چگونه سرطان اقتصاد درمان می‌شود؟

مسعود درخشان در یک برنامه رادیویی ضمن بیان این مطلب گفت: دلیل اینکه پس از پیروزی انقلاب موفق نشدیم وابستگی‌مان را به درآمدهای عاید از نفت کم کنیم، به طرز فکر مدیران و مشاوران آن­ان برمی‌گردد که بر این باورند برای رشد و توسعه اقتصادی کشور باید تا می‌توانیم نفت خام بفروشیم؛ یعنی باید حداکثر استفاده را برای افزایش تولید از این منابع خدادادی و صادرات آن‌ داشته باشیم و با ارز حاصل از آن نیازهای کشور برای توسعه اقتصادی را از بازارهای خارجی خریداری کنیم.

وی ادامه داد: پس مثلثی به وجود آمده است که یک وجه آن امکان‌پذیری خریداری توسعه از بازارهای جهانی است. انگار توسعه، کالایی خارجی است که قابل خریداری است؛ در حالی که توسعه نیازمند سبک تفکر خاص و استفاده از ظرفیت علمی، فنی و نیروی انسانی داخل و سازمان‌بندی ویژه است که بتوان در مسیر توسعه گام برداشت.

درخشان گفت: وجه دیگر این تفکر، خام فروشی نفت است. شما بدانید که این تفکر خام فروشی نفت و خرید توسعه قبل از انقلاب بر کشور حاکم بوده و متاسفانه علیرغم تاکید مقام معظم رهبری به کاهش خام‌فروشی و اقتصاد درونزا تا الان هم ادامه دارد. رابطه مانعی ندارد اما نباید به صورتی تعریف شود که وابستگی اقتصادی کشور را تشدید کند و استقلال ایران را زیر سوال ببرد.

استاد ممتاز اقتصاد دانشگاه علامه افزود: وجه سوم این تفکر این است که برای این که بتوانیم به خام فروشی نفت ادامه دهیم باید با دنیا هماهنگ باشیم تا تحریم نشویم. متاسفانه بعد از جنگ که به نظر بنده بهترین فرصت برای رشد و توسعه به معنای واقعی کلمه بود، دولت سازندگی سر کار آمد و نتوانست از این ظرفیت استفاده کند و دولت‌های بعدی نیز به همان روال قبل از انقلاب کشور را اداره می‌کردند.

وی اظهار کرد: البته آقای احمدی نژاد ابتدا با یک روحیه خوب انقلابی وارد شد اما در حوزه اقتصاد در همان الگو ماند، زیرا متوجه نشد تا وقتی که اصلاحات اقتصادی اتفاق نیفتد و کشور به لحاظ تولید روی پای خود نایستد، مبارزه در ابعاد سیاسی با تنگنا مواجه می‌­شود و دیدیم که این اتفاق افتاد. بزرگترین مانع ما برای پیشبرد سیاست­‌های کلی نظام و پیشرفت کشور، ساختار غلط اقتصاد است که به ارث رسیده از قبل انقلاب است.

ضرورت استفاده از ظرفیت مجلس انقلابی برای درمان سرطان اقتصاد

درخشان اشاره کرد: به اعتقاد بنده بیماری فعلی اقتصاد ایران یک بیماری طولانی و مزمن است. بیماری‌های اقتصادی مثل سرطان هستند و دوره پنهان دارند و وقتی علائم بحران ظاهر می‌­شوند، مبارزه و رفع آثار سوء آنها زمان بر است. به نظر من باید هم اکنون از ظرفیت مجلس‌مان که حرف‌­های انقلابی می‌زند به خوبی استفاده شود.
استاد ممتاز اقتصاد دانشگاه علامه گفت: یک زمانی می‌­گفتند ما با انگلیس و فرانسه و آلمان مذاکره می‌­کنیم تا بین اروپا و آمریکا شکاف به وجود بیاوریم. من آن موقع گفتم فقط یک دلیل بیاورید که چرا باید اروپایی­‌ها رابطه­‌شان با آمریکا به هم بزنند تا با ما رابطه برقرار کنند؟ ما چه داریم که بتوانیم بدهیم که قانع شان کند؟ حضرت آقا از همان ابتدا بهتر از هرکسی آمریکا را می­‌شناخت و می‌گفت با توجه به شناختی که از ذات آمریکا دارم به مذاکرات امیدوار نیستم و خوش‌بین نبودند.

درخشان خاطر نشان کرد: باید این سوال را پرسید که چرا شرکت­‌های بزرگ در ایران سرمایه‌گذاری می­‌کنند؟ آیا دنبال رشد ما هستند یا سود خودشان؟ ممکن است شما بگویید آنها سودشان و ما منافع ملی­ خودمان را در یک بازی برد-برد تعریف می‌کنیم. بحث من این است که شما به لحاظ تاریخی از دوره پهلوی دوم از حدود ۱۹۷۲ که قیمت نفت چهار برابر شد موضوع را بررسی کنید. آن شاه نادان می‌خواست با این دلارهای نفتی به دروازه‌های تمدن بزرگ برسد و نمی‌­فهمید و امروزی­‌ها هم نمی­‌فهمند که بزرگ­ شدن کشور از درون است نه بیرون.

