بیمارداری با شرایط ویژه/ مرگ بیش از ۱۳۰ پرستار به دلیل کرونا
«امسال، سال از دست دادن‌ها بود و پرستاران می‌گویند هیچ‌وقت به این اندازه، در رنج از دست دادن همکارانشان عزاداری نکرده‌اند. آنها هر روز در میدان نبرد با بیماری وارد بخش‌های آلوده می‌شوند و جان خود و خانواده‌شان را در خطر قرار می‌دهند. شاید از میان تمام خبرهایی که امسال از مرگ پرستاران به دلیل ابتلا به کرونا شنیده شد، از دست رفتن پرستاران باردار غم‌انگیزتر بود. از مرگ آخرین پرستار باردار در بیمارستان کرونایی ۱۶ روز می‌گذرد. فرانک داوودی، پرستار بیمارستان مدنی کرج، در حالی که ۷ماهه باردار بود، کرونا گرفت و جانش را از دست داد. او را در یکی از بیمارستان‌های تهران بستری کرده بودند، جنین را سزارین کردند.
مرگ بیش از ۱۳۰ پرستار به دلیل کرونا
داوودی، هشتمین فوتی کادر درمان استان البرز بود که بر اثر ابتلا به کرونا جانش را از دست داد. به گفته محمد شریفی‌مقدم، دبیر کل خانه پرستار، بیش از ۱۳۰ پرستار به دلیل ابتلا به این بیماری، جانشان را از دست داده‌اند. یکی از پرستاران بیمارستان شهید مدنی کرج هم که همکار فرانک داوودی است و نخواست نامش در گزارش بیاید، به همشهری می‌گوید که از طرف مسئولان بیمارستان، پیگیری لازم در ارتباط با وضعیت این پرستار در دوران ابتلایش به کرونا نشده بود. آنها پس از فوت این پرستار اعلام کردند که او در بخش جراحی مردان کار می‌کرد، درست است اما در آن بخش هم بیماران کرونایی وجود دارند. این پرستار تا دقیقه ۹۰ نتوانست از مرخصی استفاده کند. به گفته او، پس از مرگ داوودی، موضوع جلوگیری از فعالیت پرستار باردار، به طور جدی‌تری دنبال شده است اما مسئله تنها بیماران باردار نیستند: «آمار پرستاران باردار را گرفتند اما قبل از این اتفاق هیچ‌کس در بیمارستان صحبتی از پرستاران باردار نکرده بود. حتی بیماران قلبی و ریوی، چنین شرایطی دارند.» این پرستار می‌گوید داوودی ۴۸ساله و در انتظار نخستین فرزندش بود. او پیش از ابتلا گفته بود که پس از تولد فرزندش دیگر کار نخواهد کرد و با ۲۴ سال سابقه کار بازنشسته می‌شود: «او را در یکی از بیمارستان‌های خصوصی بستری کرده بودند اما ریه‌اش به‌شدت درگیر شده بود. قبل از این که جانش را از دست بدهد، فرزندش سزارین شد. می‌گفت می‌خواهد دخترش را باران بنامد اما ۲ روز بعد از تولد فرزندش جان باخت.»
جلوگیری از فعالیت پرستاران باردار تنها با یک دستورالعمل
نام مهشید گودرز هم در لیست فوتی‌های کروناست. او هم باردار بود که در بیمارستان لقمان مبتلا به کرونا شد و ۲۵ بهمن در یکی از بیمارستان‌های کرج فوت کرد. پرستاران باردار در بخش‌های کرونایی بیمارستان‌ها در شرایطی مبتلا شدند و جانشان را از دست دادند که ۲۶ آذر ماه، معاون پرستاری وزارت بهداشت در عین حال که از ابتلای ۴۵ هزار پرستار به کرونا خبر داد، درباره به‌کارگیری پرستاران باردار در بخش‌های کرونا گفت که از ابتدای شیوع، در دستورالعملی به دانشگاه‌ها ابلاغ شد که پرستاری پرریسک، با بیماری‌های زمینه‌ای یا باردار در بیمارستان‌ها و در بخش‌های کووید-۱۹ به کار گرفته نشوند. این اقدام تخلف است و در صورت مشاهده برخورد می‌شود. آن روزی که مریم حضرتی این ماجرا را عنوان کرد، کمی بیشتر از یک ماه از فوت مریم رحیمی، پرستار شرکتی باردار شیرازی می‌گذشت. مریم رحیمی، ۲۴ آبان، در بیمارستان رجایی شیراز در اثر ابتلا به کرونا جانش را از دست داد.
