شیوع کرونا چه تاثیری بر اقتصاد مهاجرت گذاشت؟
آغاز همه‌گیری ویروس کرونا در واپسین روزهای سال ۱۳۹۸ که مصادف با مارس ۲۰۲۰ میلادی بود، جهان را در بهت و ترس فرو برد به طوری که بسیاری از بخش‌های خدماتی تحت قرنطینه‌های جهانی از حرکت بازایستاد.
محمد هوشی، پژوهشگر حوزه مهاجرت اظهار کرد: بخش آموزش نیز بی بهره از این آسیب نبود و بسیاری از بخش‌های آموزشی در برخی موارد تا ۵۰ درصد کاهش ظرفیت و تعطیلی را تجربه کردند.
وی با بیان این‌که شرایط انقباضی و سازوکارهای محافظتی بر تمامی بخش‌های آموزش و نیروی انسانی دانشجو تاثیری نامطلوب گذاشت، ادامه داد: این روند، بر اقتصاد مهاجرت کشورهایی که بخشی از درآمد ناخالص داخلی خود را بر پایه ارائه خدمات آموزشی به نیروی انسانی مهاجر بنا نهاده بودند، تاثیرات گسترده‌ای داشت و علاوه بر کاهش درآمدها، بر بخش‌های آموزش، شاخص نخبگی، نیروی انسانی ماهر و رتبه اقتصادی کشورها نیز تاثیر گذاشت.
این پژوهشگر حوزه مهاجرت با اشاره به کوچک‌تر شدن مقیاس مهاجرپذیری و به دنبال آن تنزل جایگاه آنان در میزبانی از نخبگان، عنوان کرد: بر اساس تجزیه و تحلیل جدید، بسته شدن مرزهای کشورهایی چون آمریکا، انگلستان، استرالیا و کانادا که نشأت گرفته از همه‌گیری ویروس کرونا بود، علاوه بر کوچک شدن مقیاس اقتصاد مهاجرت آموزشی، این کشورها را از ظرفیت نیروی انسانی نخبه و توانمند محروم کرد. این موضوع می‌تواند ضرورت توجه به ایجاد ظرفیت برای توجه به روش‌های هوشمندانه در شرایط این چنینی را یادآور شود.
هوشی با اشاره به برخی از آمارهای مالی و سرمایه‌ای کشورهای مهاجرپذیر، افزود: شرایط قرنطینه ناشی از همه‌گیری کرونا، اقتصاد استرالیا را به میزان ۲.۷ میلیارد دلار دچار آسیب کرد، این موضوع به دلیل از دست دادن درآمدی بود که معمولاً توسط بخش مهاجران آموزشی به دست می‌آمد.
وی همچنین بیان کرد: در بخش آموزش زبان انگلیسی نیز بسته شدن مرزها به از دست دادن ۱.۲ میلیارد دلار برای این بخش منجر شد، در حالی که ضررهای پیش بینی شده برای مسیرهای آینده در سال ۲۰۲۱ حدود ۱.۵ میلیارد دلار است.
این پژوهشگر حوزه مهاجرت هشدار داد که آماده نبودن بخش آموزش بین‌المللی کشورها باعث می‌شود با اعمال محدودیت‌های این چنینی، آسیب‌های پیش بینی شده برای بخش مهاجرت بزرگ‌تر شوند.
ضرورت آمادگی برای زیست‌بوم مهاجرت درون‌زا و برون‌گرا
هوشی با تاکید بر این‌که تعامل بین‌المللی در حوزه آموزش و نیروی انسانی نخبه و توانمند غیر قابل اجتناب، اما توجه به ظرفیت‌های درونی برای بهره‌مندی از سرمایه انسانی نخبه در شرایط حساس نیز حیاتی است، ادامه داد: یکی از ظرفیت‌های ارزشمند کشورمان تربیت دانش‌آموختگان به ویژه در رشته‌های مهندسی، علوم پایه و علوم انسانی است که حجمی بیش از ۲.۷ میلیارد دلار از اقتصاد برخی از کشورهای توسعه یافته به همین حوزه‌ها اختتصاص دارد. این ظرفیت می‌تواند در شرایط کرونا و شرایط مشابه که امکان جابه‌جایی‌های بین‌المللی وجود ندارد، به کمک کشور بیاید.
وی همچنین گفت: مطالعه و درس آموختن از تجربه‌های جهانی در شرایط محدودیت‌ها و ایجاد تمهیدات و سازوکارهای میزبانی از نیروی انسانی بومی و غیر مقیم در کشور می‌تواند این فرصت اقتصادی را برای کشور ایجاد کند. ظرفیتی که به توسعه ظرفیت مهاجرت‌های درون‌گرا منجر می‌شود.
به نقل از معاونت علمی ریاست جمهوری، به گفته هوشی، ایجاد برنامه‌های حمایتی بازگشت و جذب نخبگان که توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و بنیاد ملی نخبگان که در همکاری با متخصصان ایران خارج از کشور اجرا می‌شود، می‌تواند با رویکرد مهاجرت درون‌زا و برون‌گرا به جذب ظرفیت‌های نوآورانه و دانشی نیروی انسانی منجر شود و می‌باید در ابعاد حاکمیتی، با ایجاد یک زیست بوم هماهنگ و یکپارچه، تحقق یابد.
