عراقچی: ۵ اسفند اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی متوقف می‌شود، ولی از برجام خارج نخواهیم شد

«سید عباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران امشب (شنبه) با حضور در برنامه نگاه یک شبکه اول سیما به تشریح آخرین تحولات در حوزه سیاست خارجی و همچنین برجام پرداخت.

عراقچی در این گفت‌وگو در خصوص بازگشت دولت جدید آمریکا به برجام عنوان کرد: بایدن و تیم ایشان قبل از انتخاب شدن یکی از شعارهای انتخاباتی‌شان این بود به بسیاری از توافقات بین‌المللی از جمله برجام برخواهند گشت. برجام یکی از دستاوردهای دموکرات‌هاست. طبیعی است انگیزه بازگشت به برجام در آنها وجود داشته باشد. به خصوص این دیدگاه که سیاست فشار حداکثری ترامپ موفق نبوده و نتوانسته به اهدافش دست یابد.

معاون وزیر خارجه بیان کرد: با این شعار و منطق جلو آمدند و انتخابات را برنده و مستقر شدند ولی تصور می‌کنم بعد از ورود آنها به کاخ سفید مشخص شد کار به آسانی که فکر می‌کردند، نیست. برجام مخالفان جدی در کنگره، داخل آمریکا و منطقه دارد. نیروهای مختلف بعد ا ۲۰ ژانویه و استقرار بایدن در کاخ سفید شروع به کار کردن کرد و معلوم بود یک بحث داخلی در بین آنها می‌گذرد و بعضا در رسانه‌ها انعکاس یافت که یک بحثی در داخل تیم بایدن وجود دارد که آیا از ابزارهایی که ترامپ علیه ایران ایجاد کرده باید کماکان استفاده کنند یا خیر.

وی خاطرنشان کرد: مجموعه شواهد نشان می‌دهد نتوانستند به یک جمع بندی کامل برسند. هنوز نتوانستند به سیاست جایگزین فشار حداکثری برسند. با اظهار شب گذشته بایدن برای مذاکره با ایران در قالب ۱+۵ اعلام آمادگی و حرف‌های گذشته را مطرح کرد. به نظر می‌رسد هنوز نتوانستند به تنش‌های داخلی خود غالب و به سیاست واحد برای چگونگی بازگشت به برجام برسند.

عراقچی درباره گام‌های کاهش تعهدات برجامی ایران نیز بیان کرد: هیچ کسی حسن نیت ایران را در موضوع برجام نمی‌تواند زیر سؤال ببرد. ایران به صورت کامل به تعهداتش پایبند بود و عمل کرد و حتی بعد از خروج آمریکا از برجام یک سال در برجام باقی ماندیم و هنوز هم باقی ماندیم. ۱۵ گزارش آژانس پایبندی ایران به تعهداتش را تایید می‌کند. اروپا بعد از خروج آمریکا وارد صحنه شدند و از ما خواستند در برجام بمانیم تا آنها نبودن آمریکا را جبران کنند و راه‌حل‌های عملی پیدا کنند.

وی ادامه داد: آن یک سالی که صبر کردیم فرصت دادن به اروپا برای عمل به تعهداتشان و دیپلماسی بود. متاسفانه اروپا در عمل به تعهداتشان و ۱۱ تعهد ناتوان بودند. البته برخی دیدگاه‌ها وجود دارد که اساسا اراده نداشتند. بعد از یک سال فرصت تمام شده بود و امکان ادامه مسیر وجود نداشت.

معاون وزیر خارجه بیان کرد: ما براساس حق خود در برجام مندرج در پارگراف‌های ۲۶ و ۳۶ از حق خود استفاده کردیم.

وی افزود: ما تعهدات خود را پله پله کاهش دادیم برای اینکه به دیپلماسی فرصت دهیم و به جایی رسیدیم که تمام تعهدات عملیاتی خود در برجام را کنار گذاشتیم و وارد قسمت نظارت‌ها نشدیم.هدف این بود که تعادلی که در برجام وجود داشت و در اثر خروج آمریکا به هم خورده بود برقرار کرده و متوازن سازیم.

عراقچی گفت: ما از حق خود در برجام استفاده کردیم و اقدامات ما اقدامات جبرانی در مقابل اقدامات اروپا و آمریکا بود و همواره گفته ایم اقدامات ما برگشت پذیر است.

