اگر کودک‌تان دچار ترس است، این توصیه‌ها را بخوانید
پروین فرج‌زاده در خصوص دلایل شکل‌گیری ترس در کودکان و نحوه برخورد والدین با این ترس‌ها، اظهار کرد: از منظر روانشناسی برخی از ترس‌ها در انسان ذاتی و برای حفظ بقای انسان نیز ضروری است، این ترس‌ها نسل به نسل به افراد منتقل شده و منطقی و طبیعی هستند.
این روانشناس خانواده افزود: ترس از حیوانات وحشی و موذی، ترس از بزرگراه، ارتفاع و ... از جمله ترس‌های طبیعی و منطقی در انسان است، این ترس‌ها مختص انسان نیست و در حیوانات نیز وجود دارد.
وی با اشاره به اینکه برخی از ترس‌ها به اقتضای سن در کودک ایجاد می‌شود، عنوان کرد: والدین باید بدانند این ترس‌ها در زمان خود چگونه در کودک بروز پیدا می‌کند و آن‌ها چگونه باید با این ترس‌ها برخورد کنند، اولین ترس، اضطراب جدایی از مادر در کودک است و این ترس کاملا طبیعی و منطقی بوده و نشان‌دهنده سلامت در فرآیند رشد کودک خواهد بود و پس از مدتی برطرف می‌شود.
فرج‌زاده ادامه داد: نوع دیگری از ترس در کودک در سنین بالاتر از چهارماهگی در مواجه با افراد ناآشنا و غریبه ایجاد می‌شود، کودک در این سن وقتی با افراد غریبه مواجه شد، خود را در آغوش مادر پنهان می‌کند که این ترس نیز طبیعی است و پس از طی دوره خاصی به مرور از بین می‌رود.
این روانشناس خانواده ترس و یا اضطراب اجتماعی در نوجوانان را از دیگر ترس‌های معمول و طبیعی عنوان کرد و گفت: این ترس براساس شخصیت فرد می‌تواند ضعیف یا شدید باشد، اما این ترس می‌تواند یک روند طبیعی داشته باشد و یا نابه‌هنجار شود، نوجوان در این نوع ترس پس از ورود به اجتماع و جمع‌های بزرگ دچار اضطراب و ترس می‌شود.
وی در ادامه با بیان اینکه کودکان در سنین زیر هفت سال نمی‌توانند واقعیت را از تخیل تشخیص دهند، یادآور شد: به‌همین دلیل معمولا کودکان در این سن از موجودات خیالی مانند هیولا و ... ترس دارند و فکر می‌کنند این موجودات در اتاق آن‌ها پنهان شده‌اند و می‌خواهند به آن‌ها آسیب بزنند، زمانی‌که که کودک قوه تشخیص خیال از واقعیت را پیدا کند این ترس از بین می‌رود و معمولا این ترس‌ها در کودکان طبیعی است.
ترس غیرمنطقی در کودک براساس یادگیری معیوب ایجاد می‌شود
فرج‌زاده با بیان اینکه برخی ترس‌ها طبیعی نیستند و موجب اختلال در روند زندگی می‌شوند، توضیح داد: به این ترس‌ها، ترس غیرمنطقی یا فوبیا می‌گویند، معمولا این ترس‌ها به چند شیوه در کودک بروز پیدا می‌کند و ممکن است این ترس‌های غیرمنطقی ادامه پیدا کند، عمدتا این ترس‌ها براساس یادگیری معیوب یا به‌نوعی شرطی شدن در کودک ایجاد می‌شود.
این روانشناس خانواده افزود: معمولا اگر کودک از چیزی آسیب‌دیده باشد، ازهر چیزی که به آن جسم یا فرد شباهت دارد واهمه و ترس پیدا می‌کند، به‌طور مثال اگر کودک از پزشک یا پرستار سفیدپوشی که به او آمپول زده باشد بترسد، در آینده ممکن است از فردی که دارای لباس سفید است نیز بترسد و در ترس‌های شدیدتر و غیرمعمول‌تر کودک از هر جسم سفیدی می‌ترسد.
