هر واکسنی بود بزنید

«واکسیناسیون تنها راه قطع زنجیره همه‌گیری کووید-۱۹ است. این را بسیاری از متخصصان اعلام می‌کنند؛ اگر چه تاکید آنها بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی حتی پس از تزریق واکسن است. ماجرای واکسیناسیون در دنیا ماه‌هاست که دنبال می‌شود. در بسیاری از کشورها واکسیناسیون آغاز شده و برخی کشورها هم پیشرفت‌های خوبی داشته‌اند. در ایران اما با جمعیت ۸۰ میلیون نفری، به اعتقاد کارشناسان حوزه بهداشت و درمان، فاصله زیادی با ایمن‌شدن جمعیت وجود دارد و به این زودی‌ها نمی‌توان ایمنی ۷۰درصدی را برای جمعیت ایجاد کرد. همه اینها در شرایطی است که آمار فوتی‌های روزانه با صعود قابل توجهی، مرز ۴۰۰ نفر را رد کرده و به گفته مسئولان وزارت بهداشت وضعیت به همین سختی ادامه خواهد داشت. از ۲۱ بهمن سال گذشته که واکسیناسیون کادر درمان با واکسن اسپوتنیک روسی شروع شد، نزدیک به ۷۰ روز می‌گذرد و در این مدت بر اساس اعلام وزارت بهداشت بیش از ۵۱۶هزار دوز واکسن تزریق شده است.

چاره‌ای‌ جز اعتماد وجود ندارد

با این که در این مدت گروهی از بیماران خاص، سالمندان، جانبازان و پاکبان‌ها هم واکسینه شده‌اند اما نگرانی اصلی آنها نوع واکسنی است که تزریق می‌شود. چینی است یا روسی؟ هندی یا کوبایی؟ همه اینها در شرایطی است که در هفته‌ها و ماه‌های گذشته، گزارشی از عوارض جانبی برخی از واکسن‌ها منتشر شده که بسیاری را نگران کرده است، مثل آسترازنکا که در مواردی منجر به لخته‌شدن خون دریافت‌کننده واکسن شده است. چنین شبهاتی درباره سایر واکسن‌ها هم مطرح می‌شود با این حال، شروین شکوهی، رئیس بخش عفونی بیمارستان لقمان به همشهری می‌گوید که افراد باید به واکسن‌ها اعتماد کنند؛ چرا که در حال حاضر قابلیت انتخاب واکسن وجود ندارد و نمی‌توان منتظر واکسن خاصی ماند که ایمنی بیشتری ایجاد و صد درصد از مرگ‌ومیر جلوگیری کند: «افراد در هر زمانی که نوبت تزریق واکسن‌شان است، بروند و تزریق کنند. در حال حاضر درباره ساز و کار چگونگی تزریق واکسن، اطلاعات کاملی وجود ندارد. معلوم نیست اگر فردی در نوبت خود تمایلی به استفاده از واکسن نداشته باشد، چه زمان دیگری دوباره نوبت به او می‌رسد.»

به گفته شکوهی، با شیوع جهانی ویروس کووید-۱۹ مهم‌ترین و در دسترس‌ترین راه مهار این پاندمی، علاوه بر رعایت موارد پیشگیری از بیماری، ایمن‌سازی و واکسیناسیون است که البته می‌تواند باعث قطع شیوع بیماری شود. این متخصص می‌گوید در یک سال اخیر واکسن‌های زیادی در کشورهای مختلف تولید شده که همگی می‌توانند ایمنی قابل قبولی ایجاد کنند: «تزریق واکسن کرونا می‌تواند نزدیک به صد درصد از مرگ و میر افراد جلوگیری کند. اما حتی با تزریق واکسن هم امکان ابتلا به بیماری وجود دارد. البته احتمال ابتلای سخت بیماری بسیار کمتر است. بنابراین کسی که واکسن تزریق می‌کند باید همچنان پروتکل‌ها را رعایت کند.» بر اساس اعلام این متخصص، هنوز مشخص نیست، مدت زمان ایمنی بخشی این واکسن‌ها چقدر است اما تا زمانی که ایمنی در بدن وجود دارد خطر ابتلای سخت به بیماری وجود ندارد.

تزریق واکسن، مسئولیت اجتماعی است

این متخصص به عوارض تزریق برخی از واکسن‌ها هم اشاره می‌کند و می‌گوید که این نگرانی‌ها در ایران بیشتر است اما عوارض مشاهده‌شده تزریق، تاکنون بسیار کم بوده؛ در حالی که اثر بخشی آن قابل قبول بوده است: «اگر کسی بخواهد به خاطر عوارض ناشی از آن از تزریق واکسن خودداری کند کار بسیار اشتباهی است. توجه داشته باشیم قرار است افراد برای قطع پاندمی واکسن بزنند؛ نه این که فقط به فکر ایمن‌شدن خود از بیماری باشند. یعنی کسی که از تزریق واکسن خودداری کند به نوعی در انجام این مسئولیت اجتماعی مشارکت نکرده است.»

