تبعات تربیت دوگانه والدین بر روی فرزند
مژده ارشادی در خصوص تبعات ناهماهنگی بین والدین در تربیت فرزند، اظهار کرد: شاید در گذشته به بحث تربیت فرزند و فرزندپروری توجه چندانی صورت نمی‌گرفت و در اکثر جوامع مردسالای و بعد از آن زن‌سالاری در برخی جوامع حاکم بود و به همین علت در خانواده‌ها یک حرف با دیکتاتوری مطرح می‌شد و همه ملزم به تائید و اجرای آن بودند.
این روانشناس خانواده افزود: دنیا دچار تغییر و تحولات فراوانی شده است و در این دهکده جهانی مفاهیم و حقوق جدیدی مطرح شد، بحث فرزندپروری یکی از موضوعات مورد تاکید در مفاهیم جدید این دهکده است، اما در بسیاری از مواقع این موضوع را به شکل فرزندسالاری می‌بینیم.
وی با تاکید بر اینکه در جامعه کنونی بحث تربیت فرزند و فرزندپروری را به‌صورت یک علم تعریف می‌کنیم، خاطرنشان کرد: در فرآیند پرورش فرزند موضوعاتی مانند سلامت جسم، سلامت روان، شخصیت کودک، هیجانات، مسائل اجتماعی و ذهنی باید از کودکی تا بزرگسالی مورد توجه قرار بگیرد، پرورش دادن مکمل کلمه آموزش نیز است، پرورش یعنی گسترش دادن فضاهای روانی یک فرد برای اینکه بتواند در هر فضایی که زندگی می‌کند بیش‌ترین کارکرد را داشته باشد.
ارشادی با بیان اینکه فرزند عزیز است اما تربیت آن عزیزتر، تصریح کرد: طبق روایتی از امام علی(ع) ایشان تاکید دارند که تربیت فرزند باید ۲۵ سال قبل از تولد او آغاز شود، این بدین معنا است که شیوه‌های تربیتی، منش، خلق و خو، تمایلات و استعدادهای فرد باید به‌گونه‌ای باشد که در زمانی که صاحب فرزند شد بتواند آموزش‌های مورد نیاز را در کنار پرورش درونی به فرزندش بدهد.
عضو انجمن خانواده درمانی ایران با اشاره به اینکه تربیت فرزند به ۹ قسم تقسیم می‌شود، توضیح داد: هشت قسم از تربیت فرزند بر عهده پدر و یک قسم آن نیز بر عهده مادر بوده، این هشت قسم شامل تکریم و عزیزداشتن مادر است، عموما مادر به‌عنوان یک مراقبت‌کننده و پرورش‌دهنده در جامعه محسوب می‌شود و پدر با فرزند در بسیاری از مواقع روبرو نمی‌شود و بیش‌تر نقش حامی را دارد.
وی اضافه کرد: در قدیم‌الایام در بحث تربیت فرزند، مادر از پدر به‌عنوان یک تحکیم‌کننده و ابزار قدرت استفاده می‌کرد، مثلا اگر فلان کار را انجام ندهی باید به پدر پاسخگو باشی، در این نوع تربیت یک والد مسئول تربیتی و یک واحد مجری اصول تربیتی به‌شمار می‌رفت، اما امروزه باتوجه به کاهش تعداد فرزندان تعامل فرزندان با پدر افزایش پیدا کرده و همچنین امکانات نیز بیش‌تر شده است، بنابراین احساس نیاز به تعامل والدین در تربیت فرزند نسبت به دوران گذشته بیش‌تر احساس می‌شود.
ارشادی بیان کرد: دو ذهن می‌توانند هرکدام به تنهایی یک محصول زیبا را خلق کنند، اما در بحث تربیت فرزند والدین باید با هماهنگی با یکدیگر این محصول زیبا را خلق کنند، این هماهنگی با تمرین و تکرار به دست می‌آید، وقتی دو فرد یک زندگی را تشکیل می‌دهند، صاحب یکسری عقاید، اخلاق و تفکرات هستند و می‌خواهند آمال و آرزوهای خود را در اختیار فرزندشان بگذارند تا فرزندشان بهتر از آن‌ها رشد کند.
عضو انجمن روانشناسی اجتماعی ایران با تاکید بر اینکه زوجین باید قبل از اقدام به فرزندآوری به دانش تربیت فرزند و مهارت‌های مورد نیاز آن مجهز شوند، گفت: اگر نتوانیم این مهارت‌ها را کسب کنیم بسیاری از اهداف خود برای فرزندپروری را از دست می‌دهیم، در این مسئله ممکن است قدرت زن و مرد در خانه تقویت یا تضعیف شود.
