بازگشت آمریکا به سیاست چماق و هویج
دولت بایدن پا جای پای ترامپ گذاشته است. البته با پیچیدگی بیشتر. ترامپ در سال‌های حضور در کاخ سفید فقط از ابزار تحریم استفاده کرد هر چند ادعایش این بود که آماده گفت و گو و مذاکره با ایران برای دستیابی به توافقی بهتر است. ترامپ در دوران حضور در کاخ سفید در عمل سیاست فشار حداکثری را علیه مردم ایران در پیش گرفت. ابایی هم از این نداشت که بگوید هدفش کشاندن ایران به میز مذاکره است هدفی که در نهایت محقق نشد.
با این حال جو بایدن که سالها در ساختار قدرت حضور داشته رفتار پیچیده تری دارد. بایدن در زمان رقابت‌های انتخاباتی منتقد بسیاری از سیاستهای یکجانبه گرایانه‌آمریکا بود در روزهای اول حضور در کاخ سفید هم برخی از دستورات ترامپ را باطل کرد با این حال تا جایی که به ایران مربوط است در سیاستهای بایدن و ترامپ تغییر قابل اعتنایی رخ نداده است. ترامپ به زعم خود به دنبال دستیابی به توافقی بهتر با ایران بود که سیاستهای منطقه ای و برنامه موشکی ایران را در برداشته باشد. بایدن هم از همین ابزار تحریم و فشار استفاده می‌کند تنها تفاوتی که رخ داده این است که بایدن تلاش می‌کند سیاست فشار بر مردم ایران را با همکاری متحدان اروپایی خود ادامه دهد. برخی اقدامات نمادین را هم با کمک ابزارهای رسانه‌ای به رخ دنیا می کشد خود را طرفدار دیپلماسی و گفت و گو نشان دهد. یکی از مهمترین رویکردهای دولت بایدن در قبال برجام این بودجه که آمریکا تحریم‌هایی که ترامپ در این مدت علیه ایران اعمال کرده بود را رفع نخواهد کرد. انتظار می‌رفت آمریکا در مسیر احیای اعتبار از دست رفته از نقض تعهدات بین المللی خود دست بردارد اما اقدامات هفته های اخیر آمریکا نشانی از بازگشت به مسیر واقعی دیپلماسی را نشان نمی‌دهد.
هفته گذشته و پس از آنکه ایران ضمن توافق با رئیس آژانس بین المللی انرژی هسته ای، با حفظ برخی نظارت‌ها از پروتکل الحاقی خارج شد، دولت بایدن چماق خود را بالا برد و خواستار صدور یک قطعنامه توبیخی در شورای حکام آژانس علیه ایران شد. هیات نمایندگی آمریکا در آژانس در گزارشی سه صفحه‌ای اعلام کرد که ابراز نگرانی از فعالیت‌های ایران کافی نیست بلکه باید تهران را از طریق صدور قطعنامه در شورای حکام آژانس، وادار به همکاری کامل با بازرسان کرد.
تروئیکای اروپایی هم با حمایت از موضع آمریکا برای تصویب قطعنامه‌ای در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران، پیش‌نویس این قطعنامه را به نمایندگان ۳۵ کشور عضو این شورا ارائه داده‌اند. سه کشور اروپاییِ طرف برجام در پیش‌نویس قطعنامه خود، با حمایت از موضع آمریکا، مدعی شده اند که ایران باید به نقض توافق هسته‌ای پایان دهد.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان و علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی در دو روز گذشته درباره عواقب تصویب این قطعنامه هشدار داده و گفته‌اند ایران واکنش جدی نشان خواهد داد.
آمریکا تلاش می کند با همکاری کشورهای اروپایی عضو برجام مذاکرات را به ایران بقبولاند. پس از آنکه جمهوری اسلامی به پیشنهاد اتحادیه اروپا برای حضور در نشست با حضور کشورهای عضو برجام و آمریکا پاسخ منفی داد و اعلام کرد که زمان را برای برگزاری جلسه غیررسمی پیشنهادی اروپا مناسب نمی‌داند و ایالات متحده در گام نخست باید تحریم‌هایی را که دولت دونالد ترامپ در پی خروج از برجام علیه تهران وضع کرده است، لغو کند. آمریکا مجددا اعلام کرد که همچنان آماده مذاکره و گفت‌وگو است.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، روز دوشنبه ۱۱ اسفند به خبرنگاران گفت: ما همچنان آماده یک دیپلماسی هدفمند برای بازگشت دوجانبه به تعهدات برجام هستیم. ما اما درباره شکل و چگونگی انجام این گفت‌وگوها اصرار و تعصبی نداریم. همان‌طور که به صراحت گفته‌ایم، ایالات متحده آماده دیدار و گفت‌وگو با ایران برای حل و فصل این موضوع و بازگشت دوجانبه به تعهدات برجامی است.
این دعوت دوباره به مذاکره در حالی انجام می‌شود پیشتر مقامات مختلف کشورمان با تاکید بر لغو تحریم‌ها اعلام کرده اند که پیش آن دلیلی برای گفت و گو وجود ندارد. اقدامات و سخنان اعضای دولت بایدن با منطق سیاست خارجی همخوانی ندارد چرا که از یک سو پیش از این خروج ترامپ از برجام و اعمال تحریم را اقدامی اشتباه معرفی کرده بود و اکنون با حفظ همان تحریم ها منافع و سیاستهای خود را پیش می برد.
در واقع دولت بایدن می خواهد با ارائه کمترین مشوق‌ها که لغو ممنوعیت‌های ساده، پس گرفتن مکانیسم شکست خورده ماشه و دعوت به مذاکرات با جمهوری اسلامی و با بهره‌گیری از تهدیداتی چون پیامدهای ناشی از تحریم‌های دولت ترامپ و تصویب قطعنامه شورای حکام علیه جمهوری اسلامی، ایران را وادار به پذیرفتن شروط خود کند.
ایران از مذاکره و گفت و گو و تعامل گریزان نیست و در تمام سال‌های اخیر که دولت‌آمریکا به تعهدات خود پشت کرده بود، ایران آماده تعامل و گفت و گو بود منتهی عملکرد دولت ترامپ اساسا جامعه جهانی را به صرافت انداخته بود که ترامپ به چیزی کمتر از فروپاشی ایران راضی نیست. در این شرایط طبیعی بود که چنین مذاکراتی اساسا شکل نگیرد. استدلال تهران در عدم پذیرش شرکت در نشست غیررسمی اعضای برجام هم از همین منطق تبعیت می‌کند واقعیت این است که آمریکا در دوره جدید تلاش می‌کند تا از میراث شوم ترامپ یعنی فشار حداکثری بر ملت ایران بهره‌برداری کند. با این منطق بعید است بایدن که به جای عمل به تعهداتش دست پیش گرفته است، بتواند گرهی از برجام باز کند. خواسته ایران در این بین تنها یک چیز است عمل به تعهداتی که سالها و ماه‌ها برای آن مذاکره شده است.
