غایب بزرگ بسته بورسی
بازار سهام روز گذشته شاهد ثبت سومین سه شنبه سبزپوش در سال‌جاری بود. در این روز خوشبینی به بهبود اوضاع بازار در سهام شاخص ساز و تسری آن به سایر نمادها سبب شد تا نقش بازارهای جهانی هم از جانب افزایش قیمت‌ها و تقاضای قدرتمند در این بازار و هم تشدید شرایط به واسطه شیوع نوع جدید کرونا در هند بار دیگر پس از مدت‌ها در بازار سرمایه تقویت شود.
در این روز آنچه توجه بسیاری را به خود جلب کرد، طرح ۳+۷ مسوولان بورسی برای حمایت از بازار سرمایه بود که بنا بر شواهد به دست آمده نه سه مورد قابل حصول آن در کوتاه‌مدت می‌تواند کمک چندانی به اقتصاد کشور کند و نه ۷ موردی که در ادامه این طرح به تصویب هیات وزیران رسیده است. گفتنی است ۷ ماده پایانی این طرح هم‌اکنون نیازمند تصویب شورای هماهنگی سران قوا است.
تمامی اینها در حالی روی داده که تاکنون هیچ اقدام موثری برای رهایی از دامنه‌نوسان نامتقارن به عنوان مهمترین مانع بر سر راه نقدشوندگی بازار انجام نشده است. آیا بالاخره روزهای خوش بازار سرمایه فرا‌می‌رسد؟ این سوالی است که در روزهای اخیر بسیاری از خود پرسیده‌اند. با این حال در روز گذشته امید به بهبود اوضاع و به واقعیت تبدیل شدن این خواسته تا حد زیادی تقویت شد. در این روز شاخص کل بورس بالاخره پس از چند روز قرمزپوشی، با قدرت به محدوده مثبت تابلو پا گذاشت و ضمن بازپس‌گیری کانال یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحدی برای بار پنجم از ثبت زیان بیشتر بازماند. بر این اساس می‌توان گفت، در حالی که ابتدای هفته با ناامیدی نسبت به آینده بازار و احتمال افت بیشتر قیمت‌ها آغاز شد به نظر می‌آید که هفته جاری در حالی خاتمه خواهد یافت که فضای کلی بازار نسبت به گذشته آمادگی بیشتری برای بازگشت به سطوح از دست رفته قیمتی در هفته‌های اخیر دارد. معاملات روز سه شنبه در شرایطی خاتمه یافت که نماگر اصلی بورس پس از چهار روز متوالی کاهش، افزایش ۳/ ۱ درصدی را به ثبت رساند و با حدود ۱۵ هزار واحد رشد به سطح یک میلیون و ۲۰۲ هزار واحدی رسید. با این حال شاید نکته مهم‌تر مثبت شدن شاخص هموزن پس از ۹ روز کاری بود که نشان از بهبود اوضاع در نمادهای کوچک بازار سرمایه دارد. همانطور که در گزارش‌های قبلی نیز مورد توجه قرار گرفته است، شاخص کل هموزن میانگینی از قیمت تمامی نمادهای مورد معامله در بورس تهران است که بدون در نظر گرفتن نسبت آنها از کل حجم سهام موجود در بازار سرمایه محاسبه می‌شود.
بنابراین هرگاه شاخص هموزن مثبت شود می‌توان به بهبود اوضاع در تعداد بیشتری از نمادهای بازار سرمایه به خصوص بورس امیدوار بود. به هر روی عجیب هم نیست، اگر انتظار داشته باشیم که پس از یک دوره طولانی از رکود در نمادهای کوچک بازار بالاخره این نمادها نیز شاهد افزایش تقاضا باشند. البته آنچه که در ادامه به آن خواهیم پرداخت نیز جزو مسائلی است که ممکن است منجر به این سبزپوشی اندک در نماد مورد بحث شده باشد.