وی تصریح کرد: زمانی‌که در خانه به همسرم اعتبار و جایگاه می‌بخشم در واقع قدرت جایگاه خودم را در خانواده افزایش خواهم داد، پس اگر در انجام اموراتی مانند فرزندپروری با همسرم هماهنگ باشم این موضوع به من کمک می‌کند که مرزهای ارتباطی در درون و بیرون خانواده را منسجم کنم و پیامد آن بالندگی خانواده است.
ارشادی با تاکید بر اینکه عموما زن و شوهر به‌علت تفاوت‌های فرهنگی، تربیتی و سبک زندگی، تجربه‌های مختلفی را دارند، عنوان کرد: بنابراین زوجین باید قبل از اقدام به فرزندآوری با یکدگیر توافق کنند و در این زمینه مطالعات فراوان نیز داشته باشند.
دکترای روانشناسی و مدرس دانشگاه شهرکرد با اشاره به اینکه کودکان موجودات شفافی هستند، خاطرنشان کرد: کودک در بدو تولد باتوجه به نیازها با مادر ارتباط نزدیکتری دارد، اما به مرور وقتی قدرت حرکت پیدا کرد در مورد محیط اطراف خود کنجکاوی می‌کند، بنابراین قوانین فرزندپروری و اصول آن در تربیت فرزند نمود پیدا می‌کند، کودک باید از همان ابتدا نظم درونی، مسئولیت‌پذیری، "نه شنیدن" و اعتماد به نفس را آموزش ببیند.
وی افزود: اگر کودک در برابر خواسته‌های نامعقول خود از والدین "نه" بشنود به این موضوع عادت می‌کند، اما اگر والد دیگر این "نه" را در برابر گریه و اصرار کودک نقض کند، کودک از همان ابتدا با یک مفهوم دوگانه آشنا می‌شود، متوجه می‌شود همه چیز قانونمند نیست و می‌تواند نه را تبدیل به بله کند، باید مفهوم "نه" و " بله" به کودک اموزش داده شود تا نظم و ثبات را آموزش ببیند.
ارشادی اظهار کرد: اگر نظم درون خانواده بر اثر ناهماهنگی تربیتی بین والدین بر هم بخورد این مسئله موجب ایجاد تنش، استرس و اضطراب در کودک می‌شود و این مسائل را به سایر موقعیت‌ها نیز تسری می‌دهد، همچنین در در نقض قوانین کودک تزلزل، دوسویه بودن، نسبی بودن مسائل و ... را فرا می‌گیرد و معتقد است هیچ چیز مهم‌تر از خواسته او نیست.
به شدت مخالف دیکتاتوری در خانواده هستیم
عضو انجمن خانواده درمانی ایران با تاکید بر اینکه به شدت مخالف دیکتاتوری در خانواده هستم، یادآور شد: اما باید بدانیم در سن حساس کودک چه آموزش‌هایی را با رفتارمان به او می‌دهیم، بی‌اعتمادی، اضطراب، تشویش و ... از پیامدهای تربیت دوگانه توسط والدین است، بچه‌ها در شناخت فضاها بسیار باهوش هستند و در چنین موقعیتی مرزها را به هم می‌ریزند و زمانی‌که مرزها و زیرمنظومه‌ها در خانواده به هم می‌ریزد خانواده دچار آشفتگی می‌شود، مثلا کودک با یکی از والدین بر علیه والد دیگر دست به یکی می‌کند و همسران همدیگر را تخریب می‌کنند.
وی اضافه کرد: در چنین خانواده‌ای فضا ناامن است و چارچوب خاصی وجود ندارد، در این خانواده هرج و مرج و ناراحتی کاملا پررنگ است، در بحث تربیت فرزند زن و شوهر باید با یکدیگر هماهنگ باشند، اگر حرف مادر بارها و بارها توسط پدر نقض شود و بالعکس، این کودک یاد می‌گیرد که این والد فاقد اعتبار است و برای او جایگاهی قائل نمی‌شود، اگر فردی همسرش را جلوی فرزند بی‌اعتبار کند در آینده اعتبار خود را کم می‌کند.
ارشادی با بیان اینکه در خانواده‌های ناهماهنگ در بحث تربیت فرزند، فرزندان سواستفاده‌گر و سودجو تربیت خواهند شد، توضیح داد: در این خانواده فرزند از شرایط برای رسیدن به اهداف خود استفاده می‌کند و به‌طور ناخواسته یک والد را در مقابل والد دیگر تخریب می‌کند و از ناهماهنگی موجود در خانواده بهترین استفاده را در رسیدن به اهداف خود خواهد کرد، این کودک در آینده بی‌بند و بار و قانون‌گریز می‌شود.
