از مذاکرات برجامی وین چه خبر؟

پنجمین دور از گفت و گوها برای احیای برجام در وین در حالی از امروز آغاز شده که به گفته سید عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه و مذاکره کننده ارشد کشورمان در این مذاکرات در چهار دوره گذشته پیشرفت‌های نسبتاً خوبی حاصل شده و مسیر مشخصی طی شده است.

وی با بیان اینکه می‌دانیم که مسیر روشنی را باید طی کنیم ولی مسائل جدی و مهم کماکان باقی مانده که باید حل و فصل شود، اظهار داشت: از امروز دوباره مذاکرات را شروع می‌کنیم و امیدوار هستیم در طول مذاکرات چند روزه بتوانیم به راه‌حل‌های نهایی دست پیدا کنیم. عراقچی امروز و قبل از آغاز نشست با انریکه مورا نماینده اتحادیه اروپا و نماینده روسیه در مذاکرات هم رایزنی کرد

مذاکرات وین برای احیای توافق هسته‌ای برجام از سیزدهم فروردین ماه آغاز شده ومذاکره کنندگان ایران و آمریکا به همراه گروه ۱+۴ تاکنون چهار دور مذاکرات غیرمستقیم در وین برگزار کرده‌اند تا زمینه احیای توافق هسته ای را بررسی کنند.

سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت امور خارجه در تازه ترین اظهار نظر درباره این توافق در خصوص گفت و گوهای فنی وین، گفته است: دور پنجم گفت و گوهای وین می تواند دور نهایی باشد، همانطور که دور قبل از آن هم می‌توانست. ما تمام متون و مقدمات لازم را فراهم کرده ایم این دور می تواند مثل هر کدام از ادوار پیشین، دور آخر باشد.

وی با بیان اینکه پیشرفت های قابل توجهی صورت گرفته، گفت: آنچه هم که باقی مانده بر اساس دستور العمل‌های اعلامی به وزارت امور خارجه، باید مورد مداقه و پیگیری قرار بگیرند. اگر تصمیم سیاسی در واشنگتن اتخاذ شود که از ادبیات، رفتار و منش دولت قبل ایالات متحده و کمپین شکست خورده فشار حداکثری فاصله بگیرد، آنچه هم که باقی مانده به راحتی می تواند به نتیجه برسد.

وی با بیان اینکه اجازه نخواهیم داد کسی مذاکرات را فرسایشی کند، گفت: اینکه آیا گفت‌وگوها قفل شده؟ خیر و آیا پیشرفت قابل توجهی داشته است، بله.

نکته قابل تامل دیگر از اظهارات خطیب زاده اینکه «پرانتزها و براکت‌ها در بحث رفع تحریم تا حد بسیار زیادی پاک شده و چند موضوع باقی مانده است».

این در حالی است که رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران هم گفته است که مذاکرات دور چهارم نشست کمیسیون مشترک برجام در شهر وین سازنده بوده و پیشرفت محسوسی داشته است. مالی همچنین ابراز امیدواری کرده که دور پنجم مذاکرات وین، امکان بازگشت متقابل آمریکا و ایران به برجام و پایبندی به تعهدات خود در آن را فراهم کند.

مذاکرات وین بیانگر تلاشی جدی در عرصه دیپلماسی است. این مذاکرات نشان می دهد که ایران به قواعد و اصول دیپلماسی و چندجانبه گرایی پایبند است و در این مسیر حرکت می کند. جمهوری اسلامی برای زنده نگه داشتن برجام در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ هزینه های بسیاری متحمل شده و موانع بسیاری را پشت سر گذاشته است.