رونق دستوری؛ بازخوانی یک رویا
طرح ده بندی رونمایی شده از سوی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار بیش از آن که در برگیرنده مواردی دندانگیر برای بهبود تقاضا در بازار سرمایه باشد، حکایت از آن دارد که هم کادر مستقر در ساختمان ملاصدرا و هم تیم اقتصادی دولت حسن روحانی در جستجوی درمانی برای شرایط کنونی هستند. در شرایطی که قانون بحث‌برانگیز اختصاص یک درصد از منابع صندوق توسعه ملی به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه تاکنون بارها مورد انتقاد فعالان بازار سرمایه قرار گرفته است، با این حال اصرار فعالان بازار سرمایه به اختصاص مبلغ یاد شده و اعلام آن از سوی شخص رئیس سازمان بورس در قالب یکی از بندهای طرح ده ماده‌ای حمایت از بورس حکایت از آن دارد که در حال‌حاضر زور لابی بورس‌بازان بر خرد و منطق می‌چربد. حال باید صبر کرد و دید آیا رویای فعالان بازار سرمایه برای خروج از سهام زیان‌ده به قیمت کوچک‌تر شدن سفره‌های مردم عملی می‌شود یا خیر. با این حال از این یک بند بگذریم سایر بندها نکات جالب و عجیبی دربرخواهند داشت. روز گذشته در قالب همین طرح اعلام شد که سرمایه‌گذاران خارجی بازار سرمایه می‌توانند تا ۵ سال در ایران اقامت داشته باشند؛ بد نیست این سوال را از مسوولان بپرسیم که چطور می‌توان در بازار سهام کشوری سرمایه‌گذاری کرد که در خارج از مرزهای آن امکان استفاده از خدمات برخط سایت‌های اصلی بازار و شرکت‌های کارگزاری وجود ندارد. از طرفی دیگر حتی اگر این شرایط هم وجود داشت با توجه به قطع بودن رابطه بانکی ایران با دیگر کشورها، چطور این داوطلبان احتمالی می‌توانستند به‌راحتی دارایی خود را به این بازار وارد یا از آن خارج کنند. در جای دیگری از این طرح چند مورد امتیاز مالیاتی برای شرکت‌ها طرح شده که از آن جمله می‌توان به وارد شدن ۸۰ درصد درآمد ناشی از مالیات نقل و انتقال سهام در سال ۱۴۰۰ در حساب صندوق تثبیت و ذکر این مساله که شرکت‌هایی که نسبت به خرید سهام خودشان اقدام می‌کنند تا ۵۰ درصد مبلغی که صرف خرید سهام کردند به عنوان امهال مالیاتی یک ساله منظور شود و این مورد که شرکت‌ها می‌توانند تا یک‌سال مالیاتشان را به تعویق بیندازند و از این منابع از سهامشان حمایت کنند، اشاره کرد. در اینجا توجه به این نکته ضروری است که چگونه می‌شود یک کشور با کسری بودجه شدید جاری که حتی قبل از شروع سال فعالان اقتصادی و صاحب‌نظران آن نسبت به مشکلات عدیده بودجه و محقق‌نشدن مالیات در آن هشدار داده‌اند، به یکباره یکی از امن‌ترین منابع درآمدی خود را برای حفظ بازار کنار بگذارد که در هر صورت باید قیمت‌ها در آن متناسب با واقعیت تعدیل شوند. مضاف بر همه اینها در این طرح به صندوق تثبیت و توسعه بازار اجازه انتشار ۲۰ هزار میلیارد تومان اوراق بدهی با تضمین دولت داده شده که مشخص نیست با توجه به زیان هنگفت ۴۱۶۳ میلیارد تومانی صندوق در دوره ۶ ماه سال مالی جاری آن به چه دلیل باید بار مالی به این سنگینی و در این ابعاد به آن تحمیل شود. تمامی اینها در حالی است که تا کنون راه‌حل عملی نه در این طرح و نه طرح‌های قبلی سازمان بورس برای برون رفت از شرایط کنونی که محصول اعمال دامنه نوسان نامتقارن است ارائه نشده و مشخص نیست متولی بازار سرمایه در چه زمانی می‌خواهد از این تصمیم غلط خود بازگردد.
