پرونده هسته‌ای ایران در یک قدمی صدور قطعنامه در شورای حکام
درحالی‌که از نیمه فروردین‌ماه ۱۴۰۰ تا پایان خردادماه ۶ دور مذاکرات میان ایران و ۱+۴ به شکل مستقیم و ایران و ایالات‌متحده به شکل غیرمستقیم با پیغام‌رسانی ۱+۴ انجام شد، برگزاری هفتمین دور این مذاکرات در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
جو بایدن و ابراهیم رییسی روسای جمهور ایالات‌متحده و ایران هر دو می‌گویند به دنبال استفاده از دیپلماسی برای حل‌وفصل اختلاف‌ها و بازگشت به اجرای کامل برجام هستند، اما هنوز این سخنان در میدان عمل جامه تحقق به تن نکرده است. تهران می‌گوید به دنبال مذاکره برای مذاکره و تن دادن به روند فرسایشی گفتگو‌ها نیست و واشنگتن هم ایران را مقصر تطویل این روند می‌داند هرچند تاکید دارد که وضعیت جاری سیاسی در ایران به واسطه نقل و انتقال‌ها را درک می‌کند. خارج از دایره این تعارف‌های سیاسی و ژست‌های مذاکراتی، در میدان ایالات‌متحده با تداوم تحمیل تحریم به ایران و تهران با افزایش فعالیت‌های هسته‌ای خود عملا در حال زورآزمایی با یکدیگر هستند. زورآزمایی‌ای که به نظر بسیاری از تحلیلگران در حال خارج شدن از حد و حدود ایمن اهرم‌سازی برای مذاکرات و وارد کردن پرونده به مرحله‌ای خطرناک و چه بسا غیرقابل بازگشت است. نخستین نشانه وضعیت قرمز در پرونده احیای برجام، تازه‌ترین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. گزارشی که مانند همه گزارش‌های آژانس در یک سال اخیر از برخی فشار‌های سیاسی پشت پرده تاثیر پذیرفته، اما به گواه تاریخ پرونده ایران در بیست سال گذشته در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌تواند بستر خطرناکی برای صدور قطعنامه علیه ایران در نشست آتی شورای حکام و در‌نهایت بازگشت پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد باشد. روندی که ایران یک‌بار شاهد طی شدن آن بوده و امروز با دراختیار داشتن آن تجربه پرهزینه هم می‌تواند و هم باید مانع از تکرار آن شود.
گزارش آژانس چه می‌گوید؟
براساس گزارش جدید رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران حدود ۸۴ کیلوگرم اورانیوم تا سقف ۲۰درصد و ۱۰ کیلو تا ۶۰ درصد غنی کرده است. ترجمه خام این گزارش به ما می‌گوید «از ۲۳ فوریه ۲۰۲۱ فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارت آژانس در نتیجه تصمیم ایران مبنی بر توقف اجرای تعهدات مرتبط با توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با قدرت‌های جهانی، به‌طور جدی تضعیف شده است. ایران اکنون باید حدود ۲، ۴۴۱ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده داشته باشد که از این میزان ۸۴،۳ کیلو اورانیوم تا سقف ۲۰ درصد غنی شده است. همچنین ۱۰ کیلو تا ۶۰درصد غنی شده است.» آژانس اتمی در یکی از دو گزارش فصلی خود از آنچه ناکامی پیاپی ایران در پاسخگویی نسبت به ذرات اورانیوم یافت شده در سایت‌های هسته‌ای اعلام نشده خوانده، انتقاد کرده است. در بخشی از این گزارش آمده است: مدیر کل آژانس نگرانی عمیقی نسبت به این دارد که مسائل پادمانی فوق‌الذکر در رابطه با چهار مکان در ایران که به آژانس گزارش نشده بودند همچنان حل نشده باقی مانده‌اند. به گزارش «اعتماد»، طبق رویه همیشگی و غیرقانونی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، این گزارش محرمانه یک هفته پیش از جلسه آتی شورای حکام منتشر شده است. در گزارش دوم آمده است که ایران باید «بدون تاخیر» مشکلات مرتبط با سایت‌ها در ایران از جمله سوال‌ها درخصوص چهارمین مکانی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از آنجا بازدید نکرده را حل کند. خبرنگار وال‌استریت ژورنال در گزارشی در این باره ادعا کرده که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش خود نوشته ایران به بازرسان آژانس اتمی اجازه دسترسی به برخی سایت‌های هسته‌ای را نداده و درحال گسترش فعالیت‌های هسته‌ای‌اش است.
