"پر فشاری خون"؛ اولویت اصلی مطالعات قلب و عروق
اولویت‌های عناوین پژوهشی در حیطه قلب و عروق طی ماموریتی که از سوی معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت به دکتر نضال صراف زادگان، رئیس پژوهشکده قلب و عروق اصفهان و دبیر شبکه شبکه تحقیقات قلب و عروق ایران سپرده شده بود، شناسایی شد.
دکتر صراف‌زادگان هدف عمده انجام ماموریت تدوین اولویت‌های پژوهشی شبکه تحقیقاتی قلب و عروق را محدودیت منابع مالی دانست و گفت: در مقابل محدودیت بودجه پژوهشی باید ساختاری از اولویت‌ها و نیازهای کشور تعریف شود تا معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت و موسسه نیماد طبق این اولویت‌ها از طرح‌های پژوهشی حوزه قلب و عروق حمایت کنند.
وی به ضرورت جمع‌آوری داده‌ها و تعیین اولویت‌ها بر مبنای روش‌های علمی تاکید کرد و گفت: در نبود اولویت‌های پژوهشی، هر متخصصی در حوزه قلب و عروق می‌تواند بر اساس تجارب شخصی و کاری خود نظراتی درباره ضرورت‌ها و نیازهای تحقیقاتی کشور در این حوزه بیان کند که بدون شک نمی‌تواند اصول بی طرفی و جامعیت را پوشش دهد.
صراف زادگان افزود: درتدوین اولویت‌های پژوهشی از روش‌های استاندارد و بهروز دنیا استفاده کردیم و در زمانبندی بسیار کوتاه موفق شدیم این روش را مطابق با شرایط کشور و فضای تحقیقاتی موجود، بومی‌سازی کنیم.
دبیر شبکه شبکه تحقیقات قلب و عروق با بیان اینکه جهت شناسایی اولویت‌های پژوهشی حیطه قلب و عروق، هفت معیار اولویت‌بندی تعیین شده، گفت: این معیارها پس از وزن دهی به ترتیب شامل امکان‌پذیری، هزینه اثربخشی، عدالت در سلامت، اهمیت موضوع، پتانسیل موضوع در بهبود مراقبت و پیامدهای بیماری، قابلیت پذیرش در جامعه و هم‌راستا بودن با اولویت‌های ملی و بین‌المللی بودند. نتایج برای متخصصان بسیار حایز اهمیت بود.
صراف‌زادگان به عناوین پژوهشی اشاره کرد و افزود: در عناوین پژوهشی رتبه اول به مطالعات مرتبط با پرفشاری خون اختصاص یافت. تنها در صورتی این عنوان در رتبه اول جای می‌گرفت که با روش علمی و استاندارد به بررسی و رتبه‌بندی موضوعات پژوهشی پرداخته شود. رتبه دوم مربوط به کنترل و پیشگیری از سکته‌های قلبی بود که لازمه آن تغییر شیوه زندگی مردم است. رتبه سوم نیز مربوط به مطالعه عوامل خطر سکته‌های قلبی و رتبه چهارم مربوط به بررسی وضعیت موجود بیماری ایسکمیک قلبی شامل تعیین بار بیماری است.
وی گفت: ثبت بیماری‌های قلبی عروقی به عنوان اولویت پنجم تعیین شد که در همه جای دنیا این بیماری‌ها ثبت می‌شوند. مطالعات مرتبط با کووید و بیماری‌های قلبی و عروقی در رتبه ششم قرار گرفت که مقرر شد از هر مطالعه ای در این حوزه حمایت شود. مطالعات ارزشیابی اجرا، مطالعات در زمینه اقدامات مداخله‌ای درمانی بیماری‌های قلبی عروقی و طراحی گایدلاین‌ها (تهیه، بهروز رسانی و بومی‌سازی) مرتبط با حیطه قلب و عروق در رده‌های بعدی اولویت قرار گرفتند.
