پیتزای ٣ میلیارد دلاری!

روز ٣١ اکتبر سال ۲۰۰۸ مقاله ای تحت عنوان "بیتکوین، یک سیستم نقدی الکترونیکی همتا به همتا (۱)" منتشر شد که اگرچه در ابتدا خیلی به آن توجهی نشد اما آینده فین تک را به طور کلی تغییر داد. این مقاله توسط فردی گمنام با نام مستعار ساتوشی ناکاماتو نوشته شده بود. ناکاماتو در این مقاله به انتقاد از نقش نهادهای ثالث ( نظیر بانک ها) در تراکنشات مالی پرداخت. ناکاماتو در مقاله خود پیشنهاد داد که مدارک مربوط به تراکنش ها در بستر بلاک چین مستندسازی شود تا بدین ترتیب امکان تقلب از بین برود و اعتماد طرفین هم جلب شود؛ بدون آن که نیاز باشد مدارک هویتی طرفین معامله در اختیار طرف ثالثی قرار گیرد.

در سال ۲۰۰۹ نخستین واحدهای پولی بیتکوین منتشر شد و ناکاماتو در سال ۲۰۱۰ پس از واگذاری دامنه bitcoin.org به کلیه جامعه فعالین بیتکوین برای همیشه ناپدید شد. بیتکوین بر پایه زبان برنامه نویسی ++C نگارش شده است که مرجع اصلی اجرای آن در حال حاضر برنامه ای تحت عنوان هسته بیتکوین یا bitcoin core است که در آن پرداخت های بیتکوین تایید می شود. در اصل بیتکوین کور وظیفه تایید بلاک هایی را دارد که در آن تراکنش های معتبر انجام شده است.

بلاک چین

وقتی شما یک اسکناس ۲۰ دلاری را خرج می کنید، این اسکناس از شما به فروشنده منتقل می شود اما چون فرایند تولید اطلاعات دیجیتال متفاوت است، می توان با تهیه یک کپی از بیتکوین و ارسال آن به فروشنده، کماکان بیتکوین یا هر ارز دیجیتالی دیگری را حفظ کرد. برای مقابله با این مشکل لازم است تا اطمینان حاصل شود که هر کوین تنها یک بار خرج شده است. برای حل این مشکل در ارزهای دیجیتالی از مفهومی به نام ضرابخانه یا mint استفاده می شود. پس از هر تراکنش سکه باید به ضرابخانه بازگردد تا سکه جدیدی صادر شود و تنها زمانی می‌توان مطمئن بود که سکه‌ای دو بار خرج نشده است که مستقیماً از ضرابخانه صادر شده باشد. این یعنی باید اطلاعات همه تراکنش ها از ابتدا موجود باشد تا مطمئن شویم هیچ سکه ای دو بار خرج نشده است. آیا سیستمی وجود دارد که بتوان اطلاعات این همه تراکنش را روی آن ذخیره کرد و از همه مهم تر به صحت اطلاعات آن اعتماد کرد؟ جواب قطعا خیر است، پس برای حل این مشکل فعالان ارزهای دیجیتال به سراغ ظرفیت بلاک چین رفتند.

یک پایگاه داده را در نظر بگیرید که می تواند هر نوع اطلاعی را در بگیرد. این اطلاعات می تواند اطلاعات مربوط به شهرهای یک کشور باشند یا داده های سرشماری یک کشور یا اطلاعات مربوط به یک تراکنش دیجیتالی. وقتی که این بلاک ها به هم متصل می شوند تشکیل یک زنجیره را می دهند که به آن بلاک چین می گوییم.

از کجا می توان مطمئن بود که افرادی که اطلاعات بلاک را در اختیار دارند در آن تغییری ایجاد نمی کنند؟ ( این مساله از آنجا اهمیت دارد که امکان دستکاری در اطلاعات و سوابق تراکنش ها از بین برود) داده های بلاک چین روی یک کامپیوتر یا سرور خاص ذخیره نمی شوند بلکه هر کامپیوتر متصل در این شبکه یک نسخه از اطلاعات را دریافت خواهد کرد و تا زمانی که اکثریت کاربران شبکه با تغییر موافقت نکنند، امکان ایجاد هیچ تغییری در بلاک وجود ندارد ( به همین دلیل گفته می شود داده ها در شبکه بلاک چین غیرمتمرکز هستند)

