گونه‌های جدید ویروس کرونا؛ دل‌مشغولی تازه جهان
پس از گذار از ۱۲ ماه دشوار از پیچیدن آوازه ویروس ناشناخته کرونا در جهان و نامگذاری آن به عنوان بیماری همه‌گیر کووید۱۹، مدت زیادی از شادمانی دستیابی دانشمندان به کشف تاریخ‌ساز واکسن کووید_۱۹ نگذشته بود که این ویروس هزار چهره، روی تازه‌ای از خود را به نمایش گذاشت.
هر چند تا پیش از این نسبت دادن واژه کرونا به جغرافیایی خاص مرسوم نبود اما شنیدن عبارت‌های «کرونای انگلیسی»، «کرونای برزیلی» و «کرونای آفریقایی» در هفته‌های اخیر بیانگر این مهم است که فارغ از اسارت در دام واژگان، هدف جهان تنها رهایی از این ویروس است حال با هر اسم و شکلی که باشد.
پرسش‌هایی که اکنون مطرح است اینکه آیا این انواع تغییر یافته ویروس (واریانت) می توانند در میزان سرایت پذیری، علائم بالینی، شدت بیماری‌زایی، تشخیص، درمان و همچنین ساخت واکسن علیه این ویروس تاثیرگذار باشند.
چگونه این گونه های جدید COVID-۱۹ ظهور کردند؟
بر اساس اطلاعات تارنمای سازمان جهانی بهداشت، از زمان شیوع ویروس کرونا در سال ۲۰۱۹، جهش‌های زیادی در آن رخ داده است و با توجه به ماهیت ویروس‌ها، وقوع چنین جهش‌هایی بی سابقه و یا غیر قابل انتظار نیست.
به گفته دکتر ویلیام شافنر (William Schaffner) متخصص بیماری های عفونی در مرکز پزشکی دانشگاه وندربیلت در نشویل آمریکا، ویروس‌ها به سرعت تکثیر می‌شوند و در نتیجه جهش‌های جدید همیشه وجود دارد. هرچند اکثر تغییرات کوچک ژنتیکی تاثیری در رفتار ویروس ندارند.
برخی از جهش‌ها برای ویروس زیانبار هستند، یعنی توانایی تکثیر آن را مختل و باعث به اصطلاح مرگ آن می‌شوند. این در حالیست که برخی از این جهش‌ها ممکن است مزیت‌های خاص و ویژه‌ای را برای زندن ماندن بیشتر نصیب ویروس کند که از جمله آنها بالابردن سرعت انتشار و انتقال است.
به عقیده شافنر، انواع جدید کشف شده در انگلستان، آفریقای جنوبی و برزیل به دلیل انتشار آسان تر مورد توجه قرار گرفته‌اند، بنابراین آنها می توانند به سرعت جایگزین انواع دیگر ویروس شوند و به گونه‌های غالب تبدیل شوند.
گونه‌های شناسایی شده ویروس کرونا جهش‌های متعددی را به خصوص در بخش سنبله پروتئینی پشت سر گذاشته‌اند که این امر سبب می‌شود با سرعت بیشتر جذب گیرنده‌های سلولی شوند و سلول‌های بیشتری را درگیر کنند.
تکلیف واکسن با این گونه‌های جدید چیست؟
مطالعات اولیه نشان می‌دهد که هر دو واکسن آمریکایی فایزر_بیون‌تک و مودرنا در برابر گونه جهش یافته بریتانیایی موثر خواهند بود.
هنری والک از اعضای مرکز پیشگیری و کنترل بیماری های آمریکا اما با استناد به اطلاعات موجود می‌گوید: متخصصان معتقدند که واکسن‌ها در برابر گونه‌های جدید ویروس نیز موثر هستند.
با این حال، به نظر می رسد گونه جهش یافته ویروس کرونا که در آفریقای جنوبی شناسایی شده هنوز از حیث تاثیر پذیری نسبت به واکسن در مقایسه با نوع بریتانیایی وضعیت ناشناخته و پیچیده‌تری دارد.
شرکت داروسازی آمریکایی مودرنا اعلام کرد واکسن تولیدی این شرکت در برابر انواعی از ویروس کرونا که در بریتانیا و آفریقای جنوبی شیوع یافته است کارایی داشته و این شرکت در تلاش است تا با اصلاح و نسخه به روز شده مودرنا برای سازگاری با گونه آفریقایی و ایجاد دوزهای تقویت کننده برای افرادی که قبلا واکسن اصلی را دریافت کرده اند، میزان مصونیت و ایمنی‌زایی در برابر این گونه را افزایش دهد.
تدروس آدهانوم، مدیر کل سازمان جهانی بهداشت اخیرا (۸ فوریه) ضمن ابراز نگرانی از گزارش‌های دریافتی از آفریقای جنوبی مبنی بر اثربخشی ناچیز واکسن آسترازنکا در برابر گونه آفریقایی گفت: آنچه در خصوص واکسن آسترازنکا در آفریقای جنوبی رخ داد یک یادآوری برای ماست که بدانیم برای کنترل زنجیره شیوع ویروس کرونا بیش از همه باید به اقدامات بهداشتی اثبات شده اتکا کنیم.
گونه‌های جهش یافته و خطر ابتلای دوباره به کرونا
به دنبال شناسایی گونه جهش‌یافته برزیلی کرونا در پرو، کارشناسان انستیتوی ملی بهداشت وابسته به وزارت بهداشت پرو هشذار دادند که ابتلای افراد به ویروس کرونا موجب مصونیت این افراد از ابتلا به انواع جهش یافته نخواهد بود.