معاون وزیر خارجه اضافه کرد: اقدامات ایران برای فرصت دادن به دیپلماسی و جبران اقدامات آنها بود و منجر به از بین رفتن برجام نشده است.

این دیپلمات ارشد ایرانی در خصوص واکنش اروپایی‌ها به اقدامات جبرانی ایران و اینکه ایران دیپلماسی را به خطر انداخته است گفت: اروپایی‌ها اصلا در جایگاهی نیستند که از این ادعاها داشته باشند و علیرغم بیانیه‌ها و حرف‌ها در رسانه‌ها وقتی در جلسات خصوصی با آنها صحبت می‌کنیم زبانشان بسته است. ما یک سال به آنها فرصت دادیم. آنها نتوانستند نبودن آمریکا در برجام را جبران کنند و بعد از آن فرصت‌های مکرر دادیم و آنها در موضعی نیستند که ادعا کنند ایران در اجرای برجام قصوری دارد.

وی گفت: در چهار سال گذشته هنوز برجام زنده است به خاطر سیاست‌های ایران است و اروپایی‌ها سهمی ندارند الا سهمی در که در شورای امنیت جلوی آمریکا برای اعمال اسنپ بک ایستادند. ما بودیم که در چهار سال گذشته مدام به دیپلماسی فرصت دادیم.

عراقچی با اشاره به مصوبه مجلس خاطرنشان کرد: زمانی که به ان.پی.تی ملحق شدیم موافقتنامه‌ پادمان را امضا کردیم و براساس آن به آژانس دسترسی‌ها را می‌دهیم در برجام قبول کردیم یکسری نظارت‌های بیشتر دهیم که از آن جمله قبول اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی بود. براساس مصوبه مجلس این اقدامات فراتر و پروتکل الحاقی باید متوقف شود. این تعبیر که بازرسان باید از ایران خارج شوند تعبیر درستی نیست. میزان بازرسی‌های آنها کاهش می‌یابد.

معاون وزیر خارجه گفت: حدود ۲۰ الی ۳۰ درصد توان نظارتی آژانس در اثر اجرای مصوبه مجلس کاهش می‌یابد. علیرغم اختلاف نظر بین دولت و مجلس، دولت مجری قانون است و در اجرای قانون نمی‌تواند تعلل کند. در قدم اول غنی سازی ۲۰ درصد شروع شد و در قدم دوم اجرای پروتکل الحاقی و نظارت‌های فراتر که در برجام بوده متوقف می‌شود. به نظر نمی‌آید تا پنجم اسفند اقدامی در جهت لغو تحریم‌ها صورت بگیرد و ما اجرای پروتکل الحاقی را متوقف خواهیم کرد و این به معنای خروج از برجام نیست.

عراقچی گفت: توقف اجرای پروتکل الحاقی برگشت پذیر است و به محض اینکه خواسته‌های ما در برجام و خواسته‌‌های مجلس تامین شود ما دوباره بازخواهیم گشت و هم اجرای پروتکل الحاقی و هم نظارت‌ها و هم بقیه تعهدات را انجام می‌دهیم. پنجم اسفند از برجام خارج نخواهیم شد و بازرسی‌ها متوقف نخواهد شد و توافق ایران و آژانس سر جایش است. راه برای بازگشت طرف‌های مقابل باز است و راه‌حل مشکل از سوی ما بیان شده است و مقامات ما از جمله مقام معظم رهبری به صراحت فرمودند برای ما عمل مهم است اگر عمل کرده و ما راستی آزمایی کنند ما به تعهداتمان برمی‌گردیم.

وی در پاسخ به سؤالی اظهار داشت: ما در چند سال گذشته هوشمندانه و مدبرانه حرکت کردیم. هم تعهداتمان را کاهش دادیم و هم برجام را در کلیت خود حفظ کردیم. اگر تعهدات را آنقدر کاهش می‌دادیم که برجام اهمیت خود را برای طرف‌ها از دست می‌داد برجام کلا از بین می‌رفت. برای ما برجام هم ارزش اقتصادی از بعد رفع تحریم‌ها داشته و هم ارزش راهبردی و سیاسی دارد. امکانات سیاسی و راهبردی برای ما کماکان وجود داشته است.

عراقچی بیان کرد: اینکه در برجام مانده بودیم به خاطر مزایایی سیاسی و راهبردی آن بود. الان که بایدن آمده فرصتی وجود دارد که برجام را احیا کرد.

