خطر تنش آب شرب برای ۲۸ شهر
تعداد شهرهای دچار تنش آب شرب در ایران دوباره رکورد می‌زند و براساس محاسبات مرکز پژوهش‌های مجلس، دست‌کم ۲۸ شهر ایران در سال ۱۴۰۰با بحران تنش آب شرب مواجه شده‌اند. این، بالاترین میزان در ۳ سال اخیر است که نشان می‌دهد ایران دوباره به عصر خشکسالی و تنش آبی وارد شده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در تحلیل وضعیت شهرهای دچار تنش آبی می‌گوید: با کاهش بیشتر بارندگی، تعداد شهرهای تحت تنش آب شرب افزایش می‌یابد. البته این موضوع همیشه صادق نیست و با مقایسه بین میزان بارندگی در سال‌های مختلف و تعداد شهرهای تحت تنش می‌توان به آن پی برد. بازوی تحقیقاتی مجلس می‌گوید تنش آب شرب را به‌طور کامل نمی‌توان با کاهش بارندگی مرتبط دانست، زیرا در سال‌هایی که بارندگی بیش از نرمال بوده است مانند سال‌های ۹۸ و ۹۹ شهرهای متعددی تحت تنش آب شرب قرار داشته‌اند که نشان از چالش در زیرساخت‌های تامین آب شرب و مدیریت آنها دارد؛ به‌گونه‌ای که مطلوب بودن بارندگی ها و پربودن مخازن سدها لزوماً به معنی وضعیت مطلوب تأمین آب شرب در کشور نخواهد بود زیرا علاوه بر موجودیت آب، وجود زیرساخت های مربوط ازجمله خطوط آبرسانی و انتقال، مخازن، تصفیه خانه‌ها و به‌طورکلی شبکه توزیع مناسب در تأمین آب شرب مؤثر بوده و وجود مشکلاتی در زیرساخت‌ها، تأمین آب شرب با کیفیت مناسب را با محدودیت مواجه خواهد ساخت.
فشار تحریم‌ها بر آب شرب
کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس می‌گویند: اجرای برخی از پروژه‌های تعریف شده برای رفع مشکلات آب شرب برخی شهرها، مستلزم تأمین برخی تجهیزات ازجمله پمپ‌ها، قطعات تجهیزات مربوط به تصفیه‌خانه‌ها و... است، اما به‌دلیل تحریم‌های فراگیر و همچنین افزایش نرخ ارز، اجرا و اتمام این پروژه‌ها ممکن است با مشکلاتی مواجه شود؛ به‌گونه‌ای که پروژه‌ای با پیشرفت فیزیکی ۹۵ درصد به‌دلیل تأمین نشدن تجهیزات و قطعات لازم معطل مانده و به بهره‌برداری نرسیده که اولویت‌بندی پروژه‌ها و اجرای موارد ضروری‌تر می‌تواند راهگشا باشد. افزون بر این آنها معتقدند درصورت امکان، می‌توان از پتانسیل شرکت‌های دانش بنیان داخلی برای تولید پایدار این تجهیزات و بهره‌مندی از خدمات آنها در آینده نیز استفاده کرد.
چالش آب شرب و فاضلاب
این گزارش می‌افزاید: کمتر از ۵۴درصد جمعیت شهری ایران تحت پوشش شبکه فاضلاب قرار دارند و به بیان دیگر نیمی از جمعیت ساکن شهرهای ایران از خدمات دفع فاضلاب محروم هستند که در این مناطق دفع فاضلاب عمدتا توسط چاه‌های جذبی صورت می‌گیرد که همین مسئله در شهرهایی که آب شرب آنها از منابع آب زیرزمینی استفاده می‌شود، مشکل‌ساز شده است. از سوی دیگر میزان بهره‌مندی جمعیت روستایی ایران از شبکه دفع فاضلاب صفر درصد یعنی هیچ برآورد شده که همین مسئله خطر جدی برای تامین آب شرب روستاها در آینده خواهد بود.
بودجه ناکافی برای تأمین آب
مرکز پژوهش‌های مجلس از پشت صحنه کسری منابع مالی برای اجرای طرح‌های امنیت پایدار آب شرب مردم گزارش داده و فاش می‌سازد که تکلیف قانون ششم توسعه کشور مبنی بر تامین حداقل ۳۰ درصد آب آشامیدنی مناطق جنوبی کشور از طریق شیرین‌سازی آب دریا هم پیشرفت کافی نداشته تا جایی که حداقل معادل ۷۰ درصد آب‌شیرین‌کن های مورد نیاز در شهرهای حوزه خلیج‌فارس و دریای عمان محقق نشده است. چالش دیگر به کلنگ زدن‌های بدون بودجه یا بودجه‌ریزی بدون در اختیار داشتن منابع کافی مربوط می‌شود که به‌گفته کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس حجم زیاد پروژه‌های ارتقای کمی و کیفی آب در مناطق مختلف کشور متناسب با اعتبارات تخصیص داده شده با این موضوع نیست و درنهایت به اضافه‌شدن پروژه‌های نیمه تمام عمرانی بخش آب منجر شده است.
زنگ خطر آبی به صدا درآمد
بازوی تحقیقاتی مجلس در گزارش جدید خود نسبت به پیامدهای احتمالی مرتبط با بحران تامین آب شرب در ایران هشدار داده است. ازجمله موارد مطرح در گزارش این مرکز می‌توان به‌احتمال تنش‌های اجتماعی مرتبط با کمبود آب، در سراسر کشور به‌ویژه در فصل تابستان، تهدید امنیتی ناشی از منابع آب حوضه‌های خارج از کشور، خطر تنش های اجتماعی و امنیتی مرتبط با رقابت در مصرف آب بین بخش‌های کشاورزی و شرب به‌ویژه در انتقال آب میان‌حوضه‌ای، احتمال درگیری اجتماعی بین شهروندان اصفهان و چهارمحال و بختیاری و همچنین رقابتی شدن برداشت از رودخانه در حد فاصل سد تا آبگیر اصفهان و یزد توسط باغداران اشاره کرد. افزون بر این نباید از بروز تنش در اجرای پروژه‌های تأمین آب در استان‌ها ازجمله ممانعت از حفر و تجهیز چاه‌ها توسط کشاورزان و ذینفعان در بسیاری از نقاط کشور، تغییر در الگوی اسکان جمعیت و اقتصاد منطقه‌ای مانند تخلیه روستاها و مهاجرت به شهرها، رها شدن اراضی کشاورزی و تبدیل جمعیت مهاجر به مصرف کننده و حاشیه‌نشین، تخلیه مناطق دوردست و مرزی و افزایش ظرفیت‌های تهدید و بروز تنش اجتماعی ناشی از کمبود آب به‌دلیل برداشت‌های غیرمجاز از سامانه‌های انتقال آب میان‌حوضه‌ای غافل شد.