انتقاد تند غریب‌آبادی از گزارش گروسی
کاظم غریب‌آبادی نماینده دایم ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در واکنش به انتشار گزارش مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: تمامی فعالیت‌های هسته‌ای ایران، از جمله غنی‌سازی در سطوح مختلف و تولید فلز اورانیوم، در چارچوب حقوق هسته‌ای ایران تحت معاهده عدم اشاعه صورت می‌گیرد و کاملا هم‌راستا با تعهدات پادمانی ایران انجام می‌شود. از آنجا که سایر طرف‌ها به تعهدات خود تحت توافق هسته‌ای (برجام) در حوزه رفع تحریم عمل نکردند و سیاست اعمال تحریم‌های غیرقانونی و یکجانبه امریکا نیز ادامه دارد، هیچ‌کس نمی‌تواند توقف این فعالیت‌ها را در چارچوب این توافق از ایران طلب کند.
غریب‌آبادی از اقدام مدیر کل در گزارش موضوع مربوط به ثبت داده‌های فراتر از پادمان انتقاد کرد و گفت: این اقدام فقط برای سه ماه با آژانس تفاهم شده بود و مبنای آن نیز کاملا سیاسی بوده است، موضوعی که نه حقی برای آژانس ایجاد می‌کند و نه تکلیفی برای ایران. غریب‌آبادی درباره گزارش مدیر کل آژانس درباره چند موضوع باقیمانده پادمانی گفت: صرفا چهار موضوع پادمانی بین ایران و آژانس وجود دارد که مربوط به حدود دو دهه قبل است و ایران تاکنون، تعاملات مناسب و سازنده‌ای را درخصوص آن‌ها با آژانس، با هدف حل‌وفصل این موضوعات، به عمل آورده است. او از اینکه آژانس با وجود بازرسی‌های گسترده از تاسیسات هسته‌ای ایران که افزون بر یک‌پنجم تمام بازرسی‌های آژانس در سطح جهانی می‌شود و هیچ مشکل پادمانی نیز در فعالیت‌ها و تعهدات جاری هسته‌ای وجود ندارد، تحت فشار برخی اعضای خاص خود درصدد بزرگ‌نمایی این موضوعات است، انتقاد کرد و گفت: آژانس باید استقلال، بی‌طرفی و حرفه‌ای‌گری خود را حفظ کند و اعضای آژانس نیز باید از اعمال فشار بر آژانس و تلاش برای استفاده ابزاری از آن در جهت مقاصد سیاسی خود، به‌طور جدی پرهیز کنند. غریب‌آبادی همچنین فوریت این موضوعات را، آن‌گونه که مدیرکل در گزارش خود اشاره کرده است، رد کرد و گفت: نگرانی جدی، وجود سلاح‌های هسته‌ای رژیم صهیونیستی اسراییل، خرابکاری تروریستی در تاسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز و ترور دانشمندان هسته‌ای است که متاسفانه آژانس تاکنون به خود این جسارت را نداده است که درخصوص این مسائل، موضع‌گیری کند. ما همکاری و تعامل سازنده شفافی با آژانس داریم و این شفافیت باید مورد شناسایی و قدردانی قرار گیرد، نه اینکه وسیله‌ای برای بهانه‌گیری‌های بی‌مورد شود، چراکه این رویکرد بحران‌سازی غیرضروری، ابتدا دامن خود آژانس را خواهد گرفت.
سفر‌های برجامی رابرت مالی به مسکو و پاریس
به گزارش «اعتماد»، ایران در یک سال و نیم گذشته یک‌بار در پاسخ به خودداری امریکا از لغو تحریم‌ها اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کرد که در نتیجه آن نظارت‌های فراپادمانی آژانس بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران که در برجام از سوی تهران پذیرفته شده بود متوقف شد. اما علی‌اکبر صالحی، رییس وقت سازمان انرژی اتمی ایران اسفند ماه ۱۳۹۹ در توافق موقت با آژانس اعلام کرد که ایران به منظور فرصت دادن به دیپلماسی فیلم ضبط‌شده از تاسیسات هسته‌ای را نزد خود نگه می‌دارد تا در صورت احیای برجام آن را به منظور حفظ پیوستگی نظارت آژانس بر فعالیت هسته‌ای خود دراختیار این نهاد فنی هسته‌ای قرار بدهد. این توافق تاکنون یک بار رسما تمدید و تاکنون هم به شکل اعلام‌نشده از سوی ایران رعایت شده بود. غنی‌سازی ۶۰ درصدی در ایران پس از آن آغاز شد که فروردین‌ماه امسال در تاسیسات اتمی نطنز انفجاری رخ داد که باعث آسیب به سانتریفیوژ‌های ایران شد.