* سفر گروسی هیچ ارتباطی به تصمیم ایران ندارد و تصمیم ایران اجرا خواهد شد

وی درباره سفر گروسی مدیرکل آژانس نیز گفت: زمانی پنجم اسفند اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی متوقف شود وضعیت جدیدی در روابط ما با آژانس ایجاد می‌شود. با توقف این دو قسمت یعنی نظارت‌های بیشتر و پروتکل الحاقی وضعیت جدیدی ایجاد خواهد شد. گروسی خودش اظهار علاقه کرد که به ایران بیاید که در این وضعیت جدید نوع جدیدی از همکاری بین ایران و آژانس برقرار شود که همکاری‌های ایران و آژانس کمترین آسیب را ببیند. هم در نامه‌ای که نوشت و هم در توئیتش گفته در چارچوب قانون مجلس این کار را صورت دهد و قبول کرده که قانون مجلس اجرا خواهد شد.

عراقچی خاطرنشان کرد: سفر گروسی هیچ ارتباطی به تصمیم ایران ندارد و تصمیم ایران اجرا خواهد شد. آمده که نظم جدیدی در روابط ایران و آژانس ایجاد شود.

معاون وزیر خارجه همچنین گفت: اقدامی که آمریکا در شورای امنیت انجام داد و نامه‌ای به رئیس شورای امنیت نوشت و تمام نامه‌های قبلی دولت ترامپ را پس گرفت، درست است آثار عملیاتی در رفع تحریم‌ها ندارد ولی بیشتر از یک اقدام نمادین است. یک اقدام سیاسی قابل توجه است و هم بعد سیاسی و هم بعد حقوقی دارد. اینکه آمریکا رسما به اشتباه خود در رابطه با برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ اقرار و آن را مکتوب و ارائه کند و به نوعی توبه از اقدامات گذشته کند ارزش سیاسی و حقوقی خود را دارد ولی وقتی به بحث تحریم‌ها می‌رسد ارزشی ندارد. آنچه برای ما ملاک است رفع تحریم‌هاست.

وی افزود: آمریکا نباید این کار را می‌کرد ولی زمانی این کار را کرد به نوعی توبه از سیاست غلط گذشته است ولی برای ما تعهد برجامی آمریکا نیست. برای ما آنچه ملاک است رفع تحریم‌هاست. اگر آمریکا از اقدامات نمادین انجام می‌دهند حداکثر می‌توانند انتظار اقدامات نمادین داشته باشند. وقتی می‌گوییم عمل در مقابل عمل، عمل آنها لغو تحریم است و عمل ما بازگشت به تعهدات است.

عراقچی خاطرنشان کرد: از نظر ما ملاک لغو تحریم‌هاست و اگر این اتفاق نیفتد که ظاهرا چنین است اقدام پنجم اسفند انجام و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی متوقف می‌‌شود.

وی در تشریح تحریم‌هایی که باید لغو شوند، گفت: منظور تحریم‌هایی است که در برجام ذکر شده و باید برداشته شود و ترامپ دوباره اعمال کرده و همین طور تحریم‌های جدیدی که ترامپ در چهار سال گذشته اعمال کرد و همینطور تحریم‌هایی که در چهار سال برچسب آن را عوض کردند، باید برداشته شود که ما به نقطه‌ای برسیم که بگوییم خواسته ما در برجام تامین شده و به شرایط ۲۰۱۵ برسیم.

معاون سیاسی وزیر خارجه درباره اینکه آمریکا چه زمانی می‌توانند به برجام و جمع ۱+۵ برگردند، اظهار داشت: در روزهای گذشته در ادبیات آمریکایی‌ها بعضا به ۱+۵ اشاره شد و حتی بایدن در صحبت خود گفت ما آماده مذاکره با ایران در قالب ۱+۵ هستیم. آنچه خطیب‌زاده تذکر داد و درست بود این بود که ما الان چیزی به نام ۱+۵ نداریم و از می ۲۰۱۸ که آمریکا از برجام خارج شده وجود ندارد و الان ۱+۴ است و فعلا آمریکایی‌ها حق ندارند به مفهوم ۱+۵ اشاره کنند چون چنین قالبی وجود ندارد و اینکه آیا می‌توانند به این قالب برگردند؟ بله می‌توانند به شرطی که تحریم‌ها را بردارند.

