آمده‌ام، تا جلوی اشتباهات را بگیرم
آفتاب: دکتر محمد صدر در یک خانواده مذهبی در قم به دنیا آمده است که این خانواده به لحاظ سابقه در دنیای شیعه بی‌نظیر است. امام موسی صدر عموی ایشان و محمدباقر صدر نیز پسرعموی پدر ایشان بوده است وی از زمان طفولیت وارد مبارزه با رژیم شاه به دلایل مذهبی شد.
سال 1349 وارد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران شد و نقش بسیار فعالی در جنبش دانشجویی و مبارزه با رژیم ایفا کرد. صدر بعد از چندین بار احضار توسط ساواک در سال 1351 دستگیر و زندانی شد.
بعد از انقلاب نیز وی کار اجرایی را در زمان نخست‌وزیری شهید رجایی شروع کرد و به عنوان مشاور سیاسی و رسانه‌ای ایشان خدمت کرده است.با دنبال اختلافات بین شهید رجایی و بنی‌صدر در مورد تصدی وزارت امور خارجه، صدر با درخواست شهید رجایی برای ساماندهی بعضی امور به این وزارتخانه منتقل شد. وی از سال 64-1360 با حکم شهید رجایی مدیر کل اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه را بر عهده داشت.
در کابینه دوم مهندس میرحسین موسوی به خواست علی‌اکبر محتشمی‌پور، به عنوان معاون سیاسی وزارت کشور منصوب شد. در سال 1369 با تاسیس مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری توسط سید محمد موسوی خوئینی‌ها وی معاون سیاست خارجی و روابط بین‌الملل این مرکز را در سال 1371 بر عهده داشت. دکتر صدر از سال 74-72عضو شورای سیاست‌‌گذاری صدا و سیما بوده و مدتی نیز به کارهای تحقیقاتی پرداخته است.
با پیروزی سیدمحمد خاتمی در انتخابات دوم خرداد، صدر به مدت 7 سال به عنوان معاون امور کشورهای عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه منصوب شد و در سال 83 نیز مشاور سیدمحمد خاتمی در امور سیاسی و دیپلماتیک بود.
صدر هم‌اکنون به عنوان کارشناس ارشد وزارت امور خارجه به کار تحقیقاتی مشغول است. دکتر محمد صدر کاندیدای اصلاح‌طلبان در انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه تهران است.
صدر با وجود مشغله‌های زیاد و آماده شدن برای انتخابات پیش‌رو در دفتر ساده و بی‌پیرایه‌اش با رویی باز و لبخندی که هرگز در طول مصاحبه قطع نشد، پذیرای ما شد.
آفتاب: با سلام خدمت شما جناب آقای صدر، با توجه به اینکه شما کاندیدای انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی هستید، فکر می‌کنید مجلس هشتم چه کاری می‌تواند برای سیاست خارجی بکند و شما با حضور خود درمجلس چه کاری در این زمینه خواهید کرد؟
صدر: ببینید آدم همیشه دو نوع کار می‌تواند انجام دهد که هر دوی هم می‌تواند مثبت باشد یکسری انجام کار مثبت و ارائه برنامه‌های جدید و ابتکاری و دوم جلوگیری از برنامه‌ها و کارهای منفی، یعنی یک جاهایی که شما جلوی کار منفی را بگیرید خودش خیلی مثبت است چون واقعاً در بعضی دولت‌ها استعداد کار مثبت کردن وجود ندارد و هیچ کاری هم نمی‌توان با آن کرد چون دولتی است که رای آورده و برای 4 سال طبق قانون امور کشور را در دست دارد و طبیعتاً وظایف خودش را هم باید انجام دهد اما این دولت کارهای منفی خیلی انجام می‌دهد و همین که شما جلوی کار منفی وی را بگیرید، این خودش یک کار مثبت است و همین وظیفه شما می‌شود.
