کاهش بیش از یک میلیون هکتار از وسعت جنگل‌های نیمه انبوه ایران
اسکندر زند با اشاره به اینکه منابع زیستی و منابع ژنتیکی بخشی از تنوع زیستی هستند، اظهار کرد: تنوع زیستی عبارت است از کلیه سطوح حیات که طی سال‌های متمادی تکامل یافته و در نهایت منجر به تشکیل اکوسیستم شده است. به‌طورکلی تنوع زیستی شامل ژن، گونه و اکوسیستم است.
بیش از دو میلیون گونه گیاهی و جانوری در جهان شناسایی شده است
وی با اشاره به اینکه تاکنون در جهان بیش از دو میلیون گونه گیاهی و جانوری شناسایی شده است، تصریح کرد: از این بین ما در ایران حدود ۴۳ هزار گونه را داریم البته تخمین‌های متفاوتی از تعداد کل گونه‌های گیاهی و جانوری در دنیا وجود دارد و حتی برآورد شده است که میلیاردها گونه مختلف روی کره زمین وجود داشته باشد. بشر همچنان درحال شناسایی گونه‌های جدید روی کره زمین است و از این‌رو نمی‌توان تعداد دقیق گونه‌ها را بیان کرد.
ایران جزو ۲۰ کشور غنی ازنظر تنوع زیستی و ژنتیکی است
مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی کشور در ادامه با بیان اینکه در سطح دنیا ۱۱ نوع اکوسیستم وجود دارد که شامل اکوسیستم‌های آبی، خاکی، طبیعی، مصنوعی و... می‌شود، گفت: در کشور ما ۹ اکوسیستم از این ۱۱ اکوسیستم وجود دارد. از سویی دیگر از ۴۲ نوع تالابی که در دنیا داریم، ۴۱ نوع آن در ایران شناسایی شده است. از این‌رو ایران جزو ۲۰ کشور غنی ازنظر تنوع زیستی و ژنتیکی است.
زند ادامه داد: تنوع زیستی و ژنتیکی در کشور ما سبب شده است که بسیاری از گیاهان و جانوران بومی ایران باشند. ما در ایران ۲۱۰۰ گونه گیاهی داریم که مخصوص کشور ما هستند همچنین منشا بسیاری از گونه‌های گیاهی و دام‌ها ایران است البته باید اشاره کرد که تنوع گسترده آب و هوا در کشور ما عامل این تنوع ژنی و گیاهی است و ما باید تنوع زیستی خود را به‌عنوان یک سرمایه ملی تلقی و از آن حفاظت کنیم.
وی ضمن اشاره به وضعیت حفاظت از جنگل‌ها و مراتع در کشور ما به‌عنوان اصلی‌ترین رکن حفاظت از تنوع زیستی اظهار کرد: متاسفانه به‌طورکلی وضعیت حفاظت از جنگل‌ها، مراتع و زمین‌های زراعی در کشور ما طی سال‌های اخیر مناسب نبوده است. بهره‌برداری بی‌رویه، تغییر کاربری و تخریب سرزمین از اصلی‌ترین عوامل از بین رفتن جنگل‌ها و به تبع آن تنوع زیستی است. بر اساس آمار سال ۱۳۹۹، در ایران حدود ۲ میلیون هکتار اراضی جنگلی و ۱۵.۷ میلیون هکتار جنگل داریم.
مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی کشور در ادامه تصریح کرد: مقایسه این آمار با اطلاعات سال ۱۳۸۳ نشان می‌دهد که طی ۱۶ سال اخیر سطح جنگل‌های ایران زیاد تغییر نکرده است ولی کیفیت جنگل‌ها آسیب دیده است؛ به‌طوری‌که حدود یک میلیون و ۶۴۵ هزار هکتار از وسعت جنگل‌های نیمه انبوه ایران ( با تراکم پوشش ۲۵ تا ۵۰ درصد) کاسته شده و در مقابل یک میلیون و ۹۱۰ هزار هکتار به اراضی جنگلی (با تراکم پوشش ۱ تا ۵ درصد) اضافه شده است.
به گفته وی در مجموع می‌توان گفت که سالانه حدود ۱۰۳ هزار هکتار از جنگل‌های نیمه انبوه کاسته و در مقابل سالانه حدود ۱۲۰ هزار هکتار به اراضی جنگلی اضافه شده است البته طی ۱۶ سال اخیر سالانه ۳۲ هزار هکتار به سطح جنگل‌های دست کاشت (که به‌مراتب کیفیت پایین‌تری نسبت به جنگل‌های طبیعی دارند) افزوده شده است و سطح جنگل‌های انبوه (با تراکم پوشش بیش از ۵۰ درصد) نیز سالانه حدود ۲۶ هزار هکتار افزایش داشته است.
زند در ادامه گفت: بر این اساس می‌توان بیان کرد که کیفیت جنگل‌های ایران به شدت پایین آمده و به‌جز جنگل های انبوه که حدود ۱۲ درصد از جنگل‌های ایران را شامل می‌شوند و البته به‌نسبت دور از دسترس قرار دارند، بقیه جنگل‌ها به شدت در معرض آسیب قرار دارند.
زند با بیان اینکه اگر تخریب سرزمین، تغییر کاربری و بهره‌برداری بی‌رویه با همین سرعت ادامه داشته باشد، سرمایه زیستی ما آسیب جبران‌ناپذیری خواهد دید، گفت: امروزه در دنیا به‌طور متوسط ۱۴ درصد از مساحت کشورها به‌عنوان مناطق حفاظت شده شناخته می‌شوند. در کشور ما مناطق حفاظت شده حدود ۱۲ درصد از وسعت کل ایران است البته برنامه حفاظت از تنوع زیستی جهانی کشورها را موظف کرده که ۱۷ درصد از مساحت خود را به مناطق حفاظت شده ارتقا دهند. به‌هرحال این امید وجود دارد که بشر در این مناطق بتواند از تنوع زیستی و ژنتیکی زمین حفاظت کند.
حدود یک میلیون گونه جانوری در دنیا درمعرض خطر انقراض هستند
به گفته مرجع ملی کنوانسیون تنوع زیستی کشور به‌طور کلی در دنیا یک میلیون گونه جانوری در معرض خطر انقراض هستند همچنین خطر انقراض ۲۰ درصد گیاهان و پنج درصد حشرات را تهدید می‌کند چون انسان بیش ظرفیت زمین از آن بهره‌برداری می‌کند. افزایش جمعیت و به‌دنبال آن افزایش مصرف سبب شده است که طی ۴۵ سال اخیر در جهان اقتصاد چهار برابر، تجارت ۱۰ برابر، شهرنشینی دو برابر و آلودگی پلاستیکی ۱۰ برابر شود. از سوی دیگر جمعیت کره زمین ۱.۷۵ برابر بیشتر از ظرفیت آن است.
به‌زودی بحران از بین رفتن تنوع زیستی یکی از بحران‌های جدی بشر خواهد شد
زند در پایان اظهارکرد: بر اساس گزارشی که در سال ۲۰۲۱ منتشر شده است طی پنج تا ۱۰ سال آینده بحران از بین رفتن تنوع زیستی یکی از بحران‌های جدی بشر خواهد بود. علاوه بر این می‌توان گفت که حداقل ۴۰ درصد اقتصاد جهان و ۸۰ درصد نیازهای بشر وابسته به منابع بیولوژیک است و اگر این منابع آسیب ببینند، زندگی انسان دچار مشکلاتی جدی خواهد شد.
