ماجراجویی احتمالی در پی ناکامی دیپلماتیک

همزمان با تکرار پاسخ منفی جهان به زیاده خواهی‌های کاخ سفید، «دونالد ترامپ» در روزهای پایانی ریاست جمهوری خود به تحریک رژیم صهیونیستی در پی ماجراجویی‌های جدید در خاورمیانه است. به نظر می‌رسد بن‌بست به وجود آمده در تقابل با ایران؛ سبب شده است که ترامپ در مسیر انتحار سیاسی قدم گذاشته و با اعزام ناو و پرواز بمب افکن در آسمان خاورمیانه ناکامی چهارساله در تقابل با ایران و رنج شکست از رقیب دموکرات را التیام بخشد. با این همه به نظر می‌رسد نه تنها جهان بلکه مجموعه حاکمیتی در ایالات متحده هم از ماجراجویی‌های تاجرکاخ سفید استقبال نمی‌کند و به نوعی همگان منتظر پایان آرام تراژدی حضور ترامپ در کاخ سفید هستند.

چرا کاخ سفید ناکام می‌ماند؟

نماینده آمریکا در سازمان ملل تازه‌ترین پرده از سناریو دشمنی با مردم ایران،‌روز پنجشنبه ۱۱ دی ماه با پیشنهاد قطعنامه‌ای جدید به منظور افزودن دو بند به بودجه سال ۲۰۲۱ این سازمان برای احیای کمیته تحریم‌های ایران، به نمایش گذاشت. پیشنهادی که با تنها با ۱۰ رای مثبت مواجه شد. ۱۱۰ رای مخالف و ۳۲ رای ممتنع جامعه جهانی بار دیگر نشان داد که جهان ایران را مستحق تحریم‌ نمی‌داند. بحرین، جیبوتی، السالوادور، هائیتی، میکرونزیا، مراکش، عربستان سعودی، یمن و رژیم صهیونیستی، همراهان آمریکا در این سناریو بودند. عدم همراهی اغلب کشورها بیش از هر موضوع دیگری نشان دهنده انزوای واشنگتن است. آمریکا پیش از این و در چهارم شهریور ماه هم پیش‌نویس قطعنامه‌ای را به شورای امنیت سازمان ملل برد تا تحریم‌های ایران را با توسل به مکانیسم ماشه بازگرداند. در آن برهه هم درخواست آمریکا با رای قاطع اعضای شورای امنیت رد شد.بعد از اقدام آمریکا برای اجرای مکانیسم ماشه و بازگرداندن تحریمهای بین المللی علیه ایران برخی از حقوقدانان می گفتند باید منتظر ماند و آثار عملی اقدام آمریکا را در این زمینه مشاهده کرد و اینکه ممکن است جامعه جهانی در عمل از تحریم‌های آمریکا تبعیت کند. با این وجود رای قاطع و منفی جامعه جهانی به قطعنامه جدید پیشنهادی آمریکا عملا نشان داد که تفسیرآمریکا از اقدام خودخوانده حقوقی با اقبال جامعه جهانی مواجه نشده است. در این زمینه هفته گذشته آخرین شانس «کلی کرافت» نماینده آمریکا در سازمان ملل به منظور گنجاندن بندی برای اختصاص بودجه به بازگرداندن تحریم‌ها باز هم ناکام ماند.

واقعیت این است که در یک سال گذشته تمام راه‌های رفته و نرفته برای همراه‌سازی جهان با زیاده‌خواهی‌های ترامپ بویژه در زمینه برجام به بن‌بست ختم شده است. با هربار پاسخ منفی اعلام شده از سوی کشورهای جهان به مدعی قدرت، این پرسش پیش می‌آید که چرا کاخ سفید برای ایجاد اجماع علیه کشوری تا این اندازه دچار چالش شده است. گرچه منتقدان داخلی و خارجی دولت تدبیر و امید و دستگاه دیپلماسی چهارسال در تلاش برای انکار بوده و هستند اما واقعیتی که سد راه اجماع سازی علیه ایران شده و خواهد شد، توافق هسته ای ایران و سند برجام است. دیپلماسی جمهوری اسلامی، ماهیت اصلی ترامپ را به جهان نشان داد؛ گرچه دولت‌ها و کشورهای بسیاری راه گریزی در برابر واقعیت‌های قدرت آمریکا ندارند اما به نظر می‌رسد تا هر جا که قدرت داشته باشند در برابر آن ایستادگی می‌کنند. نشانه‌های این ایستادگی همانگونه که اشاره شد در عدم همراهی با آمریکا در یک سال گذشته نمود یافته است.حالا و در حالی که کمتر از ۲۰ روز دیگر از حضور ترامپ در کاخ سفید باقی مانده است، تحرکات و رفت و آمدهای نظامی آمریکا در منطقه افزایش یافته است. رییس جمهوری آمریکا ناامید از اعتراضات انتخاباتی خود در روزهایی که جهان برای رفتن وی از کاخ سفید آماده می‌شود ادعاهای خود درباره ایران را طی هفته‌های گذشته بار دیگر تکرار کرد، ناو و هواپیما و بمب افکن به خاورمیانه فرستاد و توییت‌های تهدیدآمیز منتشر کرد. این اتفاق در پی حمله راکتی شامگاه ۱۱ دی ماه به سفارت آمریکا در بغداد صورت گرفت و به سیاق همیشه و بدون ارائه هیچگونه مدرکی ترامپ مدعی شد ۱۱ راکت شلیک شده، ایرانی هستند و در چند توصیه دوستانه ایمنی به ایران! اعلام کرد که اگر یک آمریکایی کشته شود، ایران را مسوول می‌داند. بلافاصله سنتکام (ستاد فرماندهی مرکزی ایالات متحده و مایک پمپئو وزیر امورخارجه آمریکا از تهدید سفارتخانه آمریکا در بغداد از سوی ایران سخن گفتند و به این ترتیب موج جدید حملات لفظی و اتهام زنی به ایران آغاز شد.نظر به خلقیات و روحیات ترامپ گفته می شود ممکن است برخی متحدان و دوستان ناباب ترامپ وی را وارد درگیری و تنش تازه کنند موضوعی که در روزهای اخیر محمد جواد ظریف در دو سه نوبت نسبت به آن هشدار داده است.

