آخرین هشدارهای برجامی تهران؟
سعید خطیب‌زاده گفت در‌صورتی‌که تا هفته آینده بازگشت به تعهدات از سوی طرف مقابل صورت نگیرد، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از سوی ایران متوقف خواهد شد. در هفته‌های گذشته مقامات ایران بارها مستقیم و غیرمستقیم خطاب به دولت جدید ایالات متحده تأکید کرده‌اند فرصت برای بازگشت به برجام و احیای آن محدود است.
صحبت دیروز سخنگوی وزارت خارجه، تصریح گام بعدی در مسیر فعلی به حساب می‌آید. پیش‌تر نیز عباس عراقچی تصریح کرده بود که ایران رفع همه تحریم‌های وضع‌شده در دولت پیشین و توقف همه اقدامات علیه ایران، باقی‌مانده از تصمیمات دولت ترامپ را انتظار دارد. فقدان نشانه‌های مثبت از سوی ایالات متحده در طول هفته‌های اخیر در کنار محدودیت زمانی دولت ایران در این زمینه این تصویر را ایجاد کرده است که برجام نه در مسیر احیا و بازگشت به تعهدات بلکه در راه پیچیده‌ترشدن مشکلات و دنباله‌دارترشدن آنها حرکت می‌کند. در واقع فضای فعلی، فضایی شبیه به چیزی است که پیش از برهم‌خوردن توافق سعدآباد در سال ۸۳، در آخرین ماه‌های دولت سیدمحمد خاتمی جریان داشت. پس از به‌هم‌خوردن آن توافق و ناکامی مسیر دیپلماسی در آن دوران با صدارت دولتی اصلاح‌طلب که با پایان آن دولت و روی‌کار‌آمدن دولتی اصولگرا در ایران همراه شد، چالش هسته‌ای تحریمی بین ایران و طرف‌های دیگر، یک دهه دیگر تمدید شد و با بر سر کار آمدن دولت اعتدال‌گرای حسن روحانی و بعد از مدت‌ها مذاکرات پیچیده و جدی بود که سرانجام توافقی حاصل شد. حالا به نظر می‌رسد تعلل دولت بایدن، چه به‌عنوان بخشی از یک راهبرد و چه در نتیجه فقدان راهبرد باشد، همان مسیر را در ماه‌های پایانی دولت روحانی دنبال می‌کند و با توجه به اینکه دولت باید مسیر اجرای مصوبات مجلس را طی کند، تعیین تکلیف وضعیت در همین روزهای پیش‌رو اتفاق بیفتد. به‌این‌ترتیب تیم بایدن که همگی کم‌وبیش با مسیر طولانی و پیچ‌درپیچ دستیابی به برجام درگیر بوده‌اند، در‌صورتی‌که در روزهای آینده اقدامی در این زمینه نکنند و مسئله ایران را همچنان به مرور زمان بسپارند، باید خود را دوباره آماده چالشی بلندمدت و چندساله به عمر چند دولت یا حتی بن‌بست‌هایی این بار جدی‌تر و حل‌نشدنی‌تر در مسئله هسته‌ای ایران کنند.
خطیب‌زاده: هفته اول اسفند، موظف به توقفیم
سخنگوی وزارت خارجه در نشست خبری هفتگی خود تصریح کرد: «اگر طرف مقابل به تعهداتش تا هفته اول اسفند بازنگردد، دولت موظف به توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی است». خطیب‌زاده درباره ضرب‌الاجل سوم اسفند براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی افزود: «مسائل فنی باید از سازمان انرژی اتمی پرسیده شود؛ ولی اگر طرف مقابل تعهداتش را در آن روز اجرا نکند، دولت موظف به توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی است». خطیب‌زاده یادآور شد: «این اقدام به معنای توقف نظارت‌های فراپادمانی است و به معنی پایان همه نظارت‌ها نیست. در واقع ایران عضو پادمان و ان‌پی‌تی است؛ ولی پروتکل الحاقی متوقف می‌شود». خطیب‌زاده البته با بیان اینکه همکاری با آژانس ادامه می‌یابد، عنوان کرد: «همه این اقدامات برگشت‌پذیر هستند، به شرطی که طرف‌های مقابل به تعهدات خود پایبند باشند».
در همین زمینه، معاون سیاسی وزیر امور خارجه هفته گذشته در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی مقام معظم رهبری گفته بود از نگاه ایران بازگشت آمریکا به برجام بدون رفع تحریم‌ها هیچ ارزشی ندارد و آمریکا باید ابتدا در این زمینه اقدام لازم را انجام دهد. در‌حالی‌که مقامات دیگر طرف‌های برجام مکررا تأکید کرده‌اند حفظ برجام از نگاه آنها حیاتی است، مقامات ایران در هفته‌های اخیر تأکید داشته‌اند که نه ذات حفظ برجام بلکه دریافت منافع آن و مشخصا رفع فوری تحریم‌هاست که برای ایران موضوعیت دارد.