وی در ادامه گفت: شما از آن زمان تا الان در این ۵۰ سال فقط یک مورد نشان دهید که سرمایه‌گذاری خارجی با این مدل آقایان اولاً موجب انتقال فناوری شده و ثانیاً منافع ملی را تامین کرده و موجب رشد و توسعه شده است؛ به گونه‌ای که اگر نمی‌شد الان مشکلات جدی داشتیم. شرکت­‌های بزرگ نفتی، نوکران سیاست­مداران غربی هستند و آنها اجازه بهره‌مندی ایران از تکنولوژی را نمی‌دهند.

درخشان اظهار کرد: متاسفانه این واژه سرمایه­‌گذاری خارجی و انتقال فناوری را با برداشت غلط در مغز ما فرو کردند و ما دانشگاهیان هم در کلاس‌­ها گفتیم و این دانشجویان بعدا مشاوران مدیران کشور شدند و به مسئولان گفتند و مسئولان هم الان به رویاپردازی خودشان مشغول هستند.

نبود فناوری در حوزه نفت

استاد اقتصاد دانشگاه علامه گفت: من در حوزه نفت سال‌ها به صورت دقیق و تخصصی کار کردم و با بزرگترین استادان مخازن نفتی در کشور همکاری نزدیک داشتم. این حرف من را نه به عنوان اقتصاددان بلکه به عنوان کسی که همکاری نزدیک با استادان تراز اول نفت کشور داشتم بشنوید. در مورد قراردادهای نفتی از زمان دارسی تا IPC من یک به یک مطالعه کردم و برای کشورهای اوپک دوره نفت و گاز در ایران تأسیس کردم و ۱۰ سال است، ده‌ها متخصص و دکتری نفت و گاز تربیت می‌کنیم. از زمان دارسی تا به حال یک فناوری در این چارچوب منتقل نشده و در IPC هم همینطور.

وی تاکید کرد: مگر این که فناوری را به این معنا ترجمه کنیم که مثلا پیچ و مهره دستگاه را چگونه باید ببنیدیم. شما این دستگاه را از هر کجا بگیری یک کسی را می‌آورند تا آموزش نحوه کار بدهند. آموزش نحوه کار که انتقال فناوری محسوب نمی‌شود. فناوری یعنی روش مدیریت مخازن و نحوه ساخت پالایشگاه‌ها و مواردی از این دست.

درخشان گفت: این هم یکی از ابزارهای شیاطین تعلیم یافته- به تعبیر امام(ره)- است که می­‌گویند شرکت­‌های نفتی اروپایی سرمایه‌گذاری خارجی و انتقال فناوری می‌آورد. در IPC گفتند یک شرکت ایرانی برود در کنار شرکت خارجی قرار گیرد و این قضیه موجب می­‌شود طرف ایرانی فناوری را یاد بگیرد تا کم کم به یک شرکت بین­‌المللی بدل بشود. این حرف کودکانه­‌ای است و گویی اصلا وزارت نفت نمی‌داند معنای بین­‌المللی چیست و این که شرکت ایرانی کنار دست شرکتی دیگر بایستد و یاد بگیرد یعنی چه؟

دلواپس اقتصاد چه کسی است؟

وی افزود: دولتی که دلش برای اقتصاد ملی شور بزند و دلواپس مردم باشد نخستین کاری که می­ کند پیش­‌بینی آینده است و اقداماتش را در جهت رفع مشکلات آینده به صورت بلندمدت و کوتاه مدت تعریف می­‌کند و این نخستین کاری است که هر دولت دلسوز و دلواپس انجام می‌­دهد.

درخشان گفت: بنده از زمان دولت دوم خاتمی در مورد حساس‌ترین بخش اقتصاد که انرژی بود پیش‌­بینی‌هایی انجام دادم. پیش­‌بینی کردیم که ایران علیرغم مخازن فوق عظیم پارس جنوبی تا چند سال دچار بحران می‌شویم. بنده در سال ۸۵ این قضیه را مطرح کردم. آن زمان بنده به عنوان مشاور در معاونت علمی و فناوری در مسائل نفت و گاز بودم و گفتم که ما در سال ۱۴۰۰ دچار بحران گاز خواهیم شد ولی هیچ کس توجه نکرد.

مسئولان دلواپس مردم نیستند

وی ادامه داد: این بحران گازی که به وجود آمده صرفا به دلیل افزایش تقاضا نیست بلکه عمدتا به خاطر افت فشار گاز در فازهای پارس جنوبی است و بنده تصور می‌کردم که این افت فشار از سال ۱۴۰۰ شروع می‌شود اما دیدیم که از سال ۱۳۹۹ شروع شده است. البته بحث افت فشار پارس جنوبی را تا به الان مسکوت گذاشته‌اند. الان هم وزارت نفت عمق فاجعه را بیان نکرده است. این افت فشار به دلیل بهره‌برداری غلط از پارس جنوبی رقم خورده است.