کابوس بازنشستگی/ دشواری‌های زندگی پس از ۳۰سال زحمت

اگر خودش نمی‌گفت شاید چنین جمله‌ای باورکردنی نبود؛ «به خدا دخترانم می‌گن موز می‌خوایم، اما نمی‌تونم بگیرم و...» در کنار این جمله که یکی از بازنشستگان در ادامه گزارش بیان می‌کند، دبیر بازنشسته‌ای دلالی ماشین می‌کند. بهیار بازنشسته‌ای دو سال است به دنبال کار می‌گردد و بازنشسته‌هایی که به سختی آبروداری می‌کنند، همه و همه قصه تلخی است از زندگی این روز‌های بازنشستگان و حقوق ناچیز آن‌ها برای تامین مخارج زندگی. عاقبتی که برای برخی بازنشستگان کابوس هست و برای برخی دیگر زندگی در کابوس. صحبت‌های تکان‌دهنده نصرالله دریابیگی، رییس کانون بازنشستگان مازندران که در چند روز اخیر تحت عنوان «سیگارفروشی و ماشین‌شویی بازنشستگان، برای تامین معیشت» بیان شد، خبرنگار اعتماد را کنجکاو کرد که با شش نفر بازنشسته، ضمن گله و شکایت‌هایی که برای تامین مخارج روزمره داشتند گفت‌وگویی داشته باشد.

آبروداری را به ما هم یاد بدهید

توران. ی؛ ۵۷سال دارد و بازنشسته تامین اجتماعی است. شوهرش مرده و ماهی سه‌ونیم میلیون حقوق می‌گیرد. «نوه می‌ره، عروس میاد. خونه گوشت می‌خواد، مرغ می‌خواد. یه پسر سرباز تو خونه دارم. یه کفش بخوام بگیرم، گوشت و مرغ نباید بخرم. مابه‌التفاوت سال رو هم ندادن بهم. فقط خدا خودش کمک کنه. وگرنه کسی دادرس نیست. چه مدلی می‌شه آبروداری کرد؟ به ما هم یاد بدین.»

کار نیست

«به خدا دخترانم می‌گن موز می‌خوایم؛ اما نمی‌تونم بگیرم. مخارج بالاست. شیش تا بچه دارم. سه‌تاشون ازدواج کردن. سه‌تاشون هم پیش خودمونن. یکی‌شون تازه درسش تموم شده و دنبال کار می‌گرده. دوتای دیگشون هم محصلن. چهار ساله بازنشست شدم. با سی سال سابقه بهیاری؛ اما الان هرجا می‌رم یا بهم می‌گن سنت بالاست یا شرایطتت با کار ما جور نیست. خلاصه سه ساله که دنبال کارم. حدود شش میلیون حقوق می‌گیرم. اما به جاییمون نمی‌رسه.»

دخل بیشتر از خرج

یوسف‌علی پوراکبر؛ ۶۳سال دارد و سه فرزند. دو پسر و یک دختر. هر سه فرزندش را با حقوق ۴و نیم میلیون تومانی راهی دانشگاه کرد و در آخر با مدرک لیسانس آنها، ذوق می‌کند. «خودم لیسانس حقوق دارم. حقوق بازنشستگی‌ام حدود ۴و نیم میلیونه. این حقوق‌ها که کفاف زندگی پنج خانوار را نمی‌دهد. هر از گاهی وکالت کارگرانی که با کارفرما به مشکل برخوردند را به عهده می‌گیرم. اما در سال یک یا دوبار اتفاق می‌افتد. در کنار حقوق بازنشستگی کشاورزی هم می‌کنم. اگر این کار‌ها را هم نکنیم که خرج‌مان از دخل‌مان بالا می‌زند!»

راضی نباشیم چی کار کنیم!

ابوالحسن ملازاده؛ ۶۰ سالگی را رد کرده است؛ «خودم و زنم تنها زندگی می‌کنیم. سه فرزند دارم که هر سه آن‌ها ازدواج کردن. منم و حقوق حدود ۵میلیون تومان. یه دوا و دکتر نزدیک به یه میلیون تومان آب می‌خوره.» او در جواب راضی بودن از شرایط می‌گوید. «اگر راضی نباشیم چی کار کنیم.»

رنج در رنج

ح. ریاحی؛ پنجاه و دو- سه سال دارد. شوهرش برای مخارج زندگی مسافرکشی می‌کند. خودش هم یک سال است در قسمت خصوصی یک بیمارستان خاص مشغول به کار شده. نزدیک ۶میلیون تومان حقوق بازنشستگی می‌گیرد. «۵میلیون تومان قسط می‌دم. می‌مونه یه میلیون تومن برای خودم. نمی‌دونم چی کار کنم برای همین اومدم سر کار تا شاید بشه یه گوشه‌ای از زندگیم رو پر کنم. شوهرم مگه از مسافرکشی چقدر درمیاره؟!»