او آن موقع ۷ ماهه باردار بود که پس از سزارین هم جنین‌اش از دست رفت. او آن موقع پنجمین پرستاری بود که در استان فارس در پی ابتلا به این بیماری جانش را از دست داد.
پرستار فوت‌شده شیرازی با استرس به بیمارستان می‌رفت
محسن حاتمی، عضو نظام پرستاری شیراز اما جزئیاتی از فوت «زهرا رحیمی» به همشهری می‌دهد. به گفته او با این که درباره این پرستار گفته می‌شود که او با خواست خودش در بخش کرونا فعالیت می‌کرد اما ما اطلاع داریم که او همیشه نگران وضعیتش بود و همیشه با استرس به محل کارش می‌رفت و نگران جنین‌اش بود: «پیگیری‌های ما نشان می‌دهد که او هم مانند سایر همکارانش، ۷ شیفت در هفته داشت و در آی‌سی‌یو کرونا مشغول به کار بود.» اخیرا معاون پرستاری وزارت بهداشت گفته بود که این پرستار به اصرار خود در بیمارستان مانده بود اما حاتمی می‌گوید پس از فوت این پرستار، در اعتراض به ماجرای به‌کارگیری پرستاران باردار در بخش کرونا درخواست تجمعی شد اما به دلیل حاشیه‌های ایجادشده این اتفاق نیفتاد: «حتی اگر هم خود این پرستار علاقه به ادامه فعالیت داشت، مسئولان بیمارستان نباید به او اجازه فعالیت می‌دادند. حتی از طرف بیمارستان اعلام شد که او مبتلا به دیابت بارداری بوده، اما خانواده‌اش این موضوع را رد کردند.»
با پرستاران باردار شرکتی قرارداد امضا نمی‌شود
به گفته حاتمی، «زهرا رحیمی» جزو نیروهای شرکتی بود. مسئله‌ای که در ارتباط با این پرستاران وجود دارد، این است که اگر شرکت مربوطه متوجه شود نیرو باردار است، او را به کار نمی‌گیرد و اگر بعد از جذب، باردار شده باشد، دیگر با او قرارداد تمدید نمی‌کنند. به گفته او، این موضوع تنها برای بیماران باردار نیست. پرستاران با بیماری‌های خاص هم درگیرند و همچنان در دوره شیوع سر کار می‌روند: «مرخصی استعلاجی محدود است. از آن طرف پرستار باردار برای استفاده از ۹ ماه مرخصی زایمان، از قبل از زایمان به مرخصی نمی‌رود و این مسئله سبب می‌شود او تا آخرین روز بارداری سر کار برود.»
زهرا رحیمی ۲۷ ساله و نخستین فرزندش را باردار بود.
ایران بالاترین فوتی‌ها را در گروه پرستاری دارد
محمد شریفی‌مقدم، دبیر کل خانه پرستار، از جزئیات وضعیت پرستاران باردار یا مبتلا به بیماری‌های خاص خبر داد. او به همشهری می‌گوید که ایران در دوره شیوع کرونا، بالاترین میزان فوتی در میان پرستاران را داشت. وزارت بهداشت تعداد پرستاران فوت‌شده به دلیل کرونا را ۱۰۰ نفر اعلام کرده، نظام پرستاری می‌گوید ۱۱۰ نفر اما آمار خانه پرستار بر بالای ۱۲۰، ۱۳۰ نفر تأکید دارد. چند روز پیش هم یکی از پرستاران که به‌تازگی از مرخصی استعلاجی به دلیل ابتلا به کرونا بازگشته بود، سر شیفت، ایست قلبی کرد و جانش را از دست داد: «سیاست‌های غلط عامل مرگ پرستاران است؛ در حالی که در کشورهای دیگر این میزان پرستار به دلیل ابتلا به این بیماری جانشان را از دست نداده‌اند.»
