کدام موادغذایی کیفیت اسپرم را بهتر می‌کند؟
شیوع ناباروری در دنیا حدود ۱۵ درصد است و حدود ۲۰ تا ۷۰ درصد از آن‌ها دلایل مردانه دارد. به طور کلی ۲.۵ تا ۱۲ درصد از مردان در دنیا به این اختلال مبتلا هستند. با توجه به بررسی‌های انجام شده، در مناطق مختلف ایران میزان شیوع ناباروری تفاوت دارد؛ با این وجود میانگین کل ناباروری در ایران ۱۰.۹ است.
از جمله عوامل تاثیرگذار در شیوع و گسترش ناباروری می‌توان به سن بالا، آلودگی‌های محیطی و شغلی، تشعشعات یونیزه، فلزات سنگین، مواد شیمیایی سمی، سوءتغذیه و مصرف ناکافی مواد مغذی، سبک زندگی نامناسب مثل مصرف فست‌فودها، قرار گرفتن در معرض توکسین‌ها و عادات غذایی نامناسب، استرس اکسیداتیو، افسردگی، سیگار کشیدن و ... اشاره کرد.
کاهش کیفیت اسپرم یکی از دلایلی است که باعث بروز ناباروری می‌شود و یکی از عواملی که در کاهش کیفیت اسپرم نقش بسیار مهمی دارد، تغذیه است. با توجه به تغییر رفتارهای تغذیه‌ای و گرایش به سمت رژیم غذایی ناسالم که با کاهش مصرف میوه و سبزیجات و افزایش مصرف غلات تصفیه‌شده، کالری دریافتی و غذاهای سرشار از چربی‌های اشباع و کربوهیدرات‌های ساده همراه است، اهمیت تغذیه بیش از پیش مشخص شده است.
با این حال بیشتر تحقیقات اثر ریزمغذی‌ها مثل فولات، روی و انواع آنتی‌اکسیدان‌ها بر کیفیت اسپرم متمرکز شده‌اند و پژوهش‌های کم‌تری به بررسی ارتباط گروه‌های غذایی و یا الگوی غذایی با ویژگی‌های اسپرم پرداخته‌اند.
به همین دلیل؛ تعدادی از پژوهشگران تغذیه دانشگاه‌های علوم پزشکی شیراز و اصفهان، با انجام یک مطالعه مروری تحقیقات انجام شده در مورد الگوی غذایی مردان نابارور را بررسی کردند.
در انجام این مطالعه؛ مهران نوری؛ دانشجوی دکتری تخصصی دانشکده تغذیه و علوم غذایی دانشگاه علوم پزشکی شیراز به همراه محمد توسلی، عاطفه نوذری و غلامرضا عسکری؛ پژوهشگران گروه تغذیه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، مشارکت داشتند.
این پژوهشگران، مقالاتی که در بازه زمانی سال‌های ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۸ در پایگاه‌های علمی منتشر شده بودند را بررسی کردند و پنج مقاله که به موضوع تاثیر الگوی‌های غذایی را بر ناباروری مردان پرداخته‌بودند را مورد بررسی قرار دادند.
نتایج این مطالعه نشان داد که الگوی غذایی سالم باعث تغییر در شاخص‌های التهابی و بهبود وضعیت آنتی‌اکسیدانی می‌شود و این موضوع می‌تواند نقش موثری در بهبود شاخص‌های اسپرمی داشته باشد. از بین مواد مغذی مختلف، ویتامین‌ها و املاح با کیفیت اسپرم ارتباط مثبتی را نشان می‌دهند. نتایج مطالعات حاکی از آن است که فولات، زینک و سلنیوم نیز می‌توانند تاثیر مثبتی در شاخص‌های اسپرمی داشته باشند.
بررسی‌های این پژوهش مروری نشان می‌دهد که مصرف لبنیات، با کیفیت اسپرم مرتبط است. نتایج یک پژوهش در مردان جوان نشان داده است که با افزایش مصرف لبنیات، کیفیت اسپرم بهبود می‌یابد. همچنین مصرف لبنیات کم‌چرب، با افزایش غلظت و حرکت اسپرم در مردان نابارور مرتبط است و غذاهای غنی از چربی مانند گوشت و شیر می‌تواند کیفیت اسپرم را در انسان کاهش دهد.
همچنین در این بررسی‌ها مشخص شد که تداوم زیاد الگوی غذایی با مصرف بالای ماهی، مرغ، میوه‌ها، سبزیجات، گوجه‌فرنگی، سبزیجات برگ سبز و دانه‌های کامل، کیفیت اسپرم‌ها را افزایش می‌دهد و مصرف زیاد میوه و سبزیجات تاثیر مثبتی بر تعداد و تحرک اسپرم دارد.
در این مطالعه مروری عنوان شد که ارتباط مستقیمی بین الگوی غذایی، میزان گونه‌های فعال اکسیژن و آسیب DNA وجود دارد. به طوری که گونه‌های فعال اکسیژن، با ایجاد استرس اکسیداتیو و تغییر در تراکم و فشردگی هسته اسپرم، فرآیند اسپرم‌سازی را با مشکل مواجه می‌کنند.
پژوهشگران این مطالعه با توجه به نتایج به‌دست آمده می‌گویند: رژیم غذایی که بتواند ریزمغزی هایی که نقش موثری در اسپرم دارند را تامین کند، می‌تواند نقش موثری در شاخص‌های اسپرمی ایفا کند.
به گفته این محققین؛ با توجه به کم بودن تحقیقات انجام شده در این موضوع، برای نتیجه‌گیری قطعی به انجام مطالعات گسترده‌تر و جامعه آماری بیشتری نیاز است.
نتایج به‌دست‌آمده از این مطالعه، پاییز سال جاری به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «ارتباط الگوی غذایی و شاخص‌های کیفیت اسپرم و نشانگرهای بیوشیمیایی در مردان نابارور» در مجله تحقیقات نظام سلامت منتشر شده است.
