صالحی: بالاخره باید تکلیفمان با دنیا را روشن کنیم

پنجشنبه دوم دی ماه ۱۴۰۰، در بیست و دومین جایزه ترویج علم، نکوداشت علی اکبر صالی در کتابخانه ملی برگزار شد.

علی اکبر صالحی در این مراسم با تسلیت ایام فاطمیه (س)، گفت: از برادر، استاد و مرشد خودم جناب آقای محقق داماد که توفیق آشنایی بیش از چهار دهه را خدمت ایشان دارم به خاطر لطف و مهر ایشان سپاسگزار و ممنونم. یکی از الطاف خفیه این است که کژی‌های بندگانش را می‌پوشاند و خوبی‌ها را به نمایش می‌گذارد.

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی افزود: تناقضی را امروز شاهد هستیم که یکی به نام خدا سر می‌برد و دیگری به نام خدا جان می‌بخشد. واقعا جراحان واسطه فیض بین خالق و مخلوق هستند و همیشه به آن‌ها گفته ام قدر خودتان را بدانید، هیچ کس به اندازه شما این قدر روشن بین خالق و مخلوق جا نمی‌گیرد. این‌ها جان می‌بخشند.

وی یادآور شد: دین بدون علم همان می‌شود که آقای دکتر فرمودند. می‌دانید که کعبه اولین محل عبادت پروردگار است. کاری که امروز انجام می‌دهیم و طواف می‌کنیم را شش هزار سال پیش هم انجام می‌دادند. چه شد که این طوافی که برای خدا بود طواف برای شیطان شد؟ برای اینکه در طول زمان دین تهی از علم شد و به خرافات رفت. علم بدون دین هم هیروشیما و ناکازاکی می‌شود.

صالحی با اشاره به تعریف علم، تصریح کرد: ظاهر قضیه این است که می‌گویند علم دو قسم است و «علم ادیان» تعریف به دین می‌شود و «علم ابدان» هم تعریف به پزشکی می‌شود. ولی بنده با جسارت می‌خواهم بگویم علم الادیان بخش نرم افزاری علم است و بخش معرفت شناسی است. علم الابدان، چون بدن را هم جمع بسته، علم ماده و بخش سخت افزاری است.

وی با بیان اینکه «ترویج علم» یک عبارت گویا و کاملی است، اظهار داشت: این عبارت هم می‌تواند ناظر به تولید علم و هم ناظر بر نشر علم باشد. من نمی‌خواهم نسبت به پیشینیان خودمان غلوّ آمیز صحبت کنم، ولی واقعا برای یک پژوهنده ببینید که ۱۴۰۰ سال پیش راجع به علم چه بیاناتی دارند که واقعا هرچقدر هم در بهترین دانشگاه‌ها بگردید آخرش به همین حکمت می‌رسید. می‌فرماید علم گنج بزرگی است که تمامی ندارد. این عبارت کوتاه، ولی پراز معنا است و در ۱۴۰۰ سال قبل در حجاز و عربستان گفته شده است.

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی ادامه داد: حضرت رسول (ص) می‌فرمایند دانایی سرآمد همه خوبی‌ها و نادانی سرآمد همه بدی‌ها است. همچنین حضرت علی می‌فرمایند علم قدرت است و هر کس آن را بیابد، چیره می‌شود و هر که فاقد آن باشد، حتی مسلمان و مؤمن، به او چیره شوید. این گفته در شرایط فعلی کشور، خیلی معنا دارد.

وی با تأکید بر اینکه اگر بدون سلاح علم بخواهیم قدرت نمایی کنیم بهتر است که نکنیم، چون گرفتار می‌شویم، اظهار داشت: در تولید علم نیاز به زمینه‌های متعدد داریم، ولی مهمترین آن «بسط عدالت اجتماعی» است. در جامعه‌ای که عدالت نباشد، علم پا نمی‌گیرد. اوایل دهه ۷۰ روی این مبحث صحبت کردیم که چه بسا ابن سینا‌های فراوانی به خاطر عدم دسترسی به آموزش تلف می‌شوند. در سیستان و بلوچستان، کردستان و کرمان و کرمانشاه بالقوه ابن سینا است، ولی اگر عدالت اجتماعی نباشد، ما شرایط را برای تولید و توسعه علم فراهم نکرده ایم.