این روانشناس خانواده تاکید کرد: اگر فردی اعتبار همسر خود را در مقابل فرزندش زیر سوال ببرد در آینده دچار بیش‌ترین ضرر خواهد شد و فرزندش در آینده اعتباری برای او قائل نخواهد شد، زیرا بخش اعظمی از قدرت خود را غیرفعال کرده است، کودکی که در این فضا رشد کرده به اصول اخلاقی، حد و مرزها و هنجارهای جامعه و خانواده پایبند نخواهد بود، زیر سوال بردن اقتدار همسر در خانه یعنی اینکه وزیر اعظم خود را خلع سلاح کنید.
هماهنگی بین همسران در شیوه تربیتی غلط بسیار بهتر از دو شیوه تربیتی صحیح ولی ناهماهنگ است
وی بیان کرد: هماهنگی بین همسران در شیوه تربیتی غلط بسیار بهتر از دو شیوه تربیتی صحیح ولی ناهماهنگ است، پدر و مادر شدن یک فرآیند زیستی، روانی و اجتماعی است، باید قبل از اقدام به فرزندآوری اشتراک‌گذاری عقاید و فهم عقاید دیگری را یاد بگیریم، در خانواده موفق چگونگی روابط والدین اولویت اول است، والدین باید از یکدیگر در مقابل فرزند حمایت کنند.
ارشادی با تاکید بر اینکه فرزندپروری یک کارگروهی است، عنوان کرد: در کارگروهی همیشه یک نظر برنده نیست، وقتی در مقابل فرزندم به همسرم اعتبار می‌دهم در ادامه این اعتبار به من بازمی‌گردد، خانواده بدون تعارض خانواده موفق محسوب نمی‌شود، بلکه خانواده‌ای را موفق می‌نامیم که در مقابل تعارض‌ها و بحران‌ها بتوانند از خود محافظت کنند.
این مدرس دانشگاه با اشاره به چهار سبک فرزندپروری در جامعه، عنوان کرد: این سبک‌ها شامل سهل‌گیر، طردکنننده و گسسته، دیکتاتور و قاطع و اطمینان‌بخش است، محصول خانواده قاطع و اطمینان‌بخش امنیت و آرامش است، کودک در این خانواده حق اظهارنظر دارد، اما سلسله مراتب در این خانواده رعایت می‌شود و هر چیزی که کودک درخواست کند، شاید خواسته او مورد تایید واقع نشود، وقتی کودک با کلمه "نه" در برابر برخی خواسته‌ها روبرو شود عزت نفس، استقلال، خودکارآمدی و تلاش برای رسیدن به خواسته‌ها در او تقویت می‌شود، عموما فرزندان این خانواده‌ها دارای خلق و خوی آرام، اجتماعی، دارای اعتماد به نفس، مبتکر، خلاق، مسئولیت‌پذیر و قابل اعتمادتر هستند.
وی تاکید کرد: هماهنگی بین والدین برای تربیت فرزند باعث کاهش بزه و جرم در جامعه می‌شود، کودکی که با تربیت دوگانه رشد یافته در جامعه نیز به دنبال همین فضاها است و این مفهوم را نیز گسترش می‌دهد، برای جلوگیری از پیامدهای تربیت دوگانه فرزند باید بحث فرزندپروری در آموزش‌های پیش از ازدواج گنجانده شود.
ارشادی با بیان اینکه فرزند محصول خانواده است، تصریح کرد: نباید در بحث فرزندپروری بازی قدرت را در پیش بگیریم، بلکه والدین باید با همکاری، مشارکت و ایجاد حس همکاری این مسئله را به نحو احسن انجام دهند، فرزندآوری یک بحران مثبت است و باید برای آن امادگی داشته باشیم.
عضو انجمن روانشناسی اجتماعی ایران افزود: والدین باید در بحث تربیت فرزند دانسته‌های خود ر ا به اشتراک بگذارند، در این مسئله تحقیر باید جای خود را به تکریم عقاید بدهد، همچنین باید ویژگی‌های کودک مانند هیجانات، احساسات و .. را بشناسند، والدین هرگز در مقابل فرزند یکدیگر را تخریب نکنند و اگر همسرشان رفتار اشتباهی با فرزند دارد دلجویی را انجام دهند اما در مقابل کودک واکنش نشان ندهند و مشاجره نکنند.
وی تاکید کرد: تربیت فرزند یک مسئله نفس‌گیر است، کودک پدر و مادر خسته نمی‌خواهد، اگر تنها به نیازهای مادی کودک توجه شود این فرزند به سمت ناامنی و شکاف حرکت خواهد کرد، در کارخانه ادم‌سازی والدین حداقل باید ۱۸ سال بدون وقفه و مرخصی تلاش کنند.
ارشادی در پایان عنوان کرد: جامعه نیز باید اصول تربیتی صحیح را در قالب فیلم، محتوای و آموزش‌های کاربردی در اختیار والدین قرار دهد، ناهماهنگی والدین در شیوه تربیتی تاثیر مستقیم بر تابآوری فرزند دارد.