‌دبیری و دلالی

بهرام شیخعلی‌زاده؛ دبیر بوده. سال ۹۵ بازنشست شد. اما دو سال بعد به خرید و فروش ماشین روی آورد؛ آن‌هم به دلیل میزان دریافتی حقوق بازنشستگی که کم بود. «سی‌ویک سال سابقه دارم. دو فرزند که هر دو دانشجو هستند. حقوق بازنشستگی که به هیچ‌وجه کفاف خورد و خوراک ما را حتی نمی‌دهد؛ چه برسد در مخارج دیگر زندگی!» اجرایی نشدن طرح همسان‌سازی و دریافت حقوقی زیر خط فقر؛ صدای اعتراض بازنشستگان و مستمری‌بگیران کل کشور را روز به روز بلند‌تر از پیش می‌کند. با عبور افراد از دهه ۵۰ و بعد از آن؛ احتمال مشارکت آنان نیز کاهش می‌یابد. از طرف دیگر سرمایه و به عبارتی دارایی‌ها کاهش می‌یابند. سالمندان به‌طور فزاینده، برای تامین هزینه‌های زندگی خود، به پس‌انداز متکی می‌شوند. اما حقوقی که دریافت می‌کنند؛ حتی به مخارج سه روز در ماه آنان نیز نمی‌رسد. چه برسد به پس‌انداز! حرف تمام بازنشستگان و مستمری‌بگیران این است؛ «با سیلی صورت خودمان را سرخ می‌کنیم»، «۳۰سال خدمت به کشور؛ امروز گرسنه ماندیم!» نصرالله دریابیگی رییس کانون بازنشستگان مازندران؛ در خصوص شرایط این قشر زحمت‌کش به ایلنا چنین گفت: «آنچه می‌گویند و نامش را احترام به مقام و جایگاه کارگران و بازنشستگان می‌گذارند، در عمل اتفاقات دیگری رخ می‌دهد. پول‌پاشی در جامعه یعنی تورم و گرانی‌های سرسام‌آور. تا بُن کارگری و کارمندی احیا نشود؛ همین وضع ادامه دارد. اگر بن کارگری و کارمندی احیا شود آن‌ها می‌توانند، حداقل کالا‌های اساسی، مثل؛ برنج، مرغ، گوشت و لبنیات را بر سر سفره‌های‌شان داشته باشند.»

به گفته دریابیگی «کارگران و بازنشستگان اوضاع مالی‌شان وخیم است. این حقوق‌ها کفاف مخارج زندگی کارگری را نمی‌دهد. با ماهی ۴میلیون و ۵میلیون تومان، کدام مسوول و نماینده زندگی می‌کند که ما زندگی کنیم؟ حقوق‌های ۳۰ تا ۴۰ میلیونی برخی مدیران کجا و دستمزد بخور و نمیر جماعت کارگر و بازنشسته کجا؟»
چندی پیش نیز، اکبر شوکت عضو هیات امنای سازمان تامین اجتماعی، به دغدغه بازنشستگان در خصوص همسان‌سازی حقوق، براساس احکام، به مهر اعلام کرد: «دولت برای رفع این مشکل، اعتبار لازم را اختصاص دهد. در سال ۸۸ همسان‌سازی انجام شد و ۸۰ هزار تومان به پایه حقوق آن زمان که حدود ۳۰۰ هزار تومان بود اضافه شد ولی متاسفانه رقم افزایشی جز احکام حقوق بازنشستگان ثبت نشد و اگر این رقم در احکام ثبت می‌شد؛ سالانه براساس نرخ تورم به حقوق بازنشستگان افزوده می‌شد.»