معاون سابق رئیس جمهوری یادآور شد: همان دهه ۷۰ در مناطق محروم دبیرستان‌های شبانه روزی راه اندازی کردیم و دبیران را از تهران می‌فرستادیم. ما شاهد بودیم که دانش آموزی که پدر و مادرش زندانی بودند، ولی جزو دانش آموزان سرآمد بوده است و جمهوری اسلامی کاری کرده است که این فرد درس بخواند. خطر پذیر بودن و اهل گفتگو و تعاملی بودن و برخوردار بودن از روحیه مشارکت جمعی از دیگر ضرورت‌های تولید و توسعه علمی در کشور است. روحیه همکاری و کار گروهی در این زمینه بسیار مهم است و حتی در اسلام توصیه شده است که حتی برای غذا خوردن در جمع باشیم و فرادی آن را نخوریم.

وی با تأکید بر اینکه اهل سنت این مورد را به خوبی رعایت کردند، با بیان اینکه برکت در جمع بودن است، گفت: حکیم فردوسی قهرمانی را در شاهنامه خود آفریده است که ما به اشتباه آن را رستم می‌دانیم، ولی او ایران را قهرمان کرد و قهرمان فردوسی ایران و ملت ایران بوده است. همه در ایران می‌خواهند رستم شوند، در حالی که ما باید با هم رستم شویم. علاوه بر آن نیاز به تکریم عالم داریم. در کشوری علم رواج می‌یابد که عالم آن مورد تکریم قرار گیرد و تکریم عالم نیز شرایط خاص خود را دارد، ضمن آن که تشخیص عالم نیز در این زمینه مهم به شمار می‌رود.

صالحی با اشاره به انتساب القابی، چون دکتر و مهندس در جامعه با تأکید بر اینکه باید در این زمینه آفت زدایی کنیم تا عالم واقعی پیدا شود، یادآور شد: در تکریم عالم، دادن حس احترام اجتماعی در بیان آزاد اندیشه و آرای خود بسیار مهم است. اگر می‌خواهیم عالمی را تکریم کنیم، باید این حس را به آن‌ها القا کنیم که بدون دغدغه آرای خود را مطرح کند. در نشر علم تنها مردم و دانشگاه‌ها مسئول نیستند، بلکه مسئولان نیز در این زمینه نقش مهمی دارند؛ چرا که اگر مسئولان به سراغ دانشگاه‌ها نروند، آن‌ها چاره‌ای ندارند جز آنکه علم خود را مقاله کنند که به درد دیگران بخورد.

در نشر علم، ارتباط بین المللی خیلی ضروری است

وی ادامه داد: در نشر علم اگر بخواهیم خودمان را معذول از جهان کنیم، سقف پرواز ما محدود است. در نشر علم، ارتباط بین المللی خیلی ضروری است. ممکن است آفاتی هم داشته باشد، ولی هر چیزی آفاتی دارد. یادم هست وقتی اینترنت می‌خواست به ایران بیاید من رئیس دانشگاه صنعتی شریف بودم و این دانشگاه شروع کننده و آورنده اینترنت به کشور بود. از من خواستند چیزی را امضا کنم و من ترسیدم امضا کنم و گفتم به کسی بدهید که پشتوانه اش قوی است. می‌گفتند ممکن است از اینترنت سوء استفاده شود، ولی من در شورای عالی انقلاب فرهنگی گفتم حسن استفاده آن را هم بگیرید؛ لذا ما باید تکلیف روابط بین الملل کشور را روشن کنیم.

مهاجرت نخبگان یکی از مشکلات کشور ما است

رئیس سابق سازمان انرژی اتمی با اشاره به اینکه مهاجرت نخبگان یکی از مشکلات کشور ما است، گفت: ببینیم چرا این اتفاق افتاده و علاجش کنیم. یک جوانی که دکترا گرفته می‌بیند نمی‌تواند اینجا امکاناتش را فراهم کند به جای دیگری می‌رود که هم تجهیزات و هم معیشتش را تأمین کند. حضرت رسول (ص) هم فرمودند «اطلبوا العلم ولو بالصین». حالا که این‌ها رفته اند، با استفاده از شبکه‌های اجتماعی، ما یک جوری به این‌ها وصل شویم.

ما بالأخره باید تکلیفمان با دنیا را روشن کنیم

وی با اشاره به عدم استقبال از علوم پایه، اظهار داشت: ما بالأخره باید تکلیفمان با دنیا را روشن کنیم. چون با این تحریم، هیچ وقت آزمایشگاه‌های ما تکمیل نمی‌شوند. دکتر داوری اردکانی می‌گوید «علم خانه می‌خواهد و باید در خانه خود سکونت کند و باید آن را از سرگردانی نجات داد. علم باید با توسعه قرین شود و این امر صرفا از طریق همکاری سیاست و حکومت با دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها می‌تواند صورت گیرد».