الزامات مواجهه با شرایط پساتحریم؛ آیا گره لوایح FATF باز می‌شود؟
بعد از چند ماه بلاتکلیفی بالاخره در هفته‌های اخیر اعلام شد که رهبر انقلاب اسلامی با درخواست رییس جمهوری برای تمدید مهلت بررسی لوایح مرتبط با FATF موافقت کرده‌اند. روابط عمومی مجمع نیز در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که بررسی مجدد این لوایح در دستور کار مجمع قرار گرفته و اعضای مجمع فارغ از فضاسازی‌های مختلف از سوی گروه‌ها و جریان‌های سیاسی و در جهت مصالح و منافع مردم و کشور، آن را بررسی خواهند کرد.
آیت الله‌آملی لاریجانی رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام هم هفته گذشته در نشستی با اشاره به در دستور کار قرار گرفتن مجدد لوایح FATF در مجمع تشخیص پس از ارجاع مقام معظم رهبری گفت: همگان باید فارغ از هرگونه جوسازی و فضاسازی‌های مخرب و البته بی‌تاثیر بر اراده اعضای مجمع، اجازه دهند که مجمع در این زمینه بررسی‌های خود را انجام دهد و البته در این راه حتما از نظرات و سخنان همه دلسوزان و کارشناسان متعهد استقبال خواهد شد.
رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام در عین حال موضوع FATF را بسیار پیچیده دانست و افزود: متاسفانه عده‌ای با جوسازی در تلاش هستند توجه افکار عمومی را با موضوعاتی مانند تامین دارو و واکسن کرونا و امثال آن به سمت و سوی دیگری معطوف سازند.
بعد از اعلام بازگشایی مجدد پرونده این لوایح در مجمع، بحثها و گمانه زنیها در فضای رسانه ای گسترش یافته است. برخی از کارشناسان از احتمال بروز مشکلات در تهیه و تامین واکسن کرونا به دلیل عدم عضویت ایران در این نهاد مالی خبر داده و تاکید داشتند که برای خرید واکسن کرونا باید عضو FATF شویم. در این زمینه چندی پیش علی مطهری، نماینده پیشین مجلس ایران، در پستی در توییتر نوشت به خاطر این که ایران در لیست سیاه FATF قرار دارد، نتوانسته است پول خرید واکسن خارجی کرونا را واریز کند.
علی ربیعی، سخنگوی دولت هم در نشست خبری هفته گذشته خود به طور تلویحی تایید کرد که نپیوستن ایران به گروه ویژه اقدام مالی خرید واکسن خارجی کرونا را با مشکل مواجه کرده است. سخنگوی دولت در بخشی از سخنانش گفت: در مورد انتقال پول بنابر قوانین تحریم و قواعد FATF چندین مرحله انتقال پول با مشکل مواجه شد و با موانعی رو به رو بودیم.
در سال‌های اخیر مخالفان الحاق ایران به کنوانسیونهای مرتبط با FATF معتقد بودند با توجه به تحریم‌های آمریکا علیه ایران نه تنها تایید و تصویب این لوایح گرهی از مشکلات در روابط اقتصادی ایران باز نمی‌کند حتی راه‌های دور زدن این تحریم‌ها را ممکن است از دست بدهیم. به اعتقاد این مخالفان تایید این دو کنوانسیون در مجمع با توجه به تحریم ایران از سوی آمریکا و قطع ارتباطات و تبادلات مالی و بانکی ایران، صحبت درباره لوایح مرتبط با FATF و شفافیت مالی عملاً بی فایده است و نوعی تحمیل هزینه های جدید است. برخی از مخالفان نیز می گفتند تصویب این لوایح نوعی پذیرش تحریم مضاعف علیه کشورمان است و موجب می‌شود معدود ارتباطات و کانال‌های باقیمانده ایران برای دور زدن تحریم‌ها نیز افشا شود که در آن صورت مقابله با تحریم ها بسیار سخت‌تر خواهد شد. در هر صورت سمت و سوی شرایط به نحوی شد که عملا بررسی دو لایحه باقیمانده از دستور کار مجمع کنار گذاشته شد و همین امر باعث شد گروه ویژه اقدام مالی ایران را در لیست سیاه خود قرارداده و اعضا را به رعایت ترتیبات احتیاطی درباره ایران فرا بخواند.
البته نباید فراموش کرد که در همان ماه‌های آغازین امضای توافق برجام هم در مدتی همین موضوع و عدم اجرای توصیه های FATF از مشکلات پیش روی مراودات تجاری و مالی با سایر کشورها بود. با این حال با حضور ترامپ و کارزار تحریمی وی علیه ایران عملا گره و موانع گروه ویژه اقدام مالی به حاشیه رفت.
