنایی ضرورت ندارد.»
به گفته صادقی، «به دلیل صرفه‌جویی گاز» وزارت نیرو در همکاری با وزارت نفت سایر دستگاه‌های اجرایی که در موضوع روشنایی معابر دخیل هستند، مصمم است تا روشنایی معابری را که در بسیاری از ساعات شب ضرورتی ندارند، کاهش دهند و در مصرف گاز صرفه‌جویی کنند.
مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق کشور نیز به ایلنا خبر داده است که طی روزهای گذشته طرح اصلاح روشنایی معابر و بزرگراه‌ها جهت جلوگیری از مصرف برق و گاز در دستور کار دولت و مسوولان وزارت نیرو قرار گرفته است که این طرح پس از ساعت ۹ شب در شهرهای قرمز و نارنجی اجرا می‌شود.
به گفته رجبی، زمانی که نیروگاه‌ها با کمبود سوخت مواجه می‌شوند، پایداری شبکه برق دچار مشکل می‌شود و صنعت برق تمام توان خود را برای پایداری شبکه برق به کار خواهد بست که به نظر می‌رسد این تلاش در حال حاضر صرفا معطوف خاموش کردن چراغ‌های معابر شهری است.
با وجود صحبت‌هایی که از سوی توانیر مبنی بر ضرورت اجرای این طرح برای پیاداری شبکه برق به گوش می‌رسد، این طرح با واکنش رییس پلیس راهور پایتخت نیز مواجه شده است.
به گزارش ایسنا، سردار محمدحسین حمیدی، با اعلام مخالفت پلیس با خاموش شدن چراغ‌های برخی بزرگراه‌ها در ساعات منع تردد گفته است: «ما مخالفت خودمان را با این موضوع اعلام کردیم، اما آنها (شرکت توانیر) به ما گفتند که یکسری مشکلات دارند و باید زیرساخت‌های خود را تعمیر کنند.»
سردار حمیدی در این گفت‌وگو اعلام کرده است که پلیس گزارش خود را در مورد احتمال افزایش تصادفات در نتیجه خاموشی خیابان‌ها و بزرگراه‌ها در ساعات منع تردد اعلام خواهد کرد و علاوه بر آن، پلیس پیگیر تامین نور در دیگر معابر و گذرگاه‌ها خواهد بود تا این مساله حل و فصل شود.
برخلاف اعلام اجرای این طرح از سوی توانیر، هنوز مسوولیت خاموشی معابر تهران از سوی شهرداری پذیرفته نشده است و تمام مسوولیت این امر به عهده توانیر انگاشته می‌شود، این در حالی است که به گفته سخنگوی صنعت برق، این طرح با «همکاری وزارت نیرو با سایر ارگان‌ها» در حال اجراست و در این میان همچنان نسبت به نقش شهرداری در اجرای این طرح، خصوصا در چگونگی اجرای این طرح ابهاماتی باقی است که تاکنون از سوی شهرداری پاسخی نسبت به این امر ارائه نشده است.
این رویه شهرداری نسبت به رفع مسوولیت از خاموشی معابر شهری در آخرین جلسه شورای شهر تهران نیز انعکاس داشت. در این جلسه، عضو شورا در واکنش به انتقادات وارد بر عملکرد شهرداری در فراهم آوردن زمینه‌های ناامنی با خاموشی معابر تهران، کوتاهی شهرداری در این زمینه را رد کرد و تقصیرات را متوجه اداره برق منطقه‌ای تهران دانست.
مجید فراهانی در آخرین جلسه شورای شهر تهران اشاره کرده بود که بر اساس تبصره ۲ ماده ۱۱ قانون سازمان برق ایران، مصوب ۱۳۴۶ و آیین‌نامه نحوه تامین و تعیین هزینه روشنایی معابر و جابه‌جایی تاسیسات آب و برق، مصوب ۱۳۴۶ هیات وزیران، هزینه روشنایی و معابر توسط شرکت‌های برق منطقه‌ای راسا از محل عوارض بر مصرف بر تامین و برداشت می‌شود.
فراهانی با اتکا بر این تبصره و آیین‌نامه اذعان کرده بود که «تامین روشنایی معابر و پرداخت هزینه‌های آن بر اساس نص صریح قانون بر عهده وزارت نیرو و شرکت‌های برق منطقه‌ای است».
او در ادامه خواستار توجه به این مساله و کاهش فضاهای بی‌دفاع شهری به دلیل قطع برق برخی معابر شده بود.
مشاهدات خبرنگار ما نشان می‌دهد که این تاریکی صرفا مربوط به بزرگراه‌های پایتخت نیست، بلکه معابر درجه یک شهری نیز با تاریکی شبانه همراه هستند و تردد پیاده را در این تاریکی عملا با موانع و خطرها مواجه می‌کند.
با توجه به ممنوعیت تردد خودروهای شخصی در این ساعت، عملا حضور پیاده در خیابان‌ها در ساعت ۹ شب به بعد دشوار و غیرممکن است.
طرح تعدیل روشنایی حالا سایه ناامنی را بر شب‌های تهران آورده و این امر در یک تردد کوتاه پیاده پس از ساعت ۹ شب مشهود است، این در حالی است که با وجود خاموشی عمیق برخی معابر، همچنان نورپردازی بسیاری از بناهای شهری و بنرهای تبلیغاتی فعال و روشن است و علاوه بر آن، گرچه نام این طرح عنوان تعدیل را «یدک» می‌کشد، اما بدون تغییر سیستم نورپردازی شهری با تجهیزات کم‌مصرف‌تر، در حال حاضر به نارضایتی شهروندان و افزایش احساس ناامنی، خصوصا برای زنان در شب منجر شده است.
نگاهی به واکنش‌های کاربران فضای مجازی در توییتر نشان می‌دهد که احتمالا در این طرح، تهران در ساعات منع تردد، خالی از سکنه پنداشته شده است و شکل‌گیری ناامنی، سرقت، احتمال تصادف و خفت‌گیری و افزایش فضاهای بی‌دفاع شهری در این طرح جایی نداشته‌اند.
با این سرعتی که داره مملکت دنده عقب میره، کم کم به دوره آب انبار و چراغ پیه سوز بر می گرده 