استخراج بیتکوین یا ماین کردن به چه معناست؟

به فرایند تولید بیتکوین های جدید با حل یک مساله ریاضی، ماین بیتکوین اطلاق می شود. برای این استخراج باید کل بلاک های قبلی را دانلود و آن ها را اجرا کرد. شبکه بیتکوین به گونه ای طراحی شده است که به طور میانگین در هر ۱۰ دقیقه تنها یک بلاک به زنجیره قبلی اضافه شود. برای افزودن هر بلاک، استخراج کنندگان باید تابع هش ( HASH) آن بلاک را پیدا کنند. هش تابعی است که ورودی های مختلف ( در اینجا اطلاعات مربوط به تراکنشات با استفاده از ارزهای دیجیتالی۹ را به یک رشته عبارت خروجی با طول ثابت تبدیل می کند که مهم ترین ویژگی آن این است که نمی توان از خروجی تابع به ورودی آن رسید ( این امکان باعث می شود امکان صحت سنجی تراکنش وجود داشته باشد بدون انکه افراد سودجو بتوانند از خروجی، اقدام به تغییر اطلاعات تراکنش که همان ورودی تابع است، کنند)

تنها راه پیدا کردن راه حل تابع هش، حدس زدن مقادیر تصادفی است و سیستم های استخراج ارز دیجیتال سعی می کنند با وارد کردن مقادیر تصادفی به پاسخ صحیح برسند. مشکل اینجاست که با ورود استخراج کنندگان جدید، پاسخ تابع هش زودتر پیدا می شود و یک بلاک به زنجیره قبلی اضافه می شود. برای حل این مشکل شبکه بیتکوین ضریب سختی تابع هش را تا جایی تغییر می دهد که اطمینان یابد متوسط زمان افزوده شدن هر بلاک کمتر یا بیشتر از ۱۰ دقیقه نخواهد بود.

halving بیتکوین

ناکاماتو مقدار عرضه بیتکوین را محدود در نظر گرفته است ( برخی از ارزهای دیجیتالی نظیر دوج کوین چنین محدودیتی ندارند). در کل ۲۱ میلیون واحد بیتکوین در جهان وجود دارد که تاکنون ۱۷.۶ میلیون واحد از آن استخراج شده است. پاداش استخراج بیتکوین ( پس از هر بار یافتن پاسخ تابع هش هر بلاک) هر چهار سال یکبار نصف می شود تا مدت زمان به پایان رسیدن کل بیتکوین های موجود، طولانی تر شود. در ابتدا پاداش استخراج هر بلاک ۵۰ بیتکوین بود که این عدد در سال ۲۰۱۲ به ۲۵ عدد کاهش یافت ( هلوینگ های بعدی در سال های ۲۰۱۶ و ۲۰۲۰ اتفاق افتادند و تعداد پاداش ها به ۱۲.۵ و ۶.۲۵ کاهش پیدا کرد)

هنگامی که شصت و چهارمین هلوینگ اتفاق بیافتد، دیگر هیچ بیتکوینی برای استخراج وجود نخواهد داشت.

کیف پول ارز دیجیتالی یا wallet

کیف پول چیزی شبیه شماره حساب در دنیای واقعی است که به صورت یک رشته کاراکتر از مجموع حرف و عدد نشان داده می شود. برای ارسال و دریافت ارزهای دیجیتالی به آدرس این کیف پول نیاز است ( در برخی از ارزهای دیجیتالی نظیر بایننس کوین برای انجام تراکنش، علاوه بر آدرس کیف پول به ممو و برخی دیگر نظیر ریپل به تگ هم احتیاج دارند که غالبا توسط خود صرافی های ارزهای دیجیتالی ارائه می شوند).

با توجه به برگشت ناپذیر بودن تراکنش های ارزهای دیجیتالی بر بستر بلاک چین ( به دلیل ویژگی تابع هش)، در صورت اشتباه در وارد کردن آدرس کیف پول یا تگ و ممو، تراکنش انجام می شود اما در کیف پول طرف مقابل وارد نخواهد شد و امکان بازایابی نیز وجود نخواهد داشت!

همچنین در صورتی که رمزعبور کیف پول توسط کاربر فراموش شود، این کیف پول قابل باز شدن نخواهد بود و موجودی آن برای همیشه از دست خواهد رفت.