همزمان با انتشار گزارش آژانس و تلاش ایالات‌متحده و برخی کشور‌های اروپایی برای مقصر جلوه دادن ایران در عدم از‌سرگیری مذاکرات برای احیای برجام، رابرت مالی نماینده ویژه امریکا در امور ایران برای رایزنی‌های برجامی به مسکو سفر کرده و پس از آن نیز راهی پاریس می‌شود. امانوئل مکرون، رییس‌جمهور فرانسه تاکنون دو بار با همتای جدید ایرانی خود گفت‌وگوی طولانی تلفنی داشته است. سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه درباره این سفر گفت: ما برای برخی رایزنی‌ها برنامه‌ریزی کرده‌ایم. این رایزنی‌ها چهارشنبه و پنجشنبه برگزار خواهد شد. مدتی نسبتا طولانی بود که برای مذاکره درباره کل این وضعیت و آینده آن برنامه‌ریزی می‌کردیم. مشکلات زیادی وجود دارد و صادقانه بگویم که موقعیت کنونی یکی از آن موقعیت‌هایی است که بسیار مهم است مرتکب اشتباه نشویم. اظهارات ریابکوف در گفتگو با تاس در پی این مطرح می‌شود که وزارت امور خارجه امریکا روز سه‌شنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد که رابرت مالی نماینده ویژه امریکا در امور ایران این هفته به مسکو و پاریس می‌رود تا با مقامات روسی و اروپایی درباره برنامه هسته‌ای ایران رایزنی کند. سرگئی ریابکوف روز چهارشنبه در گفتگو با خبرگزاری اسپوتنیک درباره برنامه هسته‌ای ایران گفت: برنامه هسته‌ای ایران در حال پیشرفت است. تاکید می‌کنم که اقدامات ایران در این عرصه بازگشت‌پذیرند و بازگشت به [پایبندی کامل به تعهدات]توافق هسته‌ای امکان پذیر است. برای این کار، ضرورت دارد که مذاکرات در وین هر چه زودتر از سر گرفته شوند. به گزارش خبرگزاری فارس، او با اشاره به گزارش اخیر رسانه‌ها درباره اطلاعات درزشده از گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌ای ایران مطرح کرد: ما به همکاران غربی‌مان درباره افزایش تنش‌ها از طریق تدارک برنامه‌هایی برای محکوم کردن ایران که می‌تواند در تصمیم‌گیری شورای حکام آژانس دخیل باشد، هشدار می‌دهیم. ما می‌دانیم که محافل غربی در یک‌سری هماهنگی‌ها درباره این موضوع مشارکت دارند.
در دیدار آتی با رابرت مالی موضع‌مان درباره این موضوع را مطرح خواهیم کرد. این دیپلمات روسی همچنین بر ضرورت در پیش گرفتن خویشتنداری و مصالحه‌جویی مصرانه، اما صبورانه تاکید کرد. «میخاییل اولیانوف» نماینده دایم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز در واکنش به تحولات جدید برجامی در پیامی که در صفحه توییتری خود منتشر شد، تاکید کرد که در جلسه روز دوشنبه هفته آینده (۲۲ شهریورماه) شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که بر موضوع ایران متمرکز است، اعضا نباید در این جلسه تحت هیچ شرایطی موجب شوند که این جلسه تاثیر منفی بر چشم‌انداز مذاکرات «وین» درباره برجام بگذارد. او در این پیام با اشاره به جلسه آتی شورای حکام نوشت: «روز دوشنبه، جلسه بعدی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آغاز می‌شود. انتظار می‌رود که مثل همیشه بر موضوع ایران متمرکز باشد. اعضای شورای حکام باید سلسله‌مراتب محتاطانه‌ای از اولویت‌ها را تعیین کنند. تحت هیچ شرایطی این مباحثات نباید بر چشم‌انداز‌های مذاکرات وین درباره برجام تاثیر منفی داشته باشد.»