«خاویر سولانا» مسئول سابق سیاست خارجی اتحادیه اروپا و از تحلیلگران ارشد اندیشکده بروکینگز چندی پیش در مقاله ای در روزنامه ال پائیس اسپانیا نوشت: وقتی سیاست خارجی یک کشور توسط جریان‌های هیجانی و احساسی هدایت شده و در مقابل وسوسه‌های حیله‌گرانه تسلیم می‌شود، دیپلماسی اغلب به حاشیه رانده می‌شود. این همان اتفاقی است که برای ایالات متحده پس از حملات ۱۱ سپتامبر و اخیرا در دوره دشوارتر حضور دونالد ترامپ رخ داد و شاید به عنوان بهترین مثال آن بتوان به خروج دولت ترامپ از توافق هسته ای با ایران اشاره کرد.

نکته قابل تامل که تاثیر مستقیمی بر مذاکرات وین دارد، تمدید یک ماهه توافق ایران و آژانس برای حفظ اطلاعات ثبت شده در دوربین‌های تاسیسات هسته ای است. این اقدام نشانه ای دیگر از حسن نیت ایران و فرصت به دیپلماسی است. سابقه این توافق به زمستان گذشته و سفر رافائل گروسی به تهران برمی‌گردد پس از آنکه مجلس ایران، با تصویب قانونی تحت عنوان «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» دولت را موظف کرد به اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی پایان دهد، سازمان انرژی هسته‌ای ایران و مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ۲۱ فوریه با یکدیگر به توافق رسیدند که به مدت سه ماه فرآیند ضبط از فعالیت‌های هسته‌ای ایران صورت گیرد اما فیلم و تصاویر این دوریبن‌ها نزد ایران محفوظ بماند. طبق این توافق طرفین پذیرفتند در صورتی که در این بازه زمانی فرآیند احیای برجام با موفقیت صورت گرفت و تحریم‌های ایران لغو شد، تهران این فایل‌ها را در اختیار آژانس قرار دهد.

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ۳ خرداد با اعلام تمدید توافق سه ماهه و موقت ایران و آژانس گفت که ایران موافقت کرده تا فرآیند ضبط فعالیت‌های هسته‌ای‌ توسط دوربین‌های مدار بسته به مدت یک ماه دیگر ادامه یابد.

تمدید توافق ایران و آژانس در حالی صورت می‌گیرد که مذاکرات برای احیای برجام در وین در هفته‌های اخیر سرعت بیشتری گرفته است و طرفین از پیشرفت در روند گفتگوها می‌گویند.

فدریکا موگرینی، مسئول پیشین سیاست خارجی اتحادیه اروپا چندی پیش در نشست مجازی شورای آتلانتیک گفت: در سال ۲۰۱۵ اتحادیه اروپا در کنار ایالات متحده و سایر قدرت‌های جهانی توانستند تا به توافق هسته‌ای ایران که به تعبیر من یکی از ارکان کلیدی دیپلماسی، نظام چندجانبه‌گرایی و عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای است دست پیدا کنند. امروز ایالات متحده به دیپلماسی، چندجانبه گرایی و میز مذاکره بازگشته تا توافق هسته‌ای ایران احیا شود و همه طرف‌ها از جمله آمریکا به تعهداتشان بازگردند. اتحادیه اروپا هم در تلاش است تا به این روند کمک و تسهیل کند.

در مذاکرات وین، پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل به همراه آلمان، ایران و اتحادیه اروپا حضور دارند این نشان می‌دهد همکاری‌های چندجانبه ایران با کشورهای دیگر می‌تواند مثمر ثمر باشد. روند مذاکرات با نقش هماهنگ کننده اروپا برای تبادل نظرهای غیر مستقیم میان ایران و آمریکا به خوبی آغاز شده است اما مانع اصلی تحریم‌هایی است که ایالات متحده باید لغو کند. اگرچه مذاکرات در وین برگزار می شود ولی واقعیت این است که نظر نهایی و تصمیمات مهم در پایتخت‌ها گرفته می شود و شاید وین مکان اعلام این تصمیمات باشد. باید دید آمریکا چقدر آمادگی دارد تا تصمیمات سیاسی دشوار اتخاذ کند.