دست ژاپن در پوست گردو؛ سامورایی‌ها حق لغو المپیک توکیو را ندارند
شرایط در ژاپن گل و بلبل به نظر نمی‌رسد؛ وضعیت اضطراری کرونایی در توکیو و سه شهر بزرگ این کشور تمدید شده و موارد ابتلا روند افزایشی به خود گرفته است.
با این حال، هنوز هیچ از سخنی از لغو این تورنمنت به میان نیامده و این در حالی است که متخصصان بهداشت و نظرسنجی‌های مردمی علیه المپیک بسیج شده‌اند.
نظرسنجی کنونی در ژاپن نشان می‌دهد که حدود ۷۰ درصد جمعیت خواستار لغو المپیک هستند اما کمیته بین المللی المپیک همچنان نسبت به برگزاری این رویداد مصمم است.
ژاپن مدت‌ها است که اعلام کرده در مورد المپیک هیچ ابهامی وجود ندارد؛ تورنمنتی که باید تابستان سال گذشته برگزار می‌شد اما به دلیل کرونا یک سال به تعویق افتاد.
با این وجود «یوشیهیده سوگا» نخست وزیر ژاپن اوایل هفته جاری برای نخستین بار به نظر برابر فشار عمومی تسلیم شد و گفت که دولت «المپیک را ارجح نمی‌داند» اما در ادامه اضافه کرد که در نهایت تصمیم نهایی برعهده کمیته بین المللی است.
با این حساب چه نهاد، ارگان یا شخصی قدرت لغو المپیک را دارد و آیا چنین اتفاقی محتمل است؟
المپیک در چه صورتی لغو می‌شود؟
قرارداد منعقد شده مابین کمیته بین المللی المپیک و توکیو کاملا شفاف است: هیچ بند و تبصره‌ای درخصوص لغو تورنمنت در آن وجود نداشته و گزینه لغو تنها به کمیته بین المللی اعطا شده نه شهر میزبان.
به گفته «الکساندر میگوئل مستره» وکیل بین المللی ورزشی، دلیل این موضوع هم این است که بازی‌های المپیک «دارایی انحصاری» کمیته بین المللی المپیک است.
میگوئل می‌گوید که صرف نظر از جنگ و ناآرامی داخلی، یک دلیل توجیه کننده لغو المپیک این است که «کمیته بین المللی با ادله منطقی و تام الاختیار اطمینان پیدا کند که تهدیدی جدی سلامت و امنیت شرکت کنندگان در المپیک را به هر دلیلی به مخاطره می‌اندازد»؛ که در این مورد به زعم بسیاری پاندمی چنین تهدیدی محسوب می‌شود.
منشور المپیک نیز مقرر می کند که کمیته بین المللی باید از «سلامت ورزشکاران» و توسعه «ورزش ایمن» اطمینان حاصل کند اما باوجود تمام این موضوعات، کمیته بین المللی المپیک به نظر برای برگزاری بازی‌ها مصمم است.
با این تفاسیر آیا ژاپن می‌تواند برخلاف قرارداد عمل کرده و از برگزاری انصراف دهد؟
«جک اندرسون» پروفسور دانشگاه ملبورن در این‌باره گفت: براساس چندین و چند بند ذیل قرارداد شهر میزبان، اگر ژاپن بخواهد به طور یک‌طرفه قرارداد را فسخ کند، آن‌گاه تمام مخاطرات و ضرر و زیان‌ها برعهده کمیته سازمان‌دهنده محلی خواهد بود.
در توضیحات این وکیل ورزشی آمده است که این قرارداد نسبتا خاص است و احتمالا توکیو نسبت به آنچه زیر آن را امضا کرده، آگاهی داشته و مشخصا آنچه از آن بی‌اطلاع بوده، ورود یک پاندمی به داستان است.
وی در این باره می‌گوید: در قراردادها برخی مخاطرات خاص قابل پیش‌بینی است اما ماهیت شرایط کنونی مشخصا بی‌سابقه است. المپیک بزرگ‌ترین رویداد ورزشی تقویم است و هم برای ژاپن و هم برای کمیته بین المللی المپیک از حیث قراردادهای حق پخش و اسپانسرینگ میلیاردها دلار روی میز قمار است. این رویداد، بسیار بزرگ است و الزامات قراردادی بسیار سنگینی برای هر دو طرف در آن وجود دارد.
بنابراین تنها سناریوی واقع بینانه این است که ژاپن به طور مشترک در چارچوب قرارداد با کمیته بین المللی از برگزاری المپیک جلوگیری کند.
در صورت چنین اتفاقی، پای بیمه گذاران به میان می‌آید؛ کمیته بین المللی بیمه‌گذار دارد درست مثل کمیته سازماندهی محلی و پخش کننده‌های تلویزیونی و سایر حامیان مالی تورنمنت.
پروفسور اندرسون در این‌باره می‌گوید: بیراه نیست که بگوییم در صورت لغو المپیک توکیو، بزرگ‌ترین غرامت پرداختی به بیمه شدگان یک رویداد ورزشی در نوع خودش رقم خواهد خورد و هیچ شکی در آن وجود ندارد.
بیمه گذاران هزینه‌های شفاف سازماندهنگان را پوشش می‌دهند اما به سختی هزینه‌های غیرمستقیم ناشی از سرمایه گذاری در اقصی نقاط کشور همچون نوسازی هتل‌ها و رستوران‌ها برای جذب توریست را تقبل خواهند کرد.