یکی از نگرانی‌ها برای واکسیناسیون، ایجاد عوارض در بیماران خاص است. با این حال رئیس بخش عفونی بیمارستان لقمان می‌گوید که این افراد حتما باید درباره واکسیناسیون با پزشک‌شان مشورت کنند؛ چرا که برخی از داروها، سیستم ایمنی بدن را کاهش می‌دهد و ممکن است نیاز باشد، بین زمان تزریق واکسن با دارویی که مصرف می‌شود، فاصله بیفتد. این فاصله حتی می‌تواند تا ماه‌ها هم زمان زدن واکسن را به تاخیر بیندازد. به گفته این متخصص، تزریق واکسن برای بیماران خاص هم خطرناک نیست. فقط بعضی داروها، تاثیر واکسن را کم یا در مواردی از بین می‌برد، این موضوع با مشورت پزشک، قابل حل است. او درباره واکسیناسیون کودکان هم توضیح‌هایی داد و گفت که تاکنون تمرکز شرکت‌های سازنده بر ساخت واکسن برای بزرگسالان بوده اما در آینده نزدیک اجازه کار برای بررسی این کار هم داده می‌شود که البته انجام آن الزامی است.

هیچ‌کس از عوارض واکسن‌ها آگاه نیست

اعتمادسازی برای تزریق واکسن نکته‌ای است که شهناز آرمین، رئیس بخش عفونی بیمارستان مفید هم به آن اشاره می‌کند. او به همشهری می‌گوید: «در حال حاضر ما در وضعیت خاصی قرار داریم. یعنی این نخستین بار است که بشر با پاندمی مواجه شده که در همان مدت شیوع بیماری، چندین نوع واکسن به بازار عرضه می‌کند. در حالی که واکسن آنفلوآنزا سال‌ها بعد از شیوع آن به بازار آمد. بنابراین طبیعی است که از بسیاری از جنبه‌های واکسن کرونا، بی‌اطلاع باشیم؛ چرا که مدت زمان زیادی از تولید واکسن و عرضه آن به بازار نگذشته است. مثلا این که آیا این واکسن بعد از ۵ سال عوارضی خواهد داشت یا خیر، موضوعی نیست که بتوان در حال حاضر با قاطعیت در مورد آن نظر داد. همچنین آزمایش بسیاری از واکسن‌ها مثلا برای زنان باردار یا کودکان هنوز در نظر گرفته نشده است؛ هر چند که شرکت فایزر به‌تازگی برای کودکان ۱۲ تا ۱۸ سال بررسی‌هایی در این خصوص انجام داده اما هنوز به جواب مشخص و قطعی نرسیده است.»

به گفته این متخصص، احتمال شدت‌گرفتن بیماری در کودکان بسیار زیاد است. از سوی دیگر، کودکان ناقلان سالمی هستند که خیلی بی‌سر و صدا در جامعه تردد کرده و بیماری را منتقل می‌کنند. بنابراین باید در زمینه تولید و تزریق واکسن به این افراد هم توجه شود.

آرمین در پاسخ به این پرسش که گروه‌های پرخطر در شرایط فعلی واکسن بزنند یا خیر، تاکید می‌کند که صد درصد و بدون تردید باید واکسن زده شود؛ چرا که عوارض واکسن‌نزدن کمتر از نزدن آن و ابتلا به کروناست: «ما نمی‌دانیم وقتی ویروس را از فرد بدون علائمی می‌گیریم در بدن ما چه واکنشی پیدا می‌کند. ریسک ما برای مبتلاشدن به بیماری و عوارض آن بسیار بیشتر از آن چیزی است که عوارض تزریق واکسن به دنبال دارد.»

آرمین می‌گوید: «بر اساس نظر سازمان جهانی بهداشت، هر واکسنی در دسترس افراد است باید از آن استفاده کنند. در حال حاضر بهترین و امن‌ترین کار واکسیناسیون است، چون هر موجی که در پاندمی کرونا اتفاق می‌افتد علاوه بر فشاری که بر سیستم بهداشتی کشور وارد می‌کند باعث می‌شود، بسیاری از هموطنان خود را از دست بدهیم؛ ضمن این که از نظر انسانی، عاطفی و اقتصادی هم با مشکلات زیادی مواجه خواهیم شد.»