شوکت گفت: «نگرانی‌ای که هم‌اکنون بازنشستگان در ارتباط با همسان‌سازی دارند نیز به همین موضوع برمی‌گردد. در واقع آن‌ها نگران دایمی شدن همسان‌سازی، براساس احکام حقوقی هستند که البته اخیرا نمایندگان مجلس در قالب طرحی به این موضوع پرداخته‌اند و براساس اطلاعاتی که ما کسب کرده‌ایم، امضا‌هایی نیز برای این مساله جمع‌آوری شده است.» او در ادامه گفت: «گلایه ما این است؛ همان‌طورکه دولت برای صندوق بازنشستگی کشوری و لشکری و سایر بخش‌ها از منابع دولتی در ارتباط با همسان‌سازی حقوق بازنشستگان استفاده کرد؛ برای سازمان تامین اجتماعی نیز از این طریق عمل کند.» این عضو هیات امنای سازمان تامین اجتماعی گفت: «امسال ۴۰ هزار میلیارد تومان برای همسان‌سازی حقوق بازنشستگان در نظر گرفته شده و این رقم قابل توجهی است. به نظر می‌رسد باید دولت در این بخش ورود جدی داشته باشد. مگر بازنشستگان باعث تورم شدند که حالا برای همسان‌سازی حقوق بازنشستگان از منابع داخلی خود استفاده کنند، چراکه به دلیل سیاست‌های غلط اقتصادی و تحریم‌ها، ما این شرایط را پیدا کرده‌ایم. عقلانی‌ترین کار این است که جلسه شورای عالی کار، برگزار و رقم اعلام‌شده ر ا به پایه حقوق کارگران افزوده کند.»

نظام بازنشستگی در سوئد

نظام بازنشستگی در سوئد شامل سه بخش است:

۱- حقوق بازنشستگی همگانی از دولت
۲- حقوق بازنشستگی خدمتی از کارفرمای شما
۳- پس‌انداز احتمالی توسط خود شما

حقوق بازنشستگی همگانی؛ براساس همه درآمد‌های شما در طول زندگی است. هر سال که کار می‌کنید و مالیات می‌پردازید حقوق بازنشستگی همگانی کسب می‌کنید. همچنین از طریق چهار سال اول زندگی فرزند خود، صرف‌نظر از اینکه چه مدت مرخصی والدین داشته‌اید نیز پول فوق‌العاده به حساب بازنشستگی همگانی‌تان واریز می‌شود.

علاوه بر این مرخصی والدین، تحصیل با وام دانشجویی، انجام خدمت وظیفه (آموزش مقدماتی خدمت سربازی)، دریافت غرامت بیماری یا فعالیت یا دریافت غرامت بیکاری نیز از سوی دولت در حقوق بازنشستگی‌تان جبران می‌شود.

اگر حقوق بازنشستگی‌تان پایین باشد فوق‌العاده مسکن و حمایت مالی معاش سالمندان نیز می‌تواند در بازنشستگی همگانی شما گنجانده شود. حقوق بازنشستگی بر مبنای درآمد؛ هر سال ۱۶ درصد از درآمد مبنای بازنشستگی شما و سایر دریافتی‌های مشمول مالیات حقوق بازنشستگی بر مبنای درآمد اختصاص داده می‌شود. حقوق پس‌انداز بازنشستگی؛ هر سال ۲,۵ درصد از درآمد مبنای بازنشستگی و سایر دریافتی‌های مشمول مالیات شما به پس‌انداز بازنشستگی اختصاص داده می‌شود.

نظام بازنشستگی در ترکیه

نظام بازنشستگی در ترکیه به صورت عمومی در سه دوره مختلف زمانی تقسیم‌بندی شده است:

قواعد قبل از ۱۹۹۹

مردان
۲۵ سال بیمه به اضافه ۵۰۰۰ روز پرداخت حق بیمه یا ۵۵ سال سن به اضافه ۵۰۰۰ روز پرداخت حق بیمه

زنان
۲۰ سال بیمه به اضافه ۵۰۰۰ روز پرداخت حق بیمه یا ۵۰ سال سن به اضافه پرداخت ۲۰ سال بیمه شده
قواعد بازنگری بعد از ۱۹۹۹ تاکنون

مردان
۶۰ سال سن به اضافه حداقل ۷۰۰۰ روز پرداخت حق بیمه یا ۶۰ سال سن به اضافه ۲۵ سال بیمه ۴۵۰۰ به اضافه روز پرداخت حق بیمه (این قواعد به صورت تدریجی فازبندی می‌شود.)

زنان
۵۸ سال سن به اضافه سال بیمه (افزایش تدریجی با فازبندی)

قواعد بازنگری در سال ۲۰۰۶

مردان
۶۰ سال سن به اضافه ۲۵ سال کار (البته تنها برای کسانی که بعد از طرح قانون جدید وارد بازار کار می‌شوند.) از سال ۲۰۳۶ تا ۲۰۴۸ سن بازنشستگی به ۶۵ سال خواهد رسید.

زنان
مشابه مردان، اما سن ۵۸ به جای ۶۰ سال. از سال ۲۰۳۶ تا ۲۰۴۸ سن بازنشستگی به ۶۵ سال خواهد رسید.