هشدارهای ظریف

«محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه در پاسخ روز شنبه در توییتی نوشت: «اطلاعات تازه از عراق حاکی از آن است که عوامل آتش‌افروز اسراییل در حال توطئه‌چینی برای حمله به آمریکایی‌ها هستند- تا ترامپ در حال رفتن را به بهانه‌ای ساختگی به جنگ بکشانند. ترامپ، مراقب تله باش. هرگونه آتش‌بازی، پاسخ متقابل جدی همراه خواهد داشت، به خصوص علیه همان دوستان صمیمی‌ات.»

وزیر امور خارجه پیش از این هم در حساب کاربری خود در توییتر نوشته بود: «به جای مبارزه با کرونا در آمریکا، ترامپ و همپالگی‌هایش میلیاردها دلار برای ارسال بمب افکن‌های B۵۲ و ناوگروه به منطقه ما به باد می‌دهند. اطلاعات به دست آمده از عراق حاکی از توطئه‌ای برای ساخته و پرداخته کردن بهانه‌ای برای جنگ است. ایران به دنبال جنگ نیست، اما "آشکارا و مستقیم" از مردم، امنیت و منافع حیاتی خود دفاع خواهد کرد.» دیگر مقامات جمهوری اسلامی هم طی روزهای گذشته در هشدارهای مشخص به ترامپ یادآور شدند که نمی‌تواند در فاصله ۲۰ روز باقی مانده از دوران مسوولیتش، چهارسال ناکامی را با ماجراجویی جدید نظامی جبران کند.

اشاره ظریف به تله اسرائیل در عراق، نشان می‌دهد که «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی و یکی از اعضای تیم B و نیز برخی حاشیه نشین‌های خلیج فارس آخرین تلاش‌های خود را برای ایجاد جنگی هرچند محدود میان ایران و آمریکا به کار بسته‌اند تا پرونده روابط بین دو کشور پیچیده‌تر از همیشه به دست بایدن برسد. ترامپ هم که طی سال‌های گذشته نشان داده است استاد افتادن در تله‌های عبری-عربی است، در پی جبران ناکامی انتخاباتی از هیچ دستاویزی به راحتی نخواهد گذشت. واقعیت آن است که یکی از مهم‌ترین دلایل خروج آمریکا از برجام و بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران؛ حسادت سیاسی ترامپ به «باراک اوباما» رییس جمهوری پیش از خود بود، به گونه‌ای که از میان بردن تمام دستاوردهای وی را به عنوان یکی از برنامه‌های اصلی خود در نظر گرفته بود. حال با شکست از رقیبی که تفکری مشابه اوباما دارد و افزایش احتمال بازگشت به قرارداد برجام، به منظور تحت فشار گذاشتن چنین رقیبی از هیچ اقدامی فروگذار نخواهد کرد. پس انگیزه ماجراجویی‌های احتمالی و البته بعید دولت ترامپ می‌تواند انتقام از شکست انتخاباتی باشد تا «جو بایدن» را در موضوع ایران بیش از پیش با سردرگمی مواجه ساخته و امکان هرگونه بازگشت به برجام را از بین ببرد.

به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران سیاسی امکان درگیری دولت ترامپ در روزهای باقی مانده با ایران بسیار کم است و ترامپ با وجود تمام رجزخوانی‌های چهارساله، مرد چنین میدانی نبوده است و حاکمیت آمریکا هم از این میزان بی‌پروایی در سیاست خارجی استقبال نکرده و اجازه گره افکنی بیشتر را به ترامپ نخواهد داد. بازگشت ناو هواپیمابر «نیمیتز» از خلیج فارس به سوی آمریکا در پی اعتراض فرماندهان پنتاگون نشانه ای از همین موضوع می‌تواند باشد. تاکید یکی از مسوولان پنتاگون شاهد دیگری از عدم تمایل به آغاز بحران است. این عضو پنتاگون تاکید کرده است: «خروج ناو هواپیمابر نیمیتز از منطقه خاورمیانه در چارچوب‌رساندن این پیام اطمینان‌بخش است که مسیر تنش با ایران به سمت تنش‌های بیشتر حرکت نمی‌کند». با این همه و به تعبیر «باربارا اسلاوین» مدیر بخش ایران اندیشکده شورای آتلانتیک که گفته است «من تا ۲۰ ژانویه خواب راحت نخواهم داشت و با ترامپ، هر چیزی ممکن است؛ جهان تا ۲۰ ژانویه خواب راحت نخواهد داشت و جمهوری اسلامی باید آمادگی واکنش به هرگونه زیاده خواهی‌ها و ماجراجویی‌های ترامپ را داشته باشد.