ماجرای سردردهای گرم و سرد
«شاید تا به حال به دنبال ابتلا به یک سردرد چند ساعته یا چند روزه، برخی از قدیمی‌ترها علت آن را ناشی از سردی یا گرمی مزاج عنوان کرده باشند. البته گاهی هم دلیل سردرد را به گرما و سرمای هوا ربط می‌دهند اما آیا واقعا هوای گرم و سرد یا نوع مزاج فرد می‌تواند سبب ابتلا به سردرد شود؟ برای بررسی بیشتر و اطلاع از درستی یا نادرستی این باور با دکتر سیدمهدی میرغضنفری، پزشک متخصص فیزیولوژی، پژوهشگر طب سنتی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ارتش گفت‌وگو کرده‌ایم که خلاصه پاسخ‌های ایشان را در ادامه می‌خوانید.
سردرد یا به علت خروج وضعیت مزاجی مغز یا بدن از حالت طبیعی که ناشی از سوءمزاج است، اتفاق می‌افتد یا به دلیل ضربه و آسیب به سر و مغز. از دیدگاه طب سنتی ۲۰ نوع سردرد طبقه‌بندی شده که یکی از آنها انواع و اقسام سردردهای ساده است و به گرم و سردشدن مزاج بستگی دارد. سردردهای ساده دو نوع گرم و سرد دارد که هر کدام آنها می‌تواند به علل خارجی یا داخلی ایجاد شود. عوامل داخلی معمولا به دنبال خوردن و آشامیدن و علت‌های خارجی به سبب مجاورت با تابش آفتاب، گرما و سرمای هوا و عوامل موضعی ایجاد می‌شود که می‌تواند روی بدن و مغز تأثیر گذاشته و باعث سردرد شود.
سردردهای گرم با اثر عوامل خارجی
این نوع سردردها هنگام مواجهه با گرمای آفتاب یا آتش اتفاق می‌افتد. گرم و داغ‌بودن سر هنگام لمس یا حس آن، خشکی دهان، گلو، بینی و تمایل زیاد به نوشیدن آب خنک یا میوه‌های آبدار همچون هندوانه ازجمله علائم این نوع سردرد است. تماس کمتر با آفتاب و حرارت محیط، استفاده از کلاه سبک و نازک یا چتر محافظ در برابر نور خورشید، کاهش تدریجی دمای بدن با توقف در مکان‌های خنک، پاشویه، بدن‌شویه یا دوش آب سرد یا شستن سر با آب خنک رو به ولرم به‌تدریج، مالیدن روغن گل بنفشه یا گل سرخ یا روغن کدو و گشنیز روی سر و صورت و پیشانی یا چکاندن آنها در بینی، بوکردن مخلوط گلاب و سرکه یا گل نیلوفر، مصرف هندوانه، خیار، شربت سکنجبین، خاکشیر، کاهو، ماءالشعیر طبی، غذاهای درست‌شده با ماش، سبزی‌های با مزاج خنک به‌ویژه گشنیز و اسفناج و خرفه، قراردادن اسفناج خیسانده‌شده در یخچال و استفاده از آن به جای پارچه روی سر و ... از جمله راهکارهای مهم پیشگیرانه و درمانی برای این نوع سردرد است. نور و صدا رابطه مستقیمی با افزایش حرارت بدن و مغز دارد و محیط آرام و تاریک، حرارت مغز را پایین می‌آورد.
سردردهای گرم ناشی از عوامل داخلی
این نوع سردرد به علت مصرف خوردنی‌ها یا نوشیدنی‌های با طبع گرم به وجود می‌آید. افراد با مزاج گرم، مستعدتر هستند. معمولا غذاها و نوشیدنی‌هایی که دارای طعم تند، تلخ، شور و شیرین هستند دارای مزاج گرم بوده، بنابراین استفاده زیاد از نمک، فلفل، ادویه‌جات خانگی و طعم‌دهنده‌ها، پیازداغ و سرخ‌کردنی‌ها و شیرینی‌ها باعث افزایش حرارت بدن می‌شود.
نخستین راه حل، پیشگیری و پرهیز از موارد فوق و استفاده از غذاها و نوشیدنی‌های با مزاج خنک است. دومین راهکار پرهیز از استفاده بیش از حد چای و دمنوش‌های گیاهی با مزاج گرم مانند دارچین، بابونه و آویشن است که این روزها مصرف بی‌رویه آن زیاد و جایگزین چای سیاه شده‌اند.
استفاده از شربت سکنجبین ملس (شربتی که مقدار سرکه آن بیشتر باشد) خوردن عناب، تمبر هندی تازه و ملس، کاهو با سکنجبین، خاکشیر، ماءالشعیر طبی، مصرف یک قاشق مرباخوری پودر تخم خیار یا گشنیز یا خرفه بعد از غذا یا محلول در آب و استفاده از گل نیلوفر یا گل پنیرک نیز برای این افراد بسیار مفید است.
سردردهای سرد با اثر عوامل خارجی
این نوع سردردها در فصول سرد سال و به علت عوامل خارجی مانند باد، بارش برف و باران و سوز سرما اتفاق می‌افتد. معمولا افراد در معرض برف، باران و وزش باد سرد به‌خصوص پس از استحمام و بدون داشتن کلاه دچار این سردرد می‌شوند. همین طور کسانی که پس از برخاستن از خواب، احساس سردرد کنند یا عضله گردن‌شان گرفته باشد، علت آن سردی شب در حین خواب است.
بهترین راه، پرهیز از حضور در محیط‌های سرد و نمناک است. به این افراد توصیه می‌شود شب‌هنگام با روسری یا کلاه بخوابند، در معرض سرما قرار نگیرند، هنگام خواب سر به سمت منابع گرمازا باشد، شب شیره انگور و صبح عسل و مویز بخورند، آب سرد یا یخ ننوشند، در غذاها از پودر زیره و آویشن استفاده کنند، چای‌دارچین یا زعفران بنوشند، روغن سیاه‌دانه، بابونه، بادام شیرین یا کنجد در بینی بچکانند، عطرهای گرم و شیرین ببویند، با آویشن یا بابونه بخور دهند، کیسه آب‌گرم یا شن و نمک گرم روی پیشانی و سر قرار دهند و تا حدی زیر تابش نور آفتاب یا در مجاورت آتش قرار بگیرند.
سردردهای سرد ناشی از عوامل داخلی
این نوع سردرد به علت مصرف غذاهای با طبع سرد به‌خصوص در فصول سرد سال به‌ویژه در اقلیم‌های سردسیر و در افراد با مزاج سرد رخ می‌دهد.
این افراد باید از مصرف سردی و خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های ترش و آبکی پرهیز کنند، در صورت تشنگی آب ولرم بنوشند و غذاهای گرم و با مزاج گرم بخورند و اگر قصد مصرف غذای سرد داشتند، بهتر است این نوع غذاها را هنگام ظهر استفاده کنند، زیرا مصرف سردی هنگام شب و نزدیک به زمان خواب می‌تواند سبب تشدید سردی شود. بوییدن عطرهای گرم و به‌اصطلاح شیرین و بخور گرم نیز برای این افراد بسیار مفید است.»