متاسفانه دولت احمدی‌نژاد در زمینه سیاست خارجی اینگونه است و خیلی مشکلات به وجود آورده و به نظرم اگر دولت اجاره می‌داد که سیاست خارجی در همان حد قبلی بماند، بسیار خوب بود و ما شاهد این همه مشکل در عرصه سیاست خارجی نبودیم.
یکی از کارهای اشتباه دولت طرح مسائل سیاست خارجی در داخل کشور برای بهره‌برداری تبلیغاتی است در حالی که واقعیات این طور نیست.
به عنوان مثال در زمان ارائه گزارش اخیر البرادعی؛ آقای احمدی‌نژاد اعلام جشن هسته‌ای کرد در حالی که این فقط یک گزارش بود که وقتی شما به عنوان یک کارشناس آن را می‌خوانید اصلاً این طور نیست که به مساله هسته‌ای ایران پایان داده باشد بلکه یک بخش‌هایی برای آتو دادن به شورای امنیت دارد.
دیدیم که قطعنامه سوم شورای امنیت علیه ایران به دنبال این گزارش صادر شد و آن همه تبلیغات جشن هسته‌ای و پیروزی بزرگ و پایان مساله هسته‌ای این نکته را در ذهن مردم متبادر می‌کند که این قطعنامه چیست؟
صدر با اشاره به نامه احمدی‌نژاد به مقام معظم رهبری که در آن پیروزی هسته‌ای را به ایشان تبریک گفته بود، ادامه داد: « قوی‌ترین دلیل بر رد ادعای احمدی‌نژاد این است که مقام معظم رهبری جواب نامه ایشان را ندادند و مقام رهبری در عمل می‌گوید که گزارش البرادعی قابل جشن گرفتن نیست».
یکی دیگر از اشتباهات این دولت نامه‌های بی‌جوابی است که به جورج‌بوش رئیس‌جمهور آمریکا و موکل صدراعظم آلمان و سارکوزی رئیس‌جمهور فرانسه نوشت و در عرف دیپلماتیک این جواب ندادن‌ها خیلی اهانت به رئیس‌جمهور یک کشور است و بدتر از آن این است که بگوئید این نامه‌ها ارزش جواب دادن ندارد.
آیا واقعاً این مجلس در مقابل این همه اشتباه در عرصه سیاست خارجی واکنشی نشان داد و شما یک نماینده مجلس را دیدید که بلند شود و به این مسائل اعتراض کند.
مصاحبه‌های رئیس‌جمهوری را ببینید پر است از این اشتباهات، ادبیات دیپلماتیک حکم می‌کند که رئیس‌جمهور با لحن ویژه‌ای صحبت کند و هیچ حساسیتی را در عرصه بین‌المللی ایجاد نکند.
حرفهای رئیس‌جمهور مثل «قطار هسته‌ای ایران ترمز پریده است» همگی برای کشور ما تبعات بین‌المللی ایجاد می‌کند.
بنده با توجه به این اشتباهات دولت در عرصه سیاست خارجی وظیفه خودم دیدم که در انتخابات مجلس وارد شوم و برای همین است که می‌گویم وقتی شما جلوی یک کار منفی را بگیرید خودش مثبت است.
آفتاب: جناب آقای صدر یکی از بحث‌های سیاست خارجی کشورمان که به تمامیت ارضی کشورمان نیز مربوط می‌شود بحث سهم ایران از دریای خزر است چون مطابق قراردادهای 1921 و 1940 بین ایران و شوروی سابق، حداقل، سهم ایران از دریای خزر آن طور که شنیده می‌شود این اندازه کم نیست و می‌خواستم نظر شما را در این مورد جویاشوم ونقش مجلس در جلوگیری از تضییع حقوق ایران در دریای خزر چگونه است؟
صدر: بالتبع مجلس می‌تواند جلوی بسیاری اقدامات منفی را بگیرد و قانون هم می‌گوید دولت حق ندارد هیچ معاهده‌ای که مربوط به تمامیت ارضی کشور است را امضاء کند، مگر اینکه قبلاً مجلس آن را تایید کرده باشد.