سخنگوی وزارت خارجه: فتوای رهبری باقی است
رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه درباره اظهارات اخیر وزیر اطلاعات هم گفت: «موضع ایران تغییر نکرده و مبتنی بر صلح‌آمیزبودن فعالیت‌های هسته‌ای است. فتوای رهبری درباره حرمت سلاح‌های کشتارجمعی و هسته‌ای باقی است». محمود علوی، وزیر اطلاعات، هفته گذشته در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری در شبکه دوم سیما گفته بود: «صنعت هسته‌ای ما صلح‌آمیز است و رهبر معظم انقلاب در فتوای خود فرمودند که تولید سلاح هسته‌ای خلاف شرع است و ما به دنبال آن نبودیم؛ ولی اگر یک گربه را در گوشه‌ای گیر بیاورند، ممکن است رفتاری کند که گربه‌ای که آزاد است، این رفتار را انجام نمی‌دهد و اگر ایران را به این سمت‌ها هُل بدهند، دیگر تقصیر ایران نیست و ایران در شرایط عادی چنین نیات و برنامه‌ای ندارد».
آژانس درباره محرمانگی اطلاعات مسئولیت حقوقی دارد
خطیب‌زاده درباره نامه اخیر نمایندگی ایران در آژانس تصریح کرد: «این اولین نامه ما نیست و ان‌شاءالله آخرین نامه ما باشد. درباره همکاری با آژانس نهایت همکاری را داشتیم؛ اما در گذشته شاهد درز اطلاعات بودیم. آژانس مسئولیت حقوقی و قطعی درباره حفظ محرمانگی اسناد را دارد. این اسناد ذاتا محرمانه هستند؛ وگرنه فعالیت‌های ایران شفاف است. متأسفیم که سهل‌انگاری‌های جدی رخ داده است. این نامه برای یادآوری مسئولیت‌های آژانس بود». اشاره خطیب‌زاده در‌این‌باره در حالی است که انتشار اطلاعات از این مسیر در سال‌های گذشته چندین بار اتفاق افتاده و هر بار نیز با اعتراض ایران مواجه شده است.
آمریکا فرقی با دوران ترامپ نکرده است
او درباره توییت وزیر امور خارجه آمریکا درباره برجام مبنی بر دیپلماسی اصولی خاطرنشان کرد: «آمریکا متأسفانه همچنان بر رویه غلط دولت قبلی عمل می‌کند. آنچه امروز رخ می‌دهد، با قبل از ۲۰ ژانویه تفاوتی نکرده است. همان فشار حداکثری و جنایت بر ملت با همان رویکرد ادامه دارد». سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: «اکنون که با شما صحبت می‌کنم، آمریکا فرقی با دوران ترامپ درباره تحریم‌ها نکرده است و این می‌تواند موجب شرم کسانی باشد که کارزار انتخاباتی خود را مبنی بر فاصله‌گرفتن از ترامپ پایه گذاشته بودند. اگر دیپلماسی اصلاح مسیر غلط باشد، ایران مطابق آنچه گفته، پاسخ مناسب را به این اصلاح سیاست‌ها خواهد داد».
ایران کاری جز تحقیق و توسعه انجام نداده است
سخنگوی دستگاه دیپلماسی درباره پروژه اورانیوم فلزی خاطرنشان کرد: «ایران در حوزه تحقیق و توسعه دانش هسته‌ای این مسئله را مدنظر قرار داد؛ ولی در برجام متوقف کرده بود. سوخت پیشرفته هسته‌ای اکنون در بسیاری از رآکتورها استفاده می‌شود. امروز هم جزء ترندهای صنعت صلح‌آمیز هسته‌ای است. اورانیوم فلزی راه رسیدن به این سوخت پیشرفته است. ایران کاری جز تحقیق و توسعه برای سوخت رآکتور تهران انجام نداده است. بهتر است اروپا و آمریکا به تعهدات‌شان بازگشته تا ایران به تعهداتش عمل کند».
واکنش به اظهارات نخست‌وزیر بریتانیا
خطیب‌زاده درباره اظهارات اخیر نخست‌وزیر بریتانیا نیز افزود: «هیچ کشوری در دنیا نیست که درباره مصالح ملی و امنیت ملی خود مصالحه کند. ایران به‌عنوان کنشگر شناخته‌شده در صحنه بین‌المللی درباره منافع ملی خود با کسی مصالحه نمی‌کند. برنامه موشکی ایران دفاعی و تدافعی است. برجام برای حل‌وفصل بحران ساختگی در مسیر پیگیری است». بریتانیا، فرانسه و آلمان به‌تازگی بار دیگر در بیانیه‌ای تولید اورانیوم فلزی در ایران را محکوم کرده بودند. بوریس جانسون همچنین در گفت‌وگویی با شبکه سی‌بی‌اس با اشاره به همکاری کشورش با دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، در زمینه‌های مختلف گفت در هفته‌های اخیر، تحولات مهمی در نگرش آمریکا و بریتانیا به‌ویژه در زمینه ایران به وجود آمده است. نخست‌وزیر بریتانیا افزود: «فکر می‌کنم بعضی چیزهایی که اکنون از دولت آمریکا و از کاخ سفید می‌شنویم، واقعا دلگرم‌کننده است. ما می‌خواهیم در‌این‌باره با رئیس‌جمهور همکاری کنیم».
