ورود یک «پشه» دردسرساز به ایران و خطر انتقال ۳ بیماری ویروسی
عبدالرضا میراولیایی با اشاره به وجود دو گونه متفاوت از پشه آئدس، گفت: گونه اول که ناقل اصلی بیماری است، پشه «آئدس اجپتی» است که در آب و هوای گرم و مرطوب و بیشتر در جوار زندگی انسانی و داخل خانه‌ها می‌تواند با انسان‌ها زندگی کند. گونه دوم پشه آئدس نوع البوپیکتوس آن است که وحشی‌تر است و در جوار انسان زندگی نمی‌کند و در کنار درختان و طبیعت حضور دارد. فعلا در کشور ما گونه اول این پشه یعنی آئدس اجپتی صید شده است.
او ادامه داد: این پشه می‌تواند ناقل برخی بیماری‌های ویروسی باشد. درحال حاضر بیماری‌هایی که برای ما مهم است و دنیا هم نگران آنها است بیماری زیکا، تب دانگی و چیکن گونیا است؛ البته تب دانگ به علت مرگ و میری که دارد مهم‌تر از دو بیماری دیگر است و در واقع می‌تواند در درصد بسیار کمی در حدود ۲ تا ۳ درصد سبب مرگ شود.
وی افزود: بیماری چیکون گونیا نیز می‌تواند سبب دردهای شدید مفصلی شود که شدیدا ناتوان کننده بوده و بیمار را از زندگی طبیعی خود دور می‌کند. بیماری زیکا نیز ثابت شده است که حتی از طریق جنسی هم منتقل شود و یک خطری که این بیماری دارد این است که در خانم‌های باردار می‌تواند سبب تولد نوزادانی با مغز کوچک شود که دچار عقب ماندگی ذهنی هستند.
وی افزود: هرکدام از این سه بیماری یک ویروس مخصوص به خود دارند و بسته به اینکه پشه ناقل کدام یک از این ویروس ها باشد، می‌تواند سبب بروز یکی از سه بیماری زیکا، تب دانگی و چیکون گونیا شود.
میراولیایی ادامه داد: از زمان گزش پشه تا بروز علائم بیماری به طور متوسط بین یک تا دو هفته زمان می‌برد. متاسفانه بیماری‌هایی که از طریق پشه آئدس منتقل می‌شوند، هیچ نوع واکسن موثر یا درمان اختصاصی ندارند. حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد مواردی که توسط گزش پشه به ویروس آلوده می‌شوند علائم بسیار خفیفی مانند علائم سرماخوردگی دارند و درصد خیلی کمی از افراد علائم شدید پیدا می‌کنند. طول دوره درمان معمولا بستگی به قوای جسمانی فرد دارد و مثلا در بیماری دانگ ممکن است بیش از ۳ هفته علامتی وجود نداشته باشد، ولی در بیماری چیکن گونیا ممکن است فرد بیمار برای ماه‌ها دارای علائم باشد.
او تاکید کرد: بیماری‌های زیکا، تب دانگی و چیکون گونیا همگی از طریق پشه آئدس مهاجم اجپتی یا البوپیکتوس منتقل می‌شوند. البته بیماری زیکا از طریق جنسی هم قابلیت انتقال دارد.
وی درباره اینکه آیا اطلاعاتی از اینکه پشه آئدس صید شده در استان هرمزگان، از کدام مبدا و چگونه وارد ایران شده است وجود دارد یا خیر؟، بیان کرد: هنوز اطلاعات دقیقی نداریم؛ ولی می‌دانیم که چون این پشه بومی کشور ما نیست، قطعا از طریق جابجایی‌ها و تبادلات کالایی ممکن است وارد شده باشد. احتمال ورود پشه به کشور از آسیای جنوب شرق، کشورهای جنوب خلیج فارس و... است؛ چون ما در سالیان گذشته در کشور عمان اپیدمی وفور پشه آئدس را داشتیم.
کارشناس بیماری‌های منتقله از «آئدس» اداره بیماری‌های قابل انتقال از ناقلین وزارت بهداشت، درباره اقدامات صورت گرفته در استان هرمزگان برای جلوگیری از گسترش این پشه مهاجم، تصریح کرد: نکته بسیار مهم در خصوص کنترل پشه آئدس این است که این پشه تمایل زیادی دارد تا در جاهایی که از نظر بهداشتی دچار مشکل هستند، رشد و تکثیر یابد. آب‌های راکد، فاضلاب رها شده، زباله‌های رها شده و تایرهای خودروی رها شده و... محل‌هایی هستند که پشه تمایل به تخم‌گذاری در آنها را دارد. به همین دلیل مبارزه اولیه ما با این پشه، پاک بودن محیط زیست انسانی است و باید تا حد امکان بهسازی محیط را انجام دهیم و اطراف محیط زندگی خود را کاملا پاک نگاه داریم تا محلی برای زیستگاه این پشه وجود نداشته باشد.
او اظهار کرد: اگر بهسازی محیط به درستی صورت نگیرد، این پشه جای خود را برای تخم‌گذاری پیدا می‌کند. متاسفانه از خصوصیات پشه آئدس این است که تخم آن در مقابل خشکی مقاوم است و می‌تواند تا یک تا دو سال زنده بماند و چون سموم و آفت‌کش‌ها روی تخم پشه اثر ندارند، سبب می‌شود پشه بالغ از بین برود؛ اما تخم پشه همچنان باقی بماند و به محض اولین بارندگی تخم باز شود.
وی افزود: از سوی دیگر اگر پشه‌ای به ویروس آلوده شود، می‌تواند این آلودگی را به تخم خود و نسل‌های بعدی‌اش منتقل کند که این کار مبارزه را سخت می‌کند؛ چون پشه‌های جدید هم به ذات آلوده هستند و این موارد از چالش‌های مهم مقابل روی ما است.
ورود یک «پشه» دردسرساز به کشور و سه بیماری مهمی که منتقل می‌کند
وی افزود: همچنین اگر این پشه در منطقه‌ای صید شود، اقدامات کنترلی دیگری مانند استفاده از سموم مخصوص هم صورت می‌گیرد. این سموم به صورت مه پاشی و یا سم‌پاشی استفاده می‌شود تا پشه آئدس قدرت رشد و تکثیر خود را از دست بدهد.
او ادامه داد: طبق بررسی‌های تیم‌های ما پشه آئدس فقط در دو شهرستان بندر لنگه و بندرعباس صید شده است و تیم‌های مراقبتی در استان‌های همجوار و مرزی علی‌رغم بررسی‌های زیادی که انجام دادند، این پشه را در هیچ نقطه دیگری از کشور یافت نکردند. خوشبختانه بر اساس نظام مراقبتی دقیقی که طراحی کردیم تا افراد مبتلا به بیماری دانگ یا چیکن گونیا را پیدا کنیم تاکنون هیچ مورد ابتلای انسانی در این دو شهرستان نداشته‌ایم.
وی با اشاره به اینکه خوشبختانه تا این لحظه آلودگی ویروسی در پشه‌های صید شده در استان هرمزگان مشاهده نشده است، تصریح کرد: البته به این معنی نیست که پشه‌هایی که روزهای آتی هم صید شوند، آلودگی نخواهند داشت؛ اما تاکنون آلودگی گزارش نشده است.
وی افزود: همزمان با عملیات کنترلی و بهسازی محیط که با همکاری شهرداری‌ها انجام می‌دهیم، در قالب تیم‌های مشخص اقدامات مه پاشی صورت می‌گیرد. همزمان با اینها بررسی می‌کنیم که وفور پشه در روزها و هفته‌های آتی با انجام این اقدامات به چه شکل خواهد بود. اکنون نمی‌توان دقیق پیش‌بینی کرد که چه زمانی می‌توان عملیات کنترل را پایان داد.
میراولیائی تاکید کرد: بهترین راه مبارزه با این پشه در شرایط فعلی بهسازی محیط است. ممکن است برخی خانواده‌ها به دلیل کمبود آب، در گالن‌ها و یا ظروف آب نگهداری کنند که این پشه قابلیت رشد در این محل‌ها را دارد. همچنین قابلیت رشد در ظرف زیرگلدان، زباله‌های پراکنده و... را نیز دارد. اگر آلودگی محیطی وجود داشته باشد و مدیریت پسماند صورت نگیرد، نمی‌توانیم رشد این پشه را کنترل کنیم.
وی گفت: یکی از خصوصیاتی که پشه آئدس دارد این است که اپیدمی‌های انفجاری ایجاد می‌کند؛ یعنی اگر پشه آلوده در جامعه وجود داشته باشد می‌تواند جمعیت زیادی را در مدت کوتاهی آلوده کند.