وی با تاکید بر اینکه برخی از ترس‌های غیرمنطقی براساس مشاهدات در کودک ایجاد می‌شود و این ترس‌ها را فرا می‌گیرد، خاطرنشان کرد: زمانی‌که کودک مشاهده می‌کند مادرش یا اطرافیانش از حیوان یا حشره موذی وحشت دارند و واکنش مادر را می‌بیند، این ترس ناخودآگاه به کودک نیز منتقل و با دیدن این حیوانات دچار ترس و اضطراب می‌شود.
فرج‌زاده ادامه داد: در گذشته بیش‌تر مرسوم بود والدین برای تنبیه کودک و یا بازدارندگی از انجام یک کار، کودک را از موجودات خیالی می‌ترسانند، این نوع ترس‌ها تا مدت‌ها در ذهن کودک باقی می‌ماند و ممکن بود اختلالات هیجانی را در کودک ایجاد کند، اما معمولا این نوع ترس پس از عبور از دوره تخیلی در کودک از بین می‌رود.
این روانشناس خانواده با اشاره به اینکه حوادث می‌توانند موجب ایجاد فوبیا یا ترس‌های غیرمنطقی در کودکان شود، بیان کرد: اگر کودک حوادثی مانند تصادف رانندگی، تروما یا آسیب روانی را تجربه کند، این کودک تا مدت‌ها با شنیدن صدای بوق، ترمز و ... که آن صحنه را برای او تداعی کند، دچار ترس و اضطراب می‌شود.
وی یادآور شد: معمولا ترس‌های غیرمنطقی یا فوبیا می‌تواند کارکرد معمول شغلی، تحصیلی و اجتماعی فرد را دچار آسیب کند، در چنین مواقعی فرد برای درمان این ترس‌ها باید به روانشناس مراجعه کند تا به تدریج حساسیت‌زدایی انجام شود، در ترس‌های غیرمنطقی فرد ممکن است بر اثر یک رخداد از یک موجود زنده و ... دچار ترس شود.
فرج‌زاده تاکید کرد: والدین باید در مقابل کودکان، ترس خود را بروز ندهند زیرا این کار موجب می‌شود ترس به فرزندشان نیز منتقل شود، همچنین برای تنبیه انضباطی و تربیتی از روش ترساندن استفاده نکنند.
شیوه‌های برخورد والدین با ترس در کودکان
این روانشناس خانواده با ارائه چند راهکار برای مقابله با ترس در کودکان، توضیح داد: در مواقع ترس و اضطراب کودکان از جدایی، والدین به کودک اطمینان بدهند که خیلی سریع پیش آن‌ها برمی‌گردنند و حتما به قول خود عمل کنند، همچنین در ترس کودک از افراد غریبه، سعی نکنند به زور کودک را از مادر جدا کنند، بلکه فرد غریبه به آرامی با نوازش و صحبت با کودک ارتباط برقرار کند تا ترس کودک کم شود.
وی افزود: در زمانی‌که کودک ترس از موجودات خیالی دارد، والدین با کودک همراهی کنند و مکان‌هایی که کودک فکر می‌کند این موجود خیالی در آن‌جا پنهان شده است را به کودک نشان دهند تا کودک اطمینان خاطر پیدا کند.
فرج‌زاده در خصوص ترس اجتماعی در نوجوانان، گفت: والدین سعی کنند نوجوان را در جمع بابت توانایی‌ها مورد تشویق قرار بدهند تا اعتماد به نفس کودک افزایش پیدا کند، همچنین مسئولیت‌هایی را به اندازه توانایی به نوجوان واگذار و او را مورد تشویق قرار دهند تا این ترس به مرور رفع شود.
وی در پایان توضیح داد: برای جلوگیری از ترس کودک از حیواناتی مانند عنکبوت، موش، سوسک و ... والدین سعی کنند داستان‌های رمانتیک از زندگی این موجودات برای آن‌ها تعریف کنند، همچنین تعدادی اسباب‌بازی طبیعی از این حیوانات و حشرات برای کودک خریداری و آن‌ها را در بین وسایل بازی کودک قرار دهند تا کودک به مرور با لمس این اسباب‌بازی‌ها ترس خود را از دست بدهد، اما کودک را برای بازی با این اسباب‌بازی‌ها اجبار نکنند.
