چالش‌های روسیه و پوتین در ۲۰۲۱

خبرگزاری تاس در گزارشی می‌نویسد: آمریکا بارها روسیه را به تحریم تهدید کرد. بحران انرژی اروپا و آسیا را فرا گرفت. طالبان قدرت را در افغانستان به دست گرفتند، در حالیکه وضعیت در اوکراین و سایر مناطق وخیم شد و همه‌گیری ویروس کرونا باز هم چشم‌انداز سال ۲۰۲۱ را کامل کرد.

در عرصه سیاسی جهان، دو تن از مقام‌های ارشد سیاسی کناره‌گیری کردند