نخستین معامله ها با بیتکوین

در ماه های نخست اجرای برنامه بیتکوین، اسخراج کنندگان بیشتر با هدف سرگرمی اقدام به حل تابع هش شبکه بیتکوین می کردند و به دلیل آسان بودن حل تابع و ارزش کم بیتکوین در آن دوره، معامله ای با آن صورت نمی گرفت. نخستین تراکنش بزرگ ثبت شده بر حسب بیتکوین در ٢٢ ماه می ۲۰۱۰ صورت گرفت که فردی به نام هانیچز ( Hanyecz) به ازای خرید دو پیتزا ۱۰ هزار بیتکوین پرداخت کرد! ( با توجه به ارزش فعلی بیتکوین برای خرید این دو پیتزا بیش از پنج میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار پرداخت شد!) بعدها اعلام شد فردی که این بیتکوین ها را دریافت کرد با رسیدن قیمت بیتکوین به ۴۰۰ دلار، آن ها را فروخت.

در سال های ابتدایی از بیتکوین و سایر ارزهای دیجیتالی بیشتر توسط جامعه فعالان کامپیوتری و فعالان حوزه دارک وب استفاده می شد اما به مرور بر محبوبیت ارزهای دیجیتالی افزوده شد. (۲)

ملاک تعیین ارزهای دیجیتالی چیست؟

ارزهای دیجیتالی بر اساس اعتماد معامله گران به شبکه بلاک چین و مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین ارزش می شوند. نکته مهم در این میان آن است که این ارزها به شدت تحت تاثیر هیجانات بازار و همچنین فعالیت های دارندگان مقادیر بزرگ ارزهای دیجیتالی ( که اصطلاحا نهنگ ها اطلاق می شوند) قرار دارند. برای نمونه تحلیل گران بانک اف امریکا در گزارشی هشدار داده بودند که طبق محاسبات آن ها تنها ۹۳ میلیون دلارسرمایه گذاری خالص در بیتکوین می تواند ارزش این رمزارز را تا یک درصد جابجا کند.

دامیننس بیتکوین به چه معناست؟

بیتکوین بزرگ ترین سهم از بازار ارزهای دیجیتالی را دارد و به همین دلیل تغییرات قیمتی آن اثر مستقیمی روی ارزش سایر ارزها دارد. به سهم بیتکوین از کل ارزش بازار ارزهای دیجیتالی دامیننس آن گفته می شود. شاخص دامیننس که بر حسب عددی از ۱۰۰ بیان می شود نشان می دهد که چه مقدار از سهم بازار مربوط به بیتکوین است. این رقم در حال حاضر چیزی حدود ۵۸ درصد است ( برای مقایسه، در ابتدای سال ۲۰۲۱ این رقم بیش از ۷۲ درصد بود)

آیا امکان هک بلاک چین وجود دارد؟

به دلیل هزینه بسیار بالای هک کردن شبکه بلاک چین برای هکرها چنین اتفاقی تاکنون رخ نداده است ( باید حداقل 51 درصد کل تابع های هش در اخیتار هکر قرار بگیرد). حتی در صورت امکان مهندسی معکوس باید حمله به دو بلاک طی مدت زمان بسیار محدودی انجام شود. در نتیجه هک بلاک چین غیر ممکن نیست، تقریبا غیرممکن است و تاکنون نیز این اتفاق رخ نداده است.

ایا امکان هک کردن کیف پول وجود دارد؟

بله، به هر دلیلی و هر زمانی که هکر بتواند کلیدهای عمومی و خصوصی کیف پول را به دست آورد می تواند موجودی آن را به کیف پول خود منتقل کند. این کلیدها می توانند از روش هایی نظیر فیشینگ، کیف پول های جعلی، متقاعد کردن فرد به انتقال رمزارز به آدرس یک کیف پول جعلی یا تغییر URL اقدام به هک کردن افراد کنند.

پانویس

(۱) bitcoin a peer to peer electronic cash system

(۲) یکی از موارد بسیار معروف استفاده از بیتکوین در سال های ابتدایی، مربوط به سایت فروش مواد مخدر جاده ابریشم یا silk road بود که در خصوص آن مطالب فراوانی موجود است.