بحث‌هایی که در مورد دریای خزر مطرح می‌شود فقط درحد مذاکره است و هیچ کدام از آنها به قرارداد نرسیده است اما نکته اصلی بحث، حساسیت نشان دادن به مواضع کشورهای حاشیه دریای خزر است.
در کنفرانس کشورهای حاشیه دریای خزر در تهران وقتی رئیس‌جمهور کشور قزاقستان اعلام می‌کند« قرار داد 1921 و 1940 به تاریخ پیوست» آقای احمدی‌نژاد هیچ عکس‌العملی نشان نداد.
در بحث سیاست خارجی قطعاً باید خیلی دقت کرد و خوشبختانه در بحث دریای خزر فعلاً در حد مذاکره است و کار خاصی صورت نگرفته ولی مجلس باید این مسائل را با هوشیاری دنبال کند و به هر ترتیب جلوی هر گونه توافقی که به ضرر ایران تمام می‌شود را بگیرد.
در سیاست خارجی وقتی یک کشوری مساله‌ای را در رابطه با ما اعلام می‌کند، ما نیز باید صریحاً موضع خود را اعلام کنیم و گاهی وقت‌ها همین اعلام نکردن ما بعدها سندی می‌شود برای تضییع حقوق ما و سوء‌استفاده‌های بعدی در مذاکرات و خیلی جاهای دیگر. خوشبختانه در زمان آقای خاتمی بحث دریای خزر به شدت توسط مجلس و وزارت خارجه دنبال می شد که امیدوارم در مجلس هشتم بتوان کارهای بسیاری در این زمینه انجام داد تا جلوی هر گونه تضییع حقوق ما گرفته شود.
آفتاب: همانطور که می‌دانید رئیس‌جمهور اخیراً در کنفراس سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس شرکت کردند و با توجه به طرح مسائل جزایر سه‌گانه از سوی این شورا و اعلام مواضع کشور امارات متحده عربی در این زمینه، تا چه حد سفر احمدی‌نژاد در این زمینه موثر می‌دانید؟
صدر: سفر احمدی‌نژاد و شرکت در کنفرانس شورای همکاری خلیج‌فارس کار اشتباهی بود چون اولاً باعث نشد که کشورهای عربی از ادعایشان دست بردارند و در ثانی نتیجه قابل ملموسی هم نگرفتیم.
در این کنفرانس کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس طبق معمول مساله مالکیت بر جزایر سه‌گانه توسط امارات متحده عربی را مطرح کردند و درست در مقابل رئیس‌جمهور ایران از واژه مجعولی در مورد خلیج‌فارس استفاده کردند و احمدی‌نژاد اصلاً حساسیتی در این موارد نشان نداد.
در عرصه سیاست خارجی نمی توانیم بگوییم فلانی حرفی زده برای خودش گفته و ... این که روش هدایت دستگاه دیپلماسی کشور نیست.
روش ما در وزارت خارجه از ابتدا بر این بود که هر موقع کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس در مورد جزایر سه‌گانه بیانیه می‌دادند ما نیز قبل از 24 ساعت از بیانیه، سریع موضعگیری می‌کردیم.
سیاست خارجی یعنی همین، یعنی اعلام موضع رسمی، گفتگو، مذاکره و ... یعنی حرف زدن و اینکه هیچ حساسیتی نسبت به طرح این مسائل از سوی شورای همکاری خلیج‌فارس توسط رئیس‌جمهور نشان داده نمی‌شود و فقط در مصاحبه می‌گوید پذیرایی دوستان خوب بود که دست‌آورد سفر محسوب نمی‌شود.
تمامی این قضایا و اشتباهات می‌تواند مورد سوال کمیسیون سیاست خارجی مجلس باشد ولی کجاست کسی که چنین سوال و اعتراضی بکند؟!