معاون وزیر خارجه ایران تصریح کرد: بازگشت آمریکا به برجام بدون برداشتن تحریم‌ها موضوعیت ندارد. از نظر ما وقتی آمریکا دوباره عضو برجام می‌شود و ۱+۴ وقتی به ۱+۵ تبدیل می‌شود که آمریکا تحریم‌های خود را برداشته و ما به وضعیت قبل از خروج آمریکا از برجام برگردیم.

عراقچی درباره اظهارات بورل مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بیان کرد: الان آقای بورل اعلام کرده آمادگی دارد از اعضای فعلی برجام یعنی ۱+۴ و ایران برای یک جلسه غیررسمی و از آمریکا به عنوان مهمان برای تدوین نقشه راه آینده دعوت کند. چون با موضع ایران کاملا آشناست.

وی افزود: ما در حال بررسی این پیشنهاد بورل هستیم و با بقیه دوستان و شرکای خود مثل چین و روسیه در حال مشورت هستیم ولی علی الاصول تصور می‌کنیم بازگشت آمریکا به برجام و اجرای تعهداتش و لغو تحریم‌ها به مذاکره‌ای نیاز ندارد.

این دیپلمات ارشد کشورمان خاطرنشان کرد: ما به صورت اصولی نیاز به گفت‌وگو نداریم. ممکن است برخی گفت‌وگوهای فنی و ترتیبات عملیاتی نیاز باشد و تشکیلات بورل می‌توانند ترتیبات آن را بدهند. به صورت اصولی احتیاجی به گفت‌وگو نیست. ما در حال بررسی پیشنهاد بورل هستیم و بعد از بررسی اعلام می‌کنیم.

معاون وزیر خارجه اظهار داشت: اروپایی‌ها مدعی بودند ما تحریم‌های اتحادیه اروپا و اروپایی را برداشتیم و در عمل هم برداشته بودند ولی ایران نمی‌توانست از امتیازات آن استفاده کند آن هم به خاطر غلبه سیستم آمریکا. شرکت‌های اروپایی با تحریم‌های اروپا مواجه نبودند ولی از جریمه آمریکا نگران بودند. بارها به اروپایی‌ها گفته‌ام باید به فکر نقض حاکمیت خود توسط آمریکا کنید.

 عراقچی اضافه کرد: سیستم مالی آمریکا غلبه‌ای بر سیستم‌های مالی اروپا و سیستم بین‌المللی دارد. این ادعای اروپا پذیرفتنی نیست. ما اسنپ بک را تا الان دو بار فعال کردیم یک بار علیه آمریکا و یک بار علیه اروپا فعال کردیم و این دومی هنوز از نظر ما معتبر و در جریان است.

این دیپلمات ارشد کشورمان درباره جلوگیری از بدعهدی مکرر گفت: تدبیر ما همان است که مقام معظم رهبری فرمودند که ما نگاه به عمل کرده و بعد عمل آنها را راستی آزمایی می‌کنیم. مثلا اگر تحریم نفتی برداشته می‌شود باید ببینیم نفت ما قابلیت فروش داشته باشد و امکان حمل و نقل آن وجود داشته باشد. باید امکان بیمه کردن آن وجود داشته باشد و امکان بازگشت پول حاصل از صادرات هم وجود داشته باشد و این چرخه کار کند که مطمئن شویم واقعا تحریم نفتی واقعا برداشته شود. اینها را در عمل می‌توان ملاحظه کرد.

عراقچی گفت: از نظر ما عمل و راستی آزمایی و بعد عمل متقابل ایران است. آقای روحانی رئیس جمهور هم به بیان دیگری فرمودند امضا در مقابل امضا، بیانیه در مقابل بیانیه، عمل در مقابل عمل. آمریکا اگر بیانیه صادر کنند ما هم بیانیه صادر می‌کنیم. ما زمانی به تعهداتمان برمی‌گردیم که آنها به تعهداتشان برگردند این قسمت هم می‌تواند در چند قسمت صورت بگیرد. اگر آمادگی دارند کل تحریم‌ها را یک جا بردارند ما هم آمادگی داریم کل تعهدات را یک جا اجرا کنیم. در حد و اندازه و متناسب اقدام آنها ما هم چنین خواهیم کرد.

