سرنوشت تلگرام، از نشت اطلاعات کاربران تا ادامه روند فیلترینگ
پس از فیلترینگ مقطعی تلگرام در دی‌ماه سال ۱۳۹۶ و سپس فیلتر دوباره آن در ۱۰ اردیبهشت ۹۷ که تا امروز ادامه یافته، در کنار پیام‌رسان‌های داخلی، نسخه‌های غیررسمی تلگرام رشد کردند. به‌دلیل متن باز بودن تلگرام و قابلیت تغییر این اپلیکیشن، پوسته‌های فارسی تلگرام از جمله تلگرام طلایی و هاتگرام توانستند بدون فیلترینگ به فعالیت خود ادامه دهند و تنها با تفاوت‌هایی جزئی مانند فیلتر شدن برخی از کانال‌ها روبه‌رو بودند.
اگرچه مهم‌ترین تفاوت نسخه‌های فارسی تلگرام در مقایسه با پیام‌رسان‌های ایرانی، حفظ ارتباط با تلگرام اصلی بود و کاربران با نصب نسخه‌های فارسی هم قادر به برقراری ارتباط با کابران تلگرام اصلی بودند، اما کارشناسان امنیتی از همان ابتدا به مردم توصیه کردند از استفاده از این پوسته‌های غیررسمی خودداری کنند، زیرا صرف نظر از خلاء قانونی استفاده از اپلیکیشن‌های هاتگرام و تلگرام طلایی بدون فیلترشکن و در سایه تلگرام اصلی، این موضوع مطرح بود که از نظر امنیتی امکان شنود کل چت‌ها و اطلاعات در این اپلیکیشن‌ها وجود دارد.
پس از آن حتی گوگل‌پلی آب پاکی را روی دست این اپلیکیشن‌ها ریخته و اعلام کرد آنها را به دلایل امنیتی از فروشگاه خود حذف کرده است. همچنین محمدجواد آذری جهرمی -وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات- عنوان کرده بود که «همه پوسته‌های فارسی تلگرام فاقد امنیت‌اند» و البته پیش از آن عنوان شده بود که وزارت ارتباطات درباره فعالیت این دو پیام‌رسان تصمیم‌گیر نبوده و حمایتی از فعالیت آنها نداشته و تابع تصمیمات شورای عالی فضای مجازی بوده است.
از طرفی در حالی که با حذف نسخه‌های فارسی تلگرام از گوگل‌پلی، برخی کانال‌های تلگرامی به کاربران توصیه کردند که برای ادامه فعالیت اپلیکیشن‌هایی مانند هاتگرام و تلگرام، آنتی‌ویروس خود را غیرفعال کنند، کارشناسان امنیتی به‌شدت مخالف چنین نظراتی بودند و غیرفعال کردن سپرهای محافظتی در برابر ویروس‌ها و باج‌افزارها را راه‌حل منطقی و مناسبی ندانستند و حتی غیرفعال کردن قابلیت امنیتی گوگل برای نصب دوباره تلگرام‌های ایرانی را به غیرفعال کردن آنتی‌ویروس تشبیه کردند که می‌تواند اثرات مخرب امنیتی داشته باشد.
کشمکش‌ها درباره تلاش برای مستقل شدن هاتگرام و طلاگرام از تلگرام پس از حذف این پوسته‌های فارسی از مارکت آنلاین گوگل ادامه داشت و اما درنهایت حتی با وجود طرفداری مدیران آنها به نتیجه‌ای نرسید، تا جایی که فروردین سال گذشته اعلام شد اطلاعات ۴۲ میلیون کاربر ایرانی تلگرام در سایت‌های بازار سیاه درحال فروش است. اطلاعاتی که شامل شماره تلفن و شناسه‌های کاربری بود. تلگرام در واکنش به این موضوع اعلام کرده که نشت داده‌ها از طریق تلگرام‌های غیررسمی صورت گرفته که با این شرکت سازگاز نبوده‌اند.
از بین مسوولان حوزه ارتباطات، امیر ناظمی -رئیس سازمان فناوری اطلاعات- در واکنش به فاش شدن اطلاعات کاربران، عنوان کرد: طبق مصوبه ۴۴ شورای عالی فضای مجازی وظیفه امنیت بخش کسب‌وکار با نیروی انتظامی است؛ هرچند بارها ما مخالفت کرده‌ایم. ما مسوول پاسخ‌گویی این حوادث نیستیم. از آنان مطالبه‌گری کنید.
هرچند نشت اطلاعات تلگرام پس از مدتی مانند موارد مشابه به فراموشی سپرده شد، در حالی که به گفته کارشناسان، بسیاری از مشکلاتی که در کلاهبرداری‌های اینترنتی پیش می‌آید، ازطریق هک اجتماعی اتفاق می‌افتد، اینکه هکر می‌تواند از نظر اجتماعی تیم پشتیبانی شرکت‌های خارجی یا داخلی را فریب دهد و خود را جای فرد دیگری جا بزند، یا زمانی که برای کلاهبرداری و فیشینگ نیاز به جلب اعتماد دارد و هرچه این اطلاعات بیشتر باشد، فضا برای کلاهبرداران بازتر می‌شود.
در این مدت همچنان به ناکارآمدی فیلترشکن‌ها در عدم استفاده از تلگرام تاکید شده و کارشناسان عنوان کردند بررسی‌ها و نتایجی که فیلتر تلگرام داشته نشان می‌دهد یکی از تبعات این فیلترینگ، استفاده اجباری قشر سنتی به فیلترشکن و شکسته شدن قبح آن است، اینکه هزینه فیلتر کردن و تردید داشتن و تصمیم نگرفتن از تصمیم گرفتن و انجام آن بیشتر شده است.
با وجود این، هنوز هم شایعاتی مبنی‌بر تصمیم به رفع فیلتر تلگرام هم شنیده می‌شود. هرچند این شایعات تا کنون راه به جایی نبرده و آذری جهرمی نیز در اظهارات خود، در پاسخ به این سؤال که چرا باوجود حل مسئله اصلی فیلتر تلگرام، هنوز این پیام‌رسان فیلتر است و اینکه آیا عزمی برای رفع فیلتر تلگرام وجود دارد، گفته بود: بعید می‌دانم که نظر دستگاه قضایی در رابطه با این مسئله [رفع فیلتر تلگرام] عوض‌شده باشد.