به گفته او، وزارت بهداشت قانونی برای ممانعت از به‌کارگیری پرستاران باردار در بخش کرونا ندارد. بخشنامه‌ای بوده است که از سوی معاونت پرستاری داده شده. به هر حال وقتی این بخشنامه به مترون بیمارستان داده می‌شود و او هم نیرویی ندارد، چاره‌ای برایش نمی‌ماند جز این که از تمام نیروها استفاده کند. هر چند که آن مترون هم می‌تواند به این وضعیت اعتراض کند اما از زمانی که مترون را رئیس بیمارستان منصوب می‌کند، او هم حافظ منافع بیمارستان می‌شود و فشار زیادی به پرستاران وارد می‌کند. پرستاران می‌گویند در ماه بالای ۲۰۰ ساعت کار اجباری دارند؛ در حالی که در کشورهای دیگر، اضافه‌کاری برای پرستاران وجود ندارد؛ چراکه این موضوع جان بیماران را به خطر می‌اندازد، اما در ایران پرستاران شرایط متفاوتی را تجربه می‌کنند: «زمانی که پرستار در بخش کرونا کار می‌کند، به هر حال می‌داند که تمام بیماران مبتلا به این بیماری‌اند اما پرستار بخش‌های دیگر، با بیماران غیر کرونایی مواجهند که خیلی از آنها پس از بستری مشخص می‌شود که مبتلا به کرونا هستند. بنابراین، این پرستاران حتی بیشتر از بخش‌های کرونا، در معرض ابتلا قرار دارند.»
پیش از این اعلام شده بود که ۳۰درصد بیماران مبتلا به کرونا، بدون علامت‌اند و این مسئله چرخه انتقال ویروس را طولانی‌تر کرده است. شریفی‌مقدم با استناد به همین موضوع می‌گوید که پرستار باردار باید از همان ابتدای بارداری به بخشی منتقل شود که با بیماران سروکار نداشته باشد؛ می‌توان از ظرفیت آنها در بخش آموزش استفاده شود، یا دورکاری داشته باشند: «اگر ۲۰۰هزار پرستار شاغل داشته باشیم، شاید کمتر از یک درصد آنها باردار باشند، اگر این افراد را از بخش درمان خارج کنیم، ضربه زیادی به روند درمان وارد نمی‌شود.»
از نظر نسبت تعداد پرستار به جمعیت، در گروه کشورهای توسعه
شریفی‌مقدم می‌گوید که دلیل اصلی این اقدامات، کمبود نیروی پرستار است. در دنیا، تعداد پرستار به جمعیت یا تخت، استانداردهای مخصوص به‌خود را دارد. سازمان جهانی بهداشت تأکید می‌کند کشورهایی که تعداد پرستارانش به ازای هر هزار نفر، کمتر از ۷ باشد، میزان مرگ‌ومیر بیمارانش هم بالا می‌رود. در ایران در برخی مناطق، تعداد پرستار به این میزان جمعیت، ۳ نفر است: «یکی از پرستاران در اهواز می‌گفت که در آی‌سی‌یو یکی از بیمارستان‌ها، ۱۷ بیمار بخش مراقبت‌های ویژه، تنها با ۳ پرستار اداره می‌شود؛ در حالی که باید حداقل ۵ تا ۶ پرستار برای این تعداد بیمار در نظر گرفته شود. زمانی که تعداد بیماران زیاد باشد، طبیعی است که پرستار نمی‌تواند پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کند و به دلیل فشار کار بالا و خستگی پرستار، ریسک خطایش بالا می‌رود. این مسئله هم خودش و هم بیماران را در معرض خطر قرار می‌دهد.»
او با استناد به این آمارها می‌گوید که ایران از نظر تعداد پرستار به جمعیت، در حد کشورهای توسعه‌نیافته است: «آخرین آماری که مربوط به سال ۲۰۱۷ است، نشان می‌دهد میانگین تعداد پرستار به جمعیت در ایران ۱.۵ نفر است؛ در حالی که عدد ژاپن، ۹ است و ارمنستان و گرجستان روی ۵ و ۶ قرار دارد.»
همین وضعیت سبب شده تا مدیران بیمارستان‌ها با مرخصی پرستاران موافقت نکنند. شریفی‌مقدم می‌گوید یکی از پرستاران برای گرفتن مرخصی استعلاجی به دلیل مرگ جنین‌اش به مدیر بخش مراجعه کرده بود اما به او مرخصی استعلاجی نداده بودند. از سوی دیگر، بسیاری از پرستاران باردار ناچارند تا روز آخر در بیمارستان حضور پیدا کنند.