پژوهشگران می‌گویند عفونت قبلی کرونا به معنای دچار نشدن قطعی شما به کرونا نیست و خطر ابتلای دوباره به میزان قابل توجهی وجود دارد.
صفحه توییتری نشریه دیلی میل نیز پیشتر به نقل از دکتر فائوچی، رییس مرکز بیماری‌های عفونی آمریکا نوشت: اگر یک بار به کرونا مبتلا شده‌اید، در مقابل کرونای جهش‌یافته ایمن نیستید.
گونه جهش یافته انگلیسی (B.۱.۱.۷)
۱۴ دسامبر ۲۰۲۰ میلادی (۲۴ آذر ماه) مقام‌های بهداشتی انگلیس، شیوع نوع جدید ویروس کرونا در جنوب شرقی این کشور را گزارش کردند.
این ویروس در حال حاضر در حدود ۶۰ کشور جهان و ۲۳ ایالت آمریکا در حال گردش است. به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (CDC)، ممکن است گونه انگلیسی در ماه مارس (اسفند/ فروردین) به نوع غالب ویروس در این کشور تبدیل شود.
مطالعات اپیدمیولوژیک و یافته های بالینی نشان می‌دهد که نوع انگلیسی این ویروس سرایت پذیری بالاتری نسبت به ویروس های قبلی دارد اما شدت بیماری‌زایی، نرخ مرگ و میر و وقوع عفونت مجدد ناشی از آن همچنان در دست بررسی است.
بر اساس تحقیقات دانشمندان، قدرت سرایت پذیری گونه انگلیسی ۴۰ تا ۷۰ درصد بیش از ویروس سنتی کووید_۱۹ است. بر اساس آمار منتشر شده در ماه ژانویه، از هر ۵۰ نفر، یک نفر در انگلیس به گونه جدید کرونا مبتلا شده است.
با این حال بوریس جانسون نخست وزیر بریتانیا پیشتر اعلام کرد شواهد نشان می‌دهند گونه جهش‌یافته کرونا که در این کشور ثبت‌شده، ممکن است با مرگ‌ومیر بیشتر مرتبط باشد.
گونه جهش یافته آفریقایی (۵۰۱Y.V۲)
۱۸ دسامبر (۲۸ آذر ماه) مقام‌های بهداشتی کشور آفریقای جنوبی شناسایی نوعی جدید از این بیماری را به سازمان جهانی بهداشت گزارش کردند که این واریانت جدید سه استان این کشور را فراگرفت و بعد از مدتی زمان کوتاهی به واریانت غالب در کل این منطقه تبدیل شد.
آنچه در بیماران مبتلا به این نوع ویروس قابل توجه است، میزان بالای ویروس شناسایی شده در بیماران مبتلا است که می‌تواند ناشی از انتقال بهتر ویروس به داخل سلول و تکثیر بالاتر این واریانت باشد.
از طرفی این گونه جدید حاوی جهشی است که به ویروس اجازه می‌دهد برخی از آنتی بادی‌های تولید شده توسط واکسن را دور زند و این موضوع موجب نگرانی دانشمندان شده است.
این واریانت تاکنون در بیش از ۲۰ کشور جهان شناسایی شده است.
گونه جهش یافته برزیلی (P.۱)
اوایل ژانویه (دی ماه) مدتی پس از شناسایی دو گونه جهش یافته انگلیسی و آفریقایی خبر کشف نمونه تازه‌ای از ویروس کرونا در چهار فرد مبتلای برزیلی در فرودگاه توکیو ژاپن منتشر شد.
این گونه از ویروس کرونا، ۱۲ جهش در پروتئین اسپایک خود دارد. ویروس از پروتئین اسپایک برای راه یافتن به داخل سلول‌های بدن استفاده می‌کند.
«لوئیس اِنریکه ماندِتا» وزیر بهداشت پیشین برزیل در مصاحبه ای تلویزیونی هشدار داد، در صورت عدم اعمال تدابیر مقتضی، این گونه جدید ویروس کرونا در طول ۶۰ روز به یک «ابَرهمه‌گیری» در این کشور تبدیل خواهد شد.
با توجه به شناسایی گونه برزیلی کرونا و درک این مسئله که ویروس آزادانه در حال چرخش است، مقایسه آمارهای ابتلا به کرونا و مرگ و میر در این کشور پهناور آمریکای جنوبی، زنگ خطر جهش ویروسی خارج از کنترل را به صدا درآورده است.
گونه جهش یافته برزیلی تا کنون در هشت کشور جهان شناسایی شده و عامل شیوع افسار گسیخته بیماری در شهر مانائوس در ایالت آمازونیا برزیل اشت.
در پایان اینکه اگر چه ویروس جهش یافته و گونه های جدید کووید_۱۹ مسری تر است اما نباید فراموش کرد که همچنان نقش عامل انسانی و اقدامات مقابله ای و پیشگیرانه تعیین کننده است.
شخصی که ماسک می‌زند و فاصله اجتماعی را رعایت می‌کند، از سرایت بیماری جلوگیری می‌کند؛ خواه ناقل گونه برزیلی باشد یا انگلیسی. نکته حائز اهمیت اینکه نباید در ماموریت ویروس کرونا در جهان همچون یک کاتالیزور با سهل انگاری در رعایت دستور العمل‌های بهداشتی، او را یاری دهیم.