سه‌شنبه‌های خندان
نگاهی به آمار معاملات به ثبت رسیده در هفته‌های اخیر حکایت از آن دارد که از میان چهار روزی که در آنها شاخص کل بورس عملکردی مثبت را به ثبت رسانده، به طور اتفاقی سه روز آن سه شنبه بوده است. اینکه چرا در بیشتر سه‌شنبه‌ها در هفته‌های اخیر بازار با افزایش قیمت رو‌به‌رو شده مشخص نیست اما می‌توان آن را به خوشبینی بازار به تصمیماتی که عموما در روزهای دوشنبه از سوی مسوولان سازمان گرفته می‌شود، ربط داد. طی هفته‌های اخیر خبر انتشار ۲۴ هزار میلیارد تومانی اوراق برای شرکت‌های سرمایه‌گذاری از جمله عواملی بود که توانست به امید سرمایه‌گذاران خرد برای بهبود بازار بیفزاید. با این حال به دلیل محسوس نبودن اثر آن بر بازار در روزهای بعدی این رشد پایدار نماند. سه‌شنبه هفته قبل نیز اگرچه رشد شاخص محدود به افزایش قیمت در چند نماد بود با این حال همین امر سبب شد تا شاهد ثبت دومین سه‌شنبه مثبت بازار در سال جاری باشیم. با این حال به نظر می‌آید که سبزپوشی سه‌شنبه اخیر رنگ و بوی دیگری داشته است و بر اساس آنچه که محمد علی دهقان دهنوی به رسانه‌ها گفته این سازمان طرحی آماده کرده که به موجب آن در ۱۰ بند می‌توان از بازار سرمایه حمایت کرد. این طرح که در رسانه‌ها به ۷+۳ معروف شده، دارای سه بند با قابلیت اجرای فوری و ۷ طرح است که اجرای آنها منوط به تایید شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا است. اینطور که به نظر می‌آید در شرایط فعلی که رکود بازار سرمایه در طول چند ماه اخیر تا این حد طولانی شده زمینه نیز برای خوشبینی بیش از حد به گفته‌های مسوولان فراهم است، چراکه بررسی دقیق‌تر وضعیت نشان از کارساز نبودن برخی از این مصوبات دارد.
دست پر بازار جهانی
اما بگذارید قبل از اینکه به مفاد این اقدام حمایتی بپردازیم، به یک نکته دیگر نیز توجه کنیم. در حال حاضر وضعیت بازار سرمایه به‌گونه‌ای است که پس از مدت‌ها بالاخره به تاثیر مثبت رشد قیمت‌های جهانی بر بهای سهام رضایت داده است. در ماه‌های اخیر مسائلی نظیر ابهام در آینده بازار سرمایه، تنش ایجاد شده به واسطه تغییرات متعدد قوانین و کاهش شدید نقدشوندگی، موجب شد تا بازار سرمایه نتواند در عمل اهمیت چندانی به رونق بازارهای جهانی بدهد. همین امر باعث شد تا نه فقط در نمادهای با فروش داخلی، بلکه در نمادهای دارای فروش دلاری نیز رشد قیمت چندانی را در مدت یاد شده شاهد نباشیم. با این حال به نظر می‌رسد که در طول هفته‌های اخیر رشد قابل توجه قیمت محصولاتی نظیر مس، فولاد و سایر کامودیتی‌ها توانسته از دیوار بدبینی فعالان بازار سرمایه نیز عبور کند. در حال حاضر اگرچه بازار داخلی ارز به دلیل نامشخص بودن سیاست‌ها و مذاکرات برجامی در روندی تقریبا خنثی به سر می‌برد و همین رویکرد توانسته در بازار سرمایه نیز اثر بگذارد، اما در مواجهه با طولانی شدن ریزش قیمت‌ها و انتظارات برآمده از شیوع نمونه جهش‌یافته کرونا در هند، سرمایه‌گذاران بدبین بازارهای مالی نیز در شرایط فعلی به لزوم افزایش قیمت‌ها متقاعد شده‌اند. اینطور که به نظر می‌آید حداقل برای کوتاه‌مدت در روزهای پیش روی حاصل وزن‌کشی انتظاراتی با واقعیات موجود در بازار سرمایه به سنگین‌تر شدن کفه ترازو به سمت واقعیات منتهی شود. از این رو بعید نخواهد بود که در روزهای آتی نیز شاهد رشد قیمت در بازار سرمایه باشیم. روز گذشته ارزش معاملات خرد بورس تهران به حدود ۲۷۵۴ میلیارد تومان رسید که در مقایسه با ارقام به ثبت رسیده در روزهای قبل رشد قابل‌توجهی را نشان می‌دهد.
ثبت این رقم در کنار خالص خرید حقوقی ۹۳ میلیارد تومانی در روز اخیر حکایت از آن دارد که بنا بر گفته‌های پیشین شرایط برای وقوع یک رونق کوتاه‌مدت در بازار سرمایه مهیا است، چراکه وضعیت کنونی و بی‌خبری حاصل از قرارگرفتن کشور در فضای پیشا انتخاباتی در کنار تداوم مذاکرات برای طرف‌های ماندگار در قرارداد هسته‌ای که تازگی به موازات دیپلماسی چراغ خاموش با عربستان سعودی دنبال می‌شود، زمینه را برای اثرگذاری مولفه‌های بنیادی بیش از گذشته فراهم کرده است. البته باید صبر کرد و دید که فضای عدم‌اطمینان کنونی در نهایت عقربه‌های ریسک و بازده به کدام‌سو می‌چرخند.