همه جای بیمارستان آلوده به کروناست
دغدغه پرستاران اما تنها فعالیت‌شان با وجود بارداری نیست. آنها می‌گویند بسیاری از پرستاران، بیماری‌های زمینه‌ای دارند اما نمی‌توانند بخش‌های کرونا را ترک کنند. همه اینها در شرایطی است که مسئله تنها بخش‌های کرونای بیمارستان‌ها نیست. حالا تمام بخش‌های بیمارستان آلوده است: «به هر حال کمبود پرستار هم چاره دارد. یک میلیارد یورو به نظام سلامت تزریق شده است اما با این بودجه ساختمان‌سازی کردند. می‌توانستند بخشی را به اضافه‌کردن پرستاران اختصاص دهند. مگر هزینه به‌کارگیری ۱۰هزار پرستار چقدر می‌شود؟»
بر اساس اعلام شریفی‌مقدم قرار بود در سال ۹۷، ۱۰ هزار پرستار استخدام شوند اما آزمون آن در سال ۹۸ برگزار شد. کسانی که در این آزمون پذیرفته شدند، در سال ۹۹ مشغول به کار شدند. اخیرا هم اعلام شد برای جذب ۴۰ هزار نیرو آزمونی برگزار شده اما از این تعداد بین ۱۳ تا ۱۵ هزار نفر قرار است برای گروه پرستاری استخدام شوند.
حدیث قلی‌نیا، پرستار، ۸۹ روز است در رشت، به عنوان نیروی شرکتی استخدام شده است. او در بیمارستان رازی رشت که سانتر کروناست، فعالیت می‌کند. او درباره کمبود نیرو به همشهری می‌گوید که بسیاری از نیروهای طرحی، از ترس درگیری با این بیماری، هنوز طرح‌شان را شروع نکرده‌اند. خانواده‌ها اجازه فعالیت فرزندانشان در بیمارستان‌ها را نمی‌دهند و همین مسئله کمبود نیرو را تشدید کرده است. او هم از وضعیت پرستاران باردار باخبر است اما می‌گوید که در بیمارستان رازی رشت، این افراد را به بخش‌های دیگر منتقل می‌کنند؛ هر چند که تمام بخش‌های بیمارستان آلوده به کروناست: «حداقل در بخش کرونا، کادر درمان از لباس‌های حفاظتی استفاده می‌کنند و خیلی مراقب‌اند اما در بخش‌های دیگر با تصور این که بیمار کرونایی وجود ندارد، کمتر رعایت می‌کنند و این مسئله آنها را در معرض ابتلا قرار می‌دهد.»
دستور رئیس یکی از بیمارستان‌ها برای استفاده‌نکردن از وسایل حفاظتی
فشار بر گروه پرستاری ابعاد زیادی دارد. محمود عمیدی، فعال حوزه پرستاری و پرستار یکی از بیمارستان‌های تامین اجتماعی است و خبر دارد که رئیس یکی از بیمارستان‌های دانشگاهی، استفاده از وسایل حفاظتی برای کادر درمان را ممنوع کرده، به این بهانه که بیماران از پوشیدن وسایل حفاظتی کادر درمان نگران می‌شوند: «متأسفانه این نوع رفتارها نشان می‌دهد که برخی از مدیران تصور می‌کنند بیمارستان ملک شخصی آنهاست.»
او درباره به‌کارگیری پرستاران با بیماری‌های خاص می‌گوید که وقتی به مترون بیمارستان اعلام می‌شود که فلان پرستار بیماری خاصی دارد، مبتلا به دیابت است یا مشکل دیگری دارد که او را در معرض خطر ابتلا به کرونا قرار می‌دهد، متأسفانه برخوردهای خوبی نمی‌شود. گاهی حتی با اقدامات نادرست، پرستار را مجبور می‌کنند در همان بخش کرونا فعالیتش را ادامه دهد.
پس از مرگ سومین پرستار باردار به دلیل ابتلا به کرونا، معاون پرستاری وزارت بهداشت بار دیگر به ابلاغیه اسفند سال ۹۸ اشاره کرد که تأکید کرده بود پرستاران پرمخاطره را از بخش‌های کرونا دور کنند. این موضوع تنها شامل پرستاران باردار نمی‌شد بلکه آنها که شیمی‌درمانی می‌شوند یا در دوران شیردهی به سر می‌برند هم در این گروه قرار دارند. با این حال اما پرستاران می‌گویند هنوز چنین اتفاقی در خیلی از بیمارستان‌ها رخ نداده و وضعیت در مراکز درمانی شهرهای دورافتاده وخیم‌تر است.»