دبیر شبکه شبکه تحقیقات قلب و عروق با تاکید بر اینکه وقتی نتایج اولویت‌بندی از این روش استاندارد علمی استخراج شد به درستی و صحت نتایج مطالعه پی بردیم، گفت: شاید اگر با روش‌های دیگری این بررسی انجام می‌شد نتایج بیشتر به سمت امور تکنولوژیک و استفاده از تجهیزات نوین و پیشرفته در مطالعات پژوهشی تاکید می‌کرد؛ در حالی که در گزارش شاهد هستیم رتبه‌های اول همگی به امور پیشگیرانه اختصاص یافت و هر چه به اولویت‌های پایین‌تر رسیدیم به تجهیزات فناورانه و مطالعات پیشرفته و استفاده از متدهای پیچیده رسید.
روند اجرای اولویت بندی عناوین پژوهشی و استخراج شاخص‌ها
وی با بیان اینکه نزدیک به ۲۰ جلسه حضوری و مجازی ظرف مدت ۴۰ روز برگزار کردیم، افزود: گام نخست، بررسی و جستجو در متون مرتبط موجود بود تا معیارهای اولویت بندی عناوین پژوهشی مشخص شود. معیارها بر اساس جستجوی معیارهای استفاده شده در مطالعات بین‌المللی و ملی مرتبط، استخراج مهم‌ترین معیارهای مطرح شده جهت انتخاب موضوعات مهم پژوهشی در صورتجلسات شورای راهبردی شبکه کشوری قلب ایران در ۱۰ سال گذشته و استخراج نظرات اعضای پنل متخصصین در زمینه معیارهای اولویت‌بندی عناوین پژوهشی قلب و عروق از طریق مصاحبه، تعیین شد.
صراف‌زادگان افزود: گام بعدی، انتخاب موضوعات پژوهشی دارای اولویت بود. باز هم در متون بین‌المللی و ملی مرتبط جستجو کردیم تا ببینیم چه موضوعات پژوهشی حایز اولویت است. دوم، باز هم صورتجلسات شورای راهبردی بررسی شد و سوم مصاحبه با اعضای پنل تخصصی.
او ادامه داد: سپس در یک ماتریس، شاخص‌ها را در ستون‌ها و عناوین پژوهشی را در ردیف‌ها قرار دادیم و اعضای پانل تخصصی عناوین را بر اساس شاخص ها نمره‌دهی کردند. بررسی نتایج نشان داد که این روش ما را به نتایج دقیق نرساند. در میانه راه مجبور شدیم تغییر رویه بدهیم که به‌رغم سختی‌های بسیاری که متحمل شدیم ولی در نهایت به نتایج درست و قابل اعتماد رسیدیم. در این راستا از وزن دهی شاخص‌های اولویت‌بندی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی استفاده کردیم و طی چند جلسه که با کارگروه‌های مختلف داشتیم از اعضای پنل تخصصی خواستیم به شاخص‌های اولویت بندی امتیاز بدهند. در ادامه عناوین پژوهشی بر اساس این شاخص‌ها نمره‌دهی و اولویت‌ها تعیین شد.
ماموریت تعیین اولویت‌های پژوهشی حیطه قلب و عروق به بهره‌برداری رسیده است
به گفته وی، تعیین اولویت‌ها از آنجایی اهمیت فوق‌العاده بالایی دارد که وقتی سیاست‌گذار می‌خواهد بودجه را اختصاص دهد به آمارها، شاخص‌ها و اولویت‌ها نگاه می‌کند. اکنون که اولویت به مسئله کنترل فشار خون و بعد پیشگیری از سکته‌های قلبی اشاره می‌کند، سیاست‌گذار هم طبق آن تصمیم‌گیری می‌کند و بودجه و امکانات را در این جهت هدایت خواهد کرد.
صراف‌زادگان با اشاره به اینکه مهم‌ترین مسئله این است که ماموریت "تدوین اولویت‌های پژوهشی" انجام شده و مورد بهره‌برداری هم قرار گرفته است، افزود: در آخرین مرحله اولویت‌ها به فراخوان نیماد رسید و در سایت نیماد قرار گرفته است. مطلع هستم که چهار طرح در قالب نیماد بر مبنای این اولویت‌ها ارائه شده و در حال کارشناسی است. تحقیقات کشور به سوی اولویت‌ها و شاخص‌های پژوهشی هدایت می‌شود تا منابع محدود موجود در مسیر درست هزینه شود.
بنابر اعلام روابط عمومی معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، چاپ مقاله اولویت بندی عناوین پژوهشی حیطه قلب و عروق نیز در دست اقدام است.