به گفته او، در موج‌های مختلف، احتمال جهش ویروس وجود دارد؛ جهش‌هایی که مشخص نیست در مقابل واکسن‌های موجود تا چه میزان مقاوم باشند: «اگر شنیده می‌شود بعضی واکسن‌ها در عده‌ای عوارضی مثل لخته‌شدن خون همراه داشته، باید دقت کنیم که به هر حال این مشکلات در گروه سنی خاصی مثلا افراد زیر ۵۰ سال یا بعضی بیماران دیده می‌شود و ملاحظات لازم در مورد آن در نظر گرفته خواهد شد ولی باز هم خطر نزدن واکسن به افراد از چنین اتفاقات احتمالی بیشتر است.»

به گفته این متخصص، شک و تردیدها در میان مردم درباره نوع واکسن تزریقی، دولت‌ها را موظف می‌کند که آگاهی و اطلاعات لازم به مردم بدهند و اعتمادشان را جلب کنند.

هر واکسنی در دسترس بود، تزریق شود

پیام طبرسی، رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری هم در مورد نگرانی مردم برای تزریق واکسن به همشهری می‌گوید: «توجه داشته باشیم همه واکسن‌ها قبل از تزریق به تایید سازمان غذا و دارو رسیده‌اند. این سازمان دستورالعمل لازم را در مورد هر دارو و واکسن بررسی می‌کند. وقتی وزارت بهداشت دستورالعملی برای استفاده از واکسن بدهد، یعنی واکسن قابل استفاده است. به همین دلیل مردم باید اطمینان داشته باشند وزارت بهداشت هر واکسنی را که تایید کند، می‌توان بدون نگرانی از آن استفاده کرد. این در حالی است که با توجه به کم‌بودن واکسن در دنیا، اجباری برای تزریق آن نیست.»

بر اساس اعلام او، تا زمانی که ۷۰ درصد مردم واکسینه نشوند، چرخه بیماری متوقف نمی‌شود، بنابراین از آنجا که تزریق واکسن کرونا نیاز به ملاحظه خاصی ندارد، بهتر است کسی از تزریق سرباز نزند. او خطاب به بیماران خاص هم می‌گوید این افراد در وضعیت فعلی، هر واکسنی که در دسترس‌ بود را تزریق کنند: «مصرف هر دارویی ممکن است در هر فرد با توجه به شرایطی که دارد عوارضی به دنبال داشته باشد اما در هر حال سود واکسن‌ها بسیار بیشتر از ضرر آنهاست.»

دنبال واکسن خاصی نباشیم

محمدرضا هاشمیان، فوق‌ تخصص بیماری‌های عفونی بیمارستان مسیح دانشوری هم حرف‌هایی در این زمینه دارد. او به همشهری می‌گوید که تمام واکسن‌ها غیر از فاز آزمایشگاهی و حیوانی، ۳ فاز مختلف انسانی را هم طی می‌کنند. مثلا واکسن تولیدی شرکت سانوفی فرانسه یا واکسنی از استرالیا مشکلاتی در این خصوص داشتند. به همین دلیل هم مطالعات روی آنها متوقف شد. بنابراین در حال حاضر حق انتخابی وجود ندارد و نباید به دنبال شرکت خاص و واکسن خاصی باشیم بلکه هر واکسنی در دسترس بود با اطمینان، آن را استفاده کنیم.»

به گفته هاشمیان، در ایران واکسن سینوفارم چین، بهارات هند، آسترازنکا از کره‌جنوبی و اسپوتنیک وی از روسیه در حال تزریق هستند که همگی از تمام فیلترهای لازم عبور کرده‌اند: «عوارض احتمالی واکسن کرونا در حد تب و لرز و درد در ناحیه تزریق مشاهده شده که هیچیک خطرناک نیستند. فقط در مورد واکسن آسترازنکا در موارد نادری در افراد زیر ۳۰ سال ایجاد لخته گزارش شده است. به همین دلیل بهتر است افرادی که پلاکت بالایی دارند از واکسن دیگری استفاده کنند. باید توجه داشت که هیچکدام از واکسن‌ها، باعث ابتلای فرد به بیماری کرونا نمی‌شوند و در زمانی هم که فرد به بیماری کرونا مبتلاست نباید استفاده شود.»

به گفته او، در وضعیت فعلی که با کمبود شدید واکسن مواجهیم، بهتر است در نوبت تزریق واکسن، منتظر واکسن خاصی نمانیم؛ چرا که تمام واکسن‌ها می‌توانند ایمنی قابل قبولی ایجاد کنند: «همه واکسن‌های موجود می‌توانند ما را از خطر مرگ نجات دهند، لزوم تزریق واکسن هنگامی بیشتر به ما ثابت خواهد شد که توجه داشته باشیم آمار مرگ و میر در کشورهایی که واکسن تزریق کرده‌اند بسیار کمتر شده است.»