موج انتقادات یکصدا
تا اینجا، ابهام در مورد برگزاری المپیک همچنان فضا را احاطه کرده است.
جاده منتهی به المپیک پراز موانع ریز و درشت بوده است؛ موانعی که از سال گذشته به تعویق افتاده است؛ مراسم حمل مشعل بارها و بارها مختل شد؛ هواداران خارجی اجازه ورود به ژاپن و حضور در مسابقات را ندارد و حتی برگزاری رقابت‌ها در ورزشگاه های کاملا خالی از جمعیت روی میز است.
ورزشکارام معدودی نظر شخصی خود را در این خصوص علنا بیان کرده‌اند؛ برای آنان که به این تورنمنت راه یافته‌اند، المپیک یکی از رقابت‌های برجسته دوران حرفه‌ای آنان است که برایش سال‌ها تمرین و تلاش کرده‌اند.
در عین حال، نگرانی‌هایی در مورد سلامت شخصی و عمومی نیز وجود دارد؛ «نائومی اوساکا» ستاره ورزشی بزرگ ژاپن و قهرمان تنیس، یکی از معدود ورزشکارانی است که وارد بحث شده اما تنها به اظهارات محتاطانه بسنده کرده است.
او هفته جاری در این خصوص اظهار داشت: البته که می‌خواهم المپیک برگزار شود اما فکر می‌کنم اتفاقات بسیار مهم دیگری در جریان است به ویژه از سال گذشته؛ به شخصه احساس می‌کنم اگر این تورنمنت مردم را به خطر می‌اندازد به نظرم قطعا باید در مورد آن بحث و تبادل نظر صورت گیرد که البته همین حالا هم در جریان است. در نهایت باید بگویم که من تنها یک ورزشکار هستم و اینکه با یک اپیدمی جهانی مواجه هستیم.
تیم دو و میدانی آمریکا اوایل هفته جاری کمپ تمرینی پیش از المپیک خود را در ژاپن لغو کرد و دلیل آن را نگرانی‌های بهداشتی و امنیتی خواند. حتی فرماندار استانی که میزبان این تیم بود نیز اعلام کرد که به اعتقاد وی «آنها در شرایط کنونی بهترین تصمیم را گرفته‌اند.»
چندین و چند شهر ژاپن که قرار است میزبان ورزشکاران در طول رویداد باشند، به دلیل هراس از افزایش شیوع کرونا، از میزبانی انصراف داده‌اند.
یکی از فرمانداران محلی در هفته جاری اعلام کرد که درخواست‌ها را برای رزرو تخت‌های بیمارستان برای ورزشکاران رد کرده و در عوض دولت را نسبت به تعویق دوباره یا لغو احتمالی المپیک ترغیب کرده است.
یکی از اتحادیه‌های پزشکان نیز هفته جاری در بیانیه ای اعلام کرد که با توجه به گسترش پاندمی برگزاری المپیک «غیرممکن» است.
پای چیزی بیشتر از پول در میان است
در لغو المپیک چیزهای مهم‌تری از پول در معرض خطر قرار دارد؛ رویداد ورزشی بعدی در تقویم جهانی پیش از این برای سال بعد برنامه ریزی شده است؛ المپیک زمستانی ۲۰۲۲ در ماه فوریه به میزبانی پکن.
بنابراین کمتر شکی وجود دارد که ژاپن برای برگزاری المپیک نهایت تلاش خود را انجام ندهد.
آخرین بازی که ژاپن میزبانی بازی‌های المپیک تابستانی بود به سال ۱۹۶۴ بازمی‌گردد و در آن برهه المپیک نمادی مهم از احیا و روند بازسازی کشور پس از جنگ جهانی دوم بود.
براساس توضیحات پروفسور اندرسون در دل المپیک ۲۰۲۰-۲۰۲۱ باردیگر اهمیت نمادین نهفته است.
وی می‌گوید: ژاپن مدت‌ها با رکود اقتصادی مواجه بوده است؛ سونامی و فاجعه اتمی فوکوشیما را پشت سر گذاشته و تا بدینجا المپیک را می‌توان نماد احیای ژاپن دانست؛ تورنمنتی که از این زاویه اهمیت ویژه‌ای دارد.
در نهایت، این پرسش که آیا المپیک باید برگزار شود با این سوال که آیا المپیک برگزار می‌شود، دو پرسش مجزا است. در تاریخ المپیک مدرن، تنها در سه مورد یک مانع بزرگ از برگزاری المپیک جلوگیری کرده است: ۱۹۱۶، ۱۹۴۰ و ۱۹۴۴ و دلیل هر سه مورد دو جنگ جهانی بوده است.
با تعویق یک ساله المپیک ۲۰۲۰ توکیو به دلیل شیوع ویروس کرونا، این تورنمنت از ۲۳ جولای تا ۸ آگوست ۲۰۲۱، (اول تا ۱۷ مردادماه ۱۴۰۰) و پاراالمپیک نیز از ۲۴ آگوست تا پنجم سپتامبر ۲۰۲۱ (دوم تا چهاردهم شهریورماه ۱۴۰۰) در پایتخت ژاپن برگزار خواهد شد.
