پشرفت در مذاکرات برجامی؛ کدام تحریم‌ها لغو می‌شوند؟

مذاکرات برجامی در شهر وین حدود یک ماه است، در جریان است و انتظار می رود بعد از سه دور مذاکره و نشست، مذاکره کنندگان از حاشیه و فرع موضوع ها وارد بطن و ماجرای اصلی شوند. تا کنون مذاکرات بیشتر در شرایط اعلام مواضع قرار داشته و طرفین به تبیین سیاست های کلی خودشان پرداخته اند.

لزوم تغییر سیاست اعلامی آمریکا به سمت اقدام عملی

جمهوری اسلامی ایران با این بینش که مقصر اول و آخر این موضوع، آمریکای ترامپ است که با خروج غیر قانونی از برجام زمینه ساز اعمال تحریم های ظالمانه علیه ملت ایران شد، بر رفع فوری تحریم ها به خصوص در بخش تحریم های ثانویه که امکان فروش نفت و ارز حاصل از آن برای اقتصاد کشور فراهم شود؛ تاکید دارد. طبیعی است دولت بایدن بایستی متوجه این واقعیت باشد که ناقض اصلی برجام دولت پیشین آمریکاست و در این راستا انتظار بر این است که بایدن سیاست اعلامی به سمت اقدام عملی در رفع تحریم ها تغییر مسیر دهد.

البته لازم به ذکر است که با توجه وجود مخالفان قوی در داخل کنگره آمریکا نسبت به مساله برجام، بایدن رویکرد احتیاط گونه ای را اتخاذ کرده است. برای همین با اینکه در بیان سیاست های دولت اش از سیاست های جاه طلبانه و خلاف عرف بین المللی ترامپ تبری می جوید اما حداقل در موضوع ایران حاضر به ریسک و تغییر بزرگ نیست. بایدن طی فرمان اجرایی سریعا به اجلاس آب و هوایی پاریس بازگشت و همین طور به آژانس های بین المللی وابسته به سازمان ملل متحد بازگشت زودهنگام داشت.

در مساله برجام بایدن جانب احتیاط و دور اندیشی را گرفته است. اساسا اختلاف بنیادین ایران و آمریکا طی چهار دهه اخیر و حضور لابی های قدرتمند یهودی و عربی در کنگره آمریکا، قدرت مانور بایدن را در مساله رفع تحریم های ایران کاهش داده است.

ارتقا سطح مذاکرات برای رسیدن به توافق نهایی

بی گمان برای غلبه بر شرایط بن بست گونه پیش رو، یک اقدام اثربخش و تعیین کننده در فضای مذاکره لازم به نظر می رسد. این نقطه تحولی(momentum) می تواند با تغییر سطح مذاکرات اتفاق بیفتد. مذاکرات در شهر وین در سطح معاون وزارت خارجه در جریان است. این سطح از مذاکرات هنوز نتوانسته دستاورد قابل انتظار برای کشورمان به ارمغان بیاورد و ضرورت دارد تحولی جدی دراین عرصه با حضور خود وزیر خارجه به عنوان مسوول اصلی دستگاه دیپلماسی کشور و از سوی دیگر حضور شخصیت های طراز اول دیپلماسی قدرت های اروپایی، چین و روسیه در فضای مذاکره صورت گیرد.

طرح این موضوع به معنی نادیده گرفتن تلاش های عراقچی به عنوان مذاکره کننده ارشد کشورمان در وین نیست و به تجربه توانمندی وی در مذاکرات سال ۲۰۱۵ و به نتیجه رسیدن برجام دیده شده است. اما مساله اصلی این است که عراقچی چه میزان اختیارات در رسیدن به توافق مورد نظر را دارد. از سوی دیگر باید این مساله را در نظر گرفت که در دنیای دیپلماسی مقام و سمت ها و شخصیت ها هر کدام حامل پیام و معنا و مفهوم خاص خودشان هستند. شخصیت دیپلماتیک و بین المللی ظریف واقعیتی مسلم است و طبیعی است که حضور ایشان در فضای مذاکره، جدیت مذاکره و احتمال رسیدن به توافق مورد نظر را افزایش می دهد. فی نفسه حضور ظریف در مذاکرات شهر وین این پیام را در درون خودش دارد که جمهوری اسلامی ایران آمادگی جدی در رسیدن به توافق نهایی دارد و این امر باعث می شود که سطح مذاکره کننده کشورهای اروپایی هم بالطبع از سطح معاونین به بالا ارتقا می یابد.