آفتاب: در مورد مسائل لبنان و بحران فلسطین و مواضع ایران در این رابطه نیز سوالاتی مطرح است و عده‌ای معتقدند که حل هر کدام از این مسائل در خاورمیانه می‌تواند کفه ترازو را به نفع طرفداران آمریکا و طرفداران ایران به نحوی سوق دهد ، نظر شما در این رابطه چیست؟
صدر: خاورمیانه مرکز بحران جهانی است و آمریکا سعی دارد که این بحران‌ها را به نفع اسرائیل حل کند و از طرفی ملت فلسطین و لبنان به ایران امیدوارند و ایران از مبارزه ضد اشغال حمایت می‌کند و ما هم باید همین روند را ادامه دهیم.
دفاع ما از فلسطین اولاً در چارچوب اعتقادات ماست و ثانیاً جزء منافع ملی ما محسوب می‌شود چون حزب‌ا... و مردم فلسطین از عوامل قدرتی ما در منطقه هستند. اگر قرار باشد روزی ما با آمریکا مذاکره کنیم ما هم باید عوامل قدرتی داشته باشیم و این خیلی طبیعی است چون اگر ما عامل قدرتی نداشته باشیم آمریکا خواسته‌هایش را به ما تحمیل می‌کند.
طبیعی است که مذاکره با آمریکا در حالتی ممکن است که ما دارای قدرت مساوی با آمریکا در منطقه باشیم و بعد هم نفع متقابلی از این مذاکرات ببریم.
شرایط جامع جهانی امروز اقتضا می‌کند که حمایت ما از مردم فلسطین و لبنان عاقلانه باشد، در ضمن باید مواظب باشیم که حرفهایی نزنیم که به ضرر فلسطین تمام شود و منافع ملی ما هم در خطر قرار بگیرد و ما متضرر شویم.
به عنوان مصداق این قضیه طرح مساله هولوکاست از سوی رئیس‌جمهوری بود که باعث تحریک بسیاری از کشورها شد و این مسلماً یک اشتباه استراتژیک بود. هولوکاست اصلاً به ما ربطی ندارد؛ در حقیقت دعوایی بین یهودیان و مسیحیان اروپایی است و ما در دعوایی وارد شدیم که به ما مربوط نبود. کجای دعوای دیگران به ما مربوط است.
برگزاری کنفرانس هولوکاست در وزارت خارجه، هم یک کار اشتباه بود، ما همان موقع گفتیم که بهتر است این کنفرانس در یک مکان دانشگاهی برگزار شود، چون وقتی شما در وزارت خارجه یک کنفرانس را برگزار می‌کنید یعنی سیاست دولت را اعلام می‌کنید.
بعد از ماجرای برگزاری کنفرانس هولوکاست 65 مرکز مطالعاتی بین‌المللی، در زمینه سیاست خارجی ما را تحریم کردند و سازمان ملل هم تحت تاثیر افکار جهانی در مورد هولوکاست بیانیه صادر کرد. چیزی که اسرائیلی‌ها دنبال آن بودند و موفق نشده بودند یک مصوبه از سازمان ملل بگیرند با این حرکت‌ها به سرانجام رسید و در حقیقت یک موفقیت برای اسرائیل بود و تمامی کشورها هم به آن رای دادند.
جالب اینکه اسرائیل اعلام می‌کند که بعضی از اقدامات احمدی‌نژاد به نفع اسرائیل تمام شده است.
آفتاب: در صورت مذاکره با آمریکا در مورد کلیه مسائل بین‌الطرفین فکر می‌کنید در چه صورتی این مذاکرات می‌تواند به نفع ایران تمام شود؟
صدر: مذاکره باید برابر و متعادل و بدون پیش‌شرط از طرف آمریکا باشد و حداقل طرف ایرانی احساس کند که آمریکا از توطئه و دشمنی علیه ایران دست برداشته است.
واقعیت این است که آمریکا علیه ایران توطئه می‌کند و در تمامی نقاط و عرصه‌ها این کار را انجام می‌دهد، آنها کشورهای خلیج‌فارس را علیه ایران تحریک می‌کنند، در سازمان ملل و سایر سازمان‌های بین‌المللی موجب تضییع حقوق ایران می‌شوند و تبلیغات شدیدی در مورد تروریست بودن ایرانی‌ها به راه انداخته‌اند.
عجیب تر از همه رادیو صدای آمریکاست و انگار برنامه رادیو منافقین و سلطنت‌طلبان است که به وضوح در آن از براندازی نظام صحبت می‌شود.
به نظرم این برای یک دولت و رسانه رسمی آن خیلی سطح پایین است که به طور رسمی برنامه‌های خود را در مورد ایران و براندازی نظام آن اعلام می‌کند و از عقل آنها بعید است و هر کشوری هم که نقشه‌ای علیه دیگران داشته باشد به صورت علنی آنرا مطرح نمی‌کند و در این شرایط و با این تبلیغات مذاکره معنی ندارد.
آفتاب: آقای صدر، چندی پیش مقام معظم رهبری اقدام به تشکیل شورای روابط خارجی نمودند و به نظر می‌رسد که این نشانه دوراندیشی ایشان و نگرانی از اقدامات احساسی در عرصه سیاست خارجی باشد لطفاً نظر خودتان را در مورد تشکیل این شورا و نقش آن در آینده سیاست خارجی بگویید؟
صدر: سیاست خارجی موضوع بسیار مهمی است که با سایر مسائل اصلاً قابل مقایسه نیست و مهمترین دلیل این قضیه این است که اکثر مسائلی که در شورای عالی امنیت ملی مطرح می‌شود، بیشتر مسائل سیاست خارجی است.
به عنوان مثال مساله هسته‌ای، مسئله عراق و افغانستان و در واقع اینها مسائل استراتژیک هستند که زمان طولانی ماندگارند و از عمر یک دولت بیشتر وقت می‌برند. طبق قانون اساسی سیاست‌های کلی نظام بر عهده رهبری است و سیاست خارجی نیز همین طور و طبیعی است که برای اجرای این وظیفه رهبر نیاز به یک مرکز مشاوره دارد.
حل مسائل استراتژیک در چارچوب وزارت خارجه نیست و بسیار درازمدت است و وظیفه این شورا این است که مسائل سیاست خارجی و راهبردی را استخراج و تبیین و درمورد آنها تصمیم مناسب را ارائه و به مقام رهبری مشاوره بدهد تا برای سال‌های آینده در مورد آنها تصمیم‌گیری کند و اگر موفق شوند بسیار فکر خوبی است و خدمت بزرگی به نظام و رهبری کرده‌اند.
آفتاب: جناب صدر شما هم‌اکنون از طرف اصلاح‌طلبان برای انتخابات هشتمین دوره مجلس در شهر تهران کاندیدا شده‌اید چه فکری برای حل مسائل شهر تهران کرده‌اید؟
صدر: مشکلات اصلی تهران، درحقیقت با توجه به جمعیت میلیونی آن مشکلات ایران است و بعد گرانی، بیکاری، تورم و ترافیک ومشکلات اداری و روزمره مردم و معیشت آنها از طرق کوتاه‌مدت قابل حل نیست و باید در چارچوب کلی کشور این مشکلات را حل کرد تا مشکلات تهران هم حل شود.
باید به طور جدی بحث مواد مخدر و امنیت مردم پیگیری شود، سال 69 که من ساعت 5 صبح برای کوهنوردی می‌رفتم گاهی اوقات خانم‌ها هم حضور داشتند بدون اینکه ترس و نگرانی داشته باشند ولی اکنون اینچنین نیست واقعاً چه اتفاقی افتاده که یک خانم نتواند به طور آزادانه در جامعه ودر ساعات شب رفت و آمد کند.