 معاون وزیر خارجه همچنین درباره اظهارات سیف بیان کرد: برجام در ۲۶ دی ۱۳۹۴ اجرایی شد و گفته آقای سیف به فرودین ۱۳۹۵ مربوط می‌شود و ایشان در صحبتی که در بانک جهانی داشت در حاشیه آنجا خطاب به آمریکایی‌ها گفته بود در طول سه ماه گذشته منفعت ما از برجام در حوزه بانکی تقریبا هیچ بوده است. در آن مقطع به خاطر اینکه تحریم طولانی را طی کرده بودیم بازگشت امورات بانکی ما به حالت معمولی خود به آسانی صورت نمی‌گیرد و اینکه بانک‌ها روابط کارگزاری ایجاد کنند زمانبر است.

وی ادامه داد: طبیعی است وقتی تحریم‌ها لغو می‌شود بازگشت به حالت عادی زمانبر است. اینها مشکلاتی است که بعد از رفع تحریم‌ها در عمل پدید می‌آید و باید تدبیر کنیم که با سهولت بیشتری انجام شود. باید دید وقتی تحریم‌های مربوط به سرمایه گذاری در صنعت نفت ایران برداشته می‌شود باید فاصله معقولی وجود داشته باشد که شرکت‌ها بررسی‌های خود را انجام دهند. مهم این است که مانعی بر سر راه اینها وجود نداشته باشد.

عراقچی اضافه کرد: اینکه شرکت‌ها چه زمانی می‌خواهند وارد شود و مذاکراتشان چه زمانی انجام می‌شود بحث دیگری است ولی ما باید مشاهده کنیم که در عمل مانعی وجود ندارد و اگر چنین باشد می‌توانیم بگوییم راستی آزمایی کردیم که تحریم‌ها برداشته شود.

معاون وزیر خارجه خاطرنشان کرد: آمریکایی‌ها به میزان زیادی به تحریم‌ها معتاد شده‌اند و دست برداشتن از این ابزارها برایشان سخت است. در دوران اوباما با مشکلات زیادی مواجه بودیم ولی در یک سالی که برجام اجرا شد از دی ۱۳۹۴ تا دی و بهمن ۱۳۹۵ که دولت جدید در آمریکا سر کار آمد گشایش‌های قابل توجهی در حوزه اقتصادی ایران پدید آمد. البته در حد انتظارت ما نبود و بعد هم مواجه شد با خروج آمریکا از برجام و سر و صداهایی که ایجاد شد.

این دیپلمات ارشد کشورمان در پاسخ به این سؤال که اگر مکانیسم ماشه دوباره از سوی آمریکا استفاده نشود، گفت: آمریکا در برجام تعهداتی دارد که مربوط به رفع تحریم‌ها می‌شود و یک امتیازی دارد که به اسنپ بک معروف است و تا زمانی آمریکا تحریم‌هایش را برنداشته نمی‌تواند عضو برجام شود و از آن امتیاز در برجام استفاده کند. ما به طرف‌های مقابل گفتیم سوء استفاده آمریکا از مکانیسم اسنپ بک در دوران ترامپ موضوعی است که صلاحیت آمریکا را در برجام زیر سؤال برده و باید در مذاکرات بعدی مورد گفت‌وگو قرار بگیرد.

وی گفت: خسارت‌های ما در چهار سال گذشته موضوعی است که از آن نخواهیم گذشت. حتی با بازگشت آمریکا به برجام و رفع تحریم‌ها موضوع ما با آمریکا تمام نشده است.

عراقچی در ادامه گفت‌وگو با برنامه نگاه یک شبکه اول سیما درباره خسارت‌های خروج آمریکا از برجام و برنامه وزارت خارجه برای پیگیری این خسارت‌ها گفت: ما در طول چهار سال گذشته و در سه سال گذشته خسارت‌هایی هم ما و هم شرکت‌ها و کشورهای دیگر دیده‌ایم و این خسارت‌ها در دستورکار ماست. آمریکا تحریم‌ها را بردارد و عضو برجام شود ولی این موضوع در دستورکار ما و کمیسیون مشترک برجام خواهد بود. ما خسارات مستقیم و غیرمستقیم دیدیم. محاسباتی انجام شده و رقم‌هایی هم بعضا اشاره می‌شود ولی کامل‌تر خواهیم کرد و موضوع خسارات ایران در دستورکار باقی خواهد ماند و آن را کنار نخواهیم گذاشت.