نگاه جناحی به برجام و ماندن در مشکلات اقتصادی

باید این واقعیت را در نظر داشته باشیم که اضطرار زمان هم یکی از مسایل کلیدی دراین دور از مذاکرات است. دولت تدبیر و امید سال آخر حیات سیاسی اش را طی می کند و باید تکلیف مذاکره با توجه به تغییر دولت و جابجایی قدرت مشخص گردد. این موضوع از این جهت مطرح نیست که دولت بعدی توان مذاکره نخواهد داشت و یا اینکه حتما و ضرورتا باید مذاکره در همین بازه زمانی صورت گیرد. مساله اصلی این است که اقتصاد کشور قفل شده و کلید این قفل بی تردید در مساله تحریم هاست. تداوم تحریم یعنی از دست رفتن فرصت های اقتصادی، افزایش بیکاری، تورم و کاهش ارزش پول ملی است. حال عقل و منطق ایجاب می کند جلوی این هدر رفت سرمایه ملی کشور، رنجش اقتصادی مردم گرفته شود و نباید این مساله تبدیل به موضوع سیاسی و جناحی شود. اساسا باید این گفتمان در جامعه و سپهر سیاست ایران شکل گیرد که حل مساله تحریم ها صرفا خواسته و تلاش دولت مستقر نیست. هر کدام از بخش های قدرت در کشور برای حفظ اقتصاد کشورمان و کاهش آسیب پذیری خواستار عبور کشور از این وضعیت بن بست گونه است. دستگاه وزارت خارجه به عنوان متولی و مسوول تنظیم مناسبات منطقه ای و بین المللی کشور فلسفه و کارکردش تنظیم روابط اقتصادی کشور و حل چالش های بیرونی است. امید این است که با این نگرش که رفع تحریم ها خواسته به حق و اصلی مردم عزیز کشورمان است بتوانیم از فضای جدید بین المللی برای کاهش الام اقتصادی مردم و افزایش ارزش پول ملی کشورمان بهره گیریم.

مذاکرات روند رو به جلو دارد

عباس عراقچی نیز پس از پایان نشست کمیسیون مشترک برجام اظهار کرد: این دور سوم مذاکرات است و امروز تصمیم گرفتیم مجددا توقفی برای جمع بندی بدهیم. مذاکرات این دور در سطوح مختلف فشرده برگزار شد و مباحث مورد اختلاف و مشترک به پختگی رسیده است.

وی ادامه داد: فاصله ها و اختلافات در بحث هسته ای و تحریم ها روشن تر شده است؛ ما در هر دو مورد نکات ریز فنی داریم که باید بررسی بیشتری شود و در برخی موارد اختلافات وجود دارد که روشن تر شده است. در برخی حوزه ها وارد نگارش متن شدیم و این موجب می شود کار آهسته پیش برود زیرا کار روی متن دقت خود را می خواهد.

معاون وزیر امور خارجه عنوان کرد: در عین حال روند رو به جلو است و هنوز نمی توانیم پیش بینی کنیم که چه زمانی به توافق می رسیم؛ شکل توافق براساس مواضع نظام است و طرفین مقابل نیز مواضع خود را دارند و نزدیک کردن مواضع طرفین کار اسانی نیست.

عراقچی تاکید کرد: تصمیم گرفتیم جمع بندی از مباحث داشته باشیم و پس از بررسی در پایتخت ها، جمعه آینده مباحث را از سر می گیریم. تاکید داریم باید تحریم های موضوعی و بخشی همچون بخش انرژی ایران و یا صنعت خودرو و بیمه و بنادر برداشته شود و توافق هم در این باره وجود دارد؛ در کنار این مهم، درباره لغو تحریم افراد و نهادها مذاکرات ادامه دارد. فهرستی در این باره وجود دارد که با لغو تحریم اکثریت این فهرست موافق شده اما دیگرانی هنوز در این فهرست هستند.اگر دو طرف مواضع هم را قبول داشتند نیازی به مذاکره نبود به قدری مذاکره می کنیم که مواضع نزدیک شود و اگر منافع نظام تامین شود این توافق اتفاق خواهد افتاد.