دیپلماسی میان ایران و عربستان سرعت گرفته؛ این به چه معناست؟

به نظر می‌رسد مذاکرات میان ایران و عربستان سعودی از مرحله رایزنی و مشاوره به مرحله اجرا انتقال یافته است. به نظر می‌رسد در دور تازه مذاکرات میان دو کشور موانعی که مانع از پیشرفت روند تفاهم شده بود برطرف شده‌اند.

به گزارش آفتاب‌نیوز؛ بخش عربی خبرگزاری روسی "اسپوتنیک" در گزارشی درباره مذاکرات ایران و عربستان با هدف کاستن از سطح تنش در روابط دو کشور می‌نویسد: علیرغم نتایج مثبتی که طی دوره‌های پیشین گفتگو میان ایران و عربستان حاصل شده به نظر می‌رسد ریاض صبورانه و با احتیاط گام بر می‌دارد چرا که نگران هرگونه تغییر وضعیت و اجرای واقعی توافق پیش از تغییر فضای گفتمانی به خصوص در عرصه رسانه‌ای است. در نتیجه، آن کشور در برداشتن گام عمومی و علنی با احتیاط عمل می‌کند.

"اصیل الجعید" تحلیلگر سعودی می‌گوید: عربستان روابط دیپلماتیک خود را منطبق با منافع مشترک و به نفع خاورمیانه و جهان برقرار می‌سازد. عربستان مایل است در صورت کنار گذاشته شدن سیاست‌های منطقه‌ای فعلی ایران از جمله حمایت آن کشور از گروه‌های نیابتی در خارج از مرز‌های ایران به همکاری با ایران بپردازد و با گشایش کانال‌های ارتباطی با تهران مخالفتی ندارد. اگر توافق میان دو کشور حاصل شود به نفع کل منطقه خواهد بود.  وضعیت خصمانه میان دو کشور نمی‌تواند برای همیشه ادامه یابد".

"احمد الشریفی" تحلیلگر عراقی نیز می‌گوید: سخت‌ترین مرحله در مذاکرات دو کشور مرحله پیشین بود و اکنون روند اجرایی توافق و عادی‌سازی در سطوح دیپلماتیک و سیاسی میان دو کشور آغاز می‌شود.

از دید او مذاکرات اصلی میان دو کشور بر سر حمایت ایران از گروه‌های نیابتی و برنامه موشکی ایران بوده به ویژه آنکه امریکا در حال خروج از منطقه و کاهش نیرو‌های نظامی از خاورمیانه است. این بدان معناست که مذاکرات می‌تواند باعث کاهش تنش و شدت درگیری میان ایران و عربستان شود.

شریفی اشاره می‌کند که ورود بسیاری از گروه‌های نیابتی مورد حمایت ایران در عراق به عرصه سیاسی به معنای دور شدن آنان از حوزه نظامی است و می‌تواند زمینه‌ساز حل و فصل مشکلات ایران و عربستان در سطح منطقه‌ای شود. عربستان نگران تکرار تجربه زمان عادی‌سازی روابط با ایران در دوره ریاست جمهوری خاتمی است؛ زمانی که از دید او رابطه به سطح پیشرفته‌تری ارتقا یافت، اما پس از قدرت‌گیری احمدی‌نژاد روابط دو کشور تیره و تار شد. پادشاهی عربستان صبور است و منتظر باقی خواهد ماند تا اقدامات بعدی رئیسی رئیس جمهوری فعلی ایران را ببیند.

بازیگران منطقه در حال تجدیدنظر دوباره سیاست خارجی خود

"جورجیو کافیرو" مدیر عامل موسسه تحلیلی "گلف استیت" و تحلیلگر مسائل خاورمیانه نیز در گفتگو با شبکه خبری "تی آر تی" ترکیه معتقد است که سعودی‌ها متوجه شده‌اند که سیاست تقابل‌جویانه آنان در قبال ایران به خصوص با شیوع ویروس کرونا کارساز نیست.

او می‌گوید: مذاکرات میان ایران و عربستان در شرایطی صورت می‌گیرد که بسیاری از بازیگران منطقه در حال تجدیدنظر و ارزیابی دوباره سیاست خارجی خود هستند.

در میانه شیوع کرونا دولت‌های خاورمیانه تمرکز بیشتری بر فرصت‌های اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری دارند و علاقمند به در پیش‌گیری سیاست خارجی‌ای کم‌هزینه هستند.

"کافیرو" می‌افزاید: ریاض به این نتیجه رسیده که ایران همسایه دائمی آن کشور است و امریکا دیگر برای همیشه از عربستان در برابر ایران حمایت نخواهد کرد. اوباما نیز در سال ۲۰۱۶ میلادی گفته بود کشور‌های منطقه باید یاد بگیرند در همسایگی مشترک با یکدیگر زندگی کنند. برای سعودی‌ها منطقی است که تهران را وارد گفتگو کنند هر چند که نظر دو کشور درباره بحران‌های زیادی از سوریه تا یمن و لبنان متفاوت از یکدیگر است.

نکته مهم آن است که ادامه جنگ در یمن از سوی انصارالله نیروی مورد حمایت ایران، چشم‌انداز اقتصادی عربستان برای سال ۲۰۳۰ میلادی مبنی بر کاهش وابستگی به نفت و تقویت خدمات عمومی در آن کشور را به خطر خواهد انداخت. سعودی‌ها قصد دارند با گفتگو با ایران، تهران را مجاب کنند که با انصارالله وارد گفتگو شده و از آن گروه بخواهد که سلاح خود را زمین گذاشته و با ریاض به جنگ ادامه ندهد. او همچنین اشاره می‌کند که احتمالا ایران با این خواسته ریاض به شرط تغییر رویکرد عربستان در قبال حکومت اسد در سوریه موافقت خواهد کرد.

"تی آر تی" در ادامه می‌افزاید: حمله به تاسیسات نفتی آرامکو در سال ۲۰۱۹ میلادی باعث کاهش ۵۰ درصدی تولید نفت ریاض شد و نشان داد عربستان تا چه اندازه متزلزل است. عربستان ایران را مقصر آن حمله می‌داند. از سوی دیگر، تمایل بایدن برای مذاکره با ایران نیز عامل محرکی برای تلاش عربستان به منظور آشتی با ایران محسوب می‌شود. ایران نیز برای کاهش انزوای منطقه‌ای و کاستن از شدت مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌های امریکا خواستار بهبود روابط با همسایگان منطقه‌ای است.

کافیرو می‌گوید: با توجه به تمرکز رئیسی بر ایجاد روابط اقتصادی ایران با کشور‌های منطقه و مصمم نبودن آن کشور برای آشتی با قدرت‌های غربی جای تعجبی ندارد که رئیسی خواستار گفتگو با عربستان باشد. آشتی ایران با عربستان باعث تقویت و بهبود وجهه ایران در خاورمیانه و جهان می‌شود و می‌تواند انگیزه‌ای برای دولت بایدن به منظور کاهش یا لغو تحریم‌های امریکا علیه ایران باشد.

کافیرو در پایان اشاره می‌کند که گفتگو‌ها باعث حل شدن اختلاف دیدگاه‌های ایدئولوژیک دو کشور نخواهد شد، اما می‌تواند به کاهش اصطکاک در منطقه کمک کند و این خبر خوبی برای کشور‌های خاورمیانه است.