تولید روزانه یک میلیون بشکه مازوت / پشت پرده سوخت مازوت چیست؟
گزارش‌ها می‌گوید تولید گاز کم شده، صنایع و پالایشگاه‌ها مجبور شده‌اند به جای گاز، مازوت بسوزانند و مازوت میزان آلایندگی هوا را از عدد ۲۰۰ هم فراتر برده است. مردم از دولت می‌خواهند سوخت مازوت را متوقف کند. اما دولت می‌گوید چاره‌ای جز سوزاندن مازوت ندارد. اما دلیل این ناچاری چیست؟
مشکل اصلی به تحریم‌ها باز می‌گردد. تحریم‌هایی که هم صادرات میعانات گازی را متوقف کرده و هم صادرات مازوت را. در این شرایط، ایران ناچار است که میعانات گازی و مازوت مازاد را دپو کند.
۳۰ نفت‌کش دو میلیون بشکه‌ای ماه‌هاست زیر بار میعانات گازی هستند و در خلیج فارس لنگر انداخته‌اند. ۱۱۰ تا ۱۲۰ میلیون بشکه میعانات گازی در مخازن پارس جنونی نگهداری می‌شود. جز آن روزانه ۹۰۰ هزار بشکه مازوت تولید می‌شود و چون راه صادرات بسته است، ناچاریم یا مازوت را دپو کنیم، یا بسوزانیم.
راهکار کنونی این است که میزان تولید گاز کم شود تا میعانات گازی کمتری تولید شود و کمبود گاز با کمک سوخت مازوت جبران می‌شود. مشکلی که بسیاری می‌گویند راهکار سیاسی دارد.
پرده اول: تولید گاز و میعانات گازی
هنگام استخراج گاز، میعانات گازی هم استخراج می‌شود و هرچه گاز بیشتری تولید شود، تولید میعانات گازی هم بیشتر می‌شود. ایران روزانه بیش از ۸۰۰ هزار بشکه میعانات گازی تولید می‌کند که حدود ۴۵۰ هزار بشکه آن در داخل مصرف می‌شود و مازاد ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه‌ای آن صادر می‌شد. اما با تحریم‌های جدید، صادرات میعانات گازی ایران متوقف و ایران مجبور شد میعانات گازی را دپو کند.
پیگیری‌ها نشان می‌دهد حدود ۱۱۰ تا ۱۲۰میلیون بشکه میعانات گازی در مخازن پارس جنوبی نگهداری می‌شود و ۳۰ نفت‌کش دو میلیون بشکه‌ای ما ماه‌هاست در خلیج فارس لنگر انداخته و زیر بار میعانات گازی است. اما نه می‌توان این محصول را صادر کرد و نه مصرف. در نتیجه ایران مجبور شده که میزان تولید گاز را کاهش دهد. آن هم در فصل سرد سال که تقاضا برای مصرف گاز افزایش یافته است.
در این شرایط اولویت با تامین گاز مشترکان خانگی است. در نتیجه گاز نیروگاه‌ها، صنایع بزرگ و کارخانه‌ها قطع می‌شود و آنها ناچارند که در نبو گاز از سوخت دوم استفاده کنند. سوخت دومی که عمدتا یا گازوییل است و یا مازوت!
پس چون ایران تحریم است، امکان صادرات میعانات گازی را ندارد و باید میعانات گازی تولید شده را در داخل دپو کند. اما مخازن داخلی ظرفیت نگهداری میعانات گازی بیشتری را ندارد، در نتیجه تولید گاز کاهش یافته و برای جبران کمبود گاز، به استفاده از سوخت مازوت روی آورده‌اند.
حدود ۱۱۰ تا ۱۲۰میلیون بشکه میعانات گازی در مخازن پارس جنوبی نگهداری می‌شود و ۳۰ نفت‌کش دو میلیون بشکه‌ای ماه‌هاست در خلیج فارس زیر بار میعانات گازی است. اما نه می‌توان این محصول را صادر کرد و نه مصرف. در نتیجه ایران مجبور شده که میزان تولید گاز را کاهش دهد.
پرده دوم، سوخت مازوت، راهکار پرهزینه
اما این همه ماجرا نیست. تحریم‌ها صادرات مازوت را هم به صفر رسانده و ایران با مازاد مازوت مواجه است. مازوتی که نه توان نگهداری و دپوی آن را دارد و نه توان صادرات آن را.
اما در شرایط کمبود گاز و زیادبود مازوت، راهکار ساده و عملی این است که صنایع و نیروگاه‌ها مازوت بسوزانند.
گزارش‌ها نشان می‌دهد در ایران روزانه بین ۹۰۰ تا ۹۵۰ هزار بشکه مازوت تولید می‌شود. حدود ۵۰۰ هزار بشکه آن همواره به مصرف داخل می‌رسید و ۴۰۰ هزار بشکه دیگر به هند، ژاپن، چین و کره جنوبی صادر می‌شد. میزان صادرات مازوت در فصول گرم سال گاهی به ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار بشکه در روز هم می‌رسید.
اما حالا تحریم‌ها صادرات مازوت را به صفر رسانده و روزانه ۹۵۰ هزار بشکه مازوت تولید می‌شود که چون امکان صادرات ندارد، یا باید آن را سوزاند باید آن را ذخیره کرد.
اما مساله مهم این است که مازوت فراورده خاصی است و شرایط نگهداری آن بسیار دشوار است. برای مثال باید در دمای مثبت ۵۶ درجه نگهداری شود و حمل و نقل آن بسیار دشوار است.
پیش از افزایش تحریم‌ها هم جابجایی مازوت کار دشواری بود. پس به ناچار هر سال مقدار زیادی از این مازوت را در نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و صنایع بزرگ می‌سوزاندیم. امسال اما با وجود تحریم‌ها و ناتوانی در صادرات، سهم مازوت‌سوزی سه برابر شده است. برای مثال پالایشگاه اراک پیش از این روزانه ۲ میلیون لیتر مازوت می‌سوزاند اما الان به ۶٫۵ میلیون لیتر در روز رسیده است.
در ایران روزانه بین ۹۰۰ تا ۹۵۰ هزار بشکه مازوت تولید می‌شود. حدود ۵۰۰ هزار بشکه آن همواره به مصرف داخل می‌رسید و ۴۰۰ هزار بشکه دیگر به هند، ژاپن، چین و کره جنوبی صادر می‌شد. اما حالا تحریم‌ها صادرات مازوت را به صفر رسانده پس یا باید این مازوت را سوزاند یا ذخیره کرد.
راه‌حل مشکل چیست؟
مشکل کمبود گاز و ذخیره میعانات گازی را می‌توان با کاهش مصرف گاز تا حدودی حل کرد. گزارش‌ها می‌گوید اگر ۲۲ میلیون مشترک گاز، فقط یک درجه دمای هوای محیط خود را کم کنند، روزانه ۲۵ میلیون لیتر گاز صرفه‌جویی می‌شود. معادل تولید یک فاز پارس جنوبی. این یعنی ۵۰ میلیون متر مکعب گاز می‌تواند جایگزین مصرف ۵۰ میلیون لیتر مازوت شود.
به عبارتی اگر فشار از روی شبکه گاز برداشته شود، گاز مصرفی خانوارها می‌تواند در پالایشگاه‌ها مصرف شود و سوخت مازوت را کاهش داد. اما سوال مهم این است که با مازوت مازاد چه باید کرد؟ یا باید راهی برای ذخیره بیشتر مازوت پیدا کنیم یا راهی برای صادرات آن.
اما تحریم مانع صادرات مازوت است و تنها راهکار سوزاندن آن است. حتی اگر به گفته عیسی کلانتری، سوخت مازوت مرگ و میر ناشی از کرونا را شش برابر افزایش دهد و همه نهادها و ارگان‌ها درباره سوخت مازوت هشدار داده باشند.
اگر ۲۲ میلیون مشترک گاز، فقط یک درجه دمای هوای محیط خود را کم کنند، روزانه ۲۵ میلیون لیتر گاز صرفه‌جویی می‌شود. معادل تولید یک فاز پارس جنوبی. این یعنی ۵۰ میلیون متر مکعب گاز می‌تواند جایگزین مصرف ۵۰ میلیون لیتر مازوت شود.
راهکار سیاسی مشکل مازوت
در فضای مجازی کاربران خواستار توقف استفاده از مازوت شده‌اند. این در حالی است که وزیر نفت می‌گوید ایران چاره‌ای جز سوخت مازوت ندارد. حتی منابع مطلع می‌گویند تمام پالایشگاه‌ها مجوز سوخت مازوت دارند و دولت یا وزارت نفت به تنهایی چنین تصمیمی نگرفته و دستور سوخت مازوت از نهادهای بالاتر صادر شده و همه می‌دانند در این شرایط سوزاندان مازوت، تنها راهکار ممکن است.
چون روزانه حدود یک میلیون بشکه مازوت تولید می‌شود و نمی‌توان این میزان مازوت را برای مدت طولانی ذخیره کرد. به عبارتی در حالی که مردم می‌خواهند دولت مازوت نسوزاند، سال دولت این است که مازوت مازاد را چه کند؟ چون نه گاز کافی دارد که به پالایشگاه‌ها و صنایع بدهد و نه توان دپوی مازوت را دارد. یا باید مازوت را بسوزاند و یا صادر کند. راه سومی وجود ندارد.
به عبارتی به نظر می‌رسد مشکل آلودگی هوا و مازوت در ایران به یک مشکل سیاسی تبدیل شده است. مشکلی که فقط و فقط راهکار سیاسی دارد. ماجرا با توقف چند روزه سوخت مازوت حل نمی‌شود. حتی برخی می‌گویند کل زمستان امسال ما درگیر آلودگی مازوت هستیم. چون برای حل این مشکل ایران باید مشکل خود با جهان را حل کند. هم مشکل تحریم‌ها را حل کند و هم مساله FATF را.
در این مدت آنگونه که سال گذشته هم مقامات می‌گفتند تنها می‌توان دعا کرد که باد بیاید و بگذارد که هوا کمی تمیز شود تا ایران فرصت حل مشکل جهانی خود را پیدا کند.