وقتی که به این مسائل و مشکلات دیگر دقیق می‌شویم دلیل جرم‌خیزی زیاد در شهر تهران را در رابطه با خیلی از مسائل مانند گرانی مسکن، اجاره‌خانه کمرشکن، محرومیت‌های اقتصادی و اجتماعی و ... می‌بینیم و تلاش برای حل هر کدام از این مشکلات باعث می‌شود که بخش دیگر از مشکلات حل شود.
آفتاب: برای حل مساله تورم خصوصاً درطی سال‌های اخیر که دولت اصولگرا امور را به دست داشته است چه فکری کرده‌اید؟
صدر: ما باید علم اقتصاد را به اقتصاد کشور برگردانیم و برنامه‌های دولت فعلی با هیچ نظریه اقتصادی منطبق نیست و کارشناسان اقتصادی روش‌های دولت در دو سال و نیم گذشته را تایید نمی‌کنند.
برنامه‌های تورم‌زای دولت همراه با افزایش نقدینگی و گرانی ناشی از آن را خیلی‌ها به دولت هشدار دادند ولی اصلاً توجهی نکردند و در وهله اول باید علم را به اقتصاد کشور برگردانیم.
با یک سری نظریات پوپولیستی، عرصه اقتصادی کشور را هم به عرصه سیاست خارجی تبدیل کرده‌اند و نتیجه آن فقط ضربه به اقتصاد کشور همانند سیاست خارجی بوده است.
آفتاب: به نظر می‌رسد که عضویت ایران مخصوصاً در دوره احمدی‌نژاد در W.T.O سازمان تجارت جهانی با مشکل مواجه شده است و شرط لازم برای سرمایه‌گذاری خارجی را چه می‌دانید؟
صدر: عضویت در سازمان تجارت جهانی شرایط خاص خودش را دارد و آنها اعلام می‌کنند که شما با این شاخص‌ها می‌توانید عضو این سازمان باشید و البته یکسری مسائل سایسی هم وارد . اما بحث تجارت خارجی و همکاری اقتصادی با خارجی‌ها و استفاده از سرمایه آنان برای توسعه کشور بسیار مهم است و اگر کشور ایران توسعه همه جانبه نکند تا چند وقت دیگر ما به جرگه کشورهای عقب‌‌افتاده خواهیم پیوست . برای سرمایه‌گذاری خارجی باید از سیاست خارجی جنجال برانگیز دست برداریم.
آفتاب: شما از همان ابتدای مبارزه در زمان شاه و قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و بعد از آن در جناح خط امام (ره) حضور داشته‌اید و نظرتان را در مورد وجود احزاب در کشور بگویید؟
صدر: وجود احزاب قطعاً برای کشور مفید است و احزاب در درجه اول بهترین کنترل‌کننده دولت هستند همانطور که مجلس و مطبوعات نیز می‌توانند بر عملکرد دولت نظارت کنند.
من معتقدم که قانون احزاب باید جلوی تراز گذشته اجرا شود و یارانه احزاب و نیز باید از نو به آنها تعلق گیرد و در کل باید کاری بکنیم که احزاب ماندنی شوند.
یاران احزاب باعث می‌شود که احزاب به هیچ غیرخواری چه داخلی و چه خارجی وابسته نباشند و حتی در زمان قدرت‌گیری یک حزب، باید آنها کمک به احزاب مخالف را مدنظر داشته باشند و احزاب جدی شوند قدرت انتخابات مردم هم بالاتر می‌رود.
همچنین بنده معتقدم که بدون وجود مطبوعات و مجلس قوی ابزارهای نظارتی مردم بر دولت ناقص خواهند بود و با تقویت همه اینها باعث بیمه شدن نظام خواهیم شد.
آفتاب: با تشکر از شما که وقتتان را در اختیار ما گذاشتید و با آرزوی موفقیت برای شما هم در عرصه سیاست داخلی و هم در عرصه سیاست خارجی.