واقعیت این است که اقتصاد ایران شرایط دشواری را سپری می کند. با شکست ترامپ و کارزار فشار حداکثری وی و اعلام‌آمادگی جوبایدن برای بازگشت به برجام و عمل به تعهدات آمریکا انتظار می‌رود بسترها برای دوران جدید فراهم شود. یکی از زیرساختهای مهم در این زمینه خروج از لیست اقدامات مقابله ای گروه ویژه اقدام مالی است در این شرایط بدون پیوستن به FATF ایران در مبادلات بانکی خود دچار مشکل و ایجاد شرایط خودتحریمی خواهد شد.
از سوی دیگر پیوستن به FATF در راستای چندجانبه گرایی و همراهی و احترام به قوانین بین‌الملل است. توصیه های FATF عملا تبدیل به بخشی از قوانین بین المللی شده که بسیاری از کشورها آن را پذیرفته‌اند و به کنواسیون‌های آن وفادار هستند. بنابراین اگر کشوری بخواهد خارج از چارچوب عمل کند، در واقع همانند شنا کردن در خلاف جهت جریان‌های جهانی است. چرا که خواسته یا ناخواسته همه کشورها ناگزیر به تعامل با سایر کشورها است.
واقعیت این است که ایران از حدود بیش از ۴۰ توصیه های این نهاد مالی تنها دو توصیه آن را اجرا نکرده است. با این وجود مخالفان ایران در مجموعه گروه ویژه اقدام مالی معتقدند همین دو توصیه ماهیت تقنینی و اساسی نسبت به سایر توصیه های این گروه داشته که نظام مالی و بانکی ایران آنها را اجرا می کند.
همین امر بهانه ای در دست کشورها و شرکت‌های طرف تجاری ایران قرار داد که تا وارد مراودات مالی و تجاری با ایران نشوند. به گفته حشمت الله فلاحت پیشه رییس پیشین کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، پیوستن ایران به کنوانسیونهای مرتبط با FATF بهانه را از مخالفان ایران گرفته و طرفداران دیپلماسی را تقویت می‌کند.
این کارشناس مسائل بین الملل معتقد است حتی اگر آمریکا به برجام بازگردد ولی تحریم‌های FATF همچنان پابرجا باقی بماند، یعنی دشمنان ما در جای دیگر فعالیت می‌کنند و علیرغم برداشتن تحریم‌ها، سعی می‌کنند تا ایران نتواند از شرایط و فضای ایجاد شده استفاده کند.
یکی از مشکلات و چالش‌های پیش روی نظام رسانه های و فکری و به تبع آن نظام تصمیم گیری در هم آمیختن مسائل مختلف و بعضا غیرمرتبط با هم بوده است. یکی از این مسائل بحث ارتباط برجام با تصویب کنوانسیونهای مرتبط با FATF بوده است. در این زمینه فلاحت پیشه با بیان اینکه باید FATF را موضوعی جدا از برجام بدانیم، گفت: مجمع بدون آنکه دچار حاشیه یا پوپولیسم شود، منافع کشور را در نظر بگیرد و بحث و بررسی کارشناسی انجام شود. اگر دوستان به این نتیجه برسند که امکان پیوستن به FATF وجود دارد، عضو کنوانسیونهای مرتبط با آن شده و این کار را به تعویق نیندازند.
این استاد دانشگاه با پیوستن به FATF، تقویت کننده فضای دیپلماسی و به سود منافع ملی ذکر کرد و گفت: این مسئله به معنای آن نیست کشور همه اطلاعات خود را در سامانه‌ای قرار دهد که دشمنان از آن سوء استفاده کنند ولی باید بپذیریم در زمانه‌ای که دنیا به دیپلماسی روی خوش نشان می‌دهد، ایران کشوری است که می‌تواند بیشترین بهره‌برداری را از این مسئله بکند.
در هر صورت کمتر از یک ماه دیگر جوبایدن عملا اختیار کار را در کاخ سفید در دست خواهد گرفت. انتظار می‌رود وی به وعده خود مبنی بر بازگشت به برجام و اجرای تعهدات خود عمل کند. در این شرایط نمی‌توان و نباید شرایط کشور که بیش از سه سال است با شدیدترین فشارهای اقتصادی و به عبارتی با تروریسم اقتصادی دست و پنجه نرم می کند را درگیر مسائل دیگر کرد و باید فضا را برای عبور از این شرایط فراهم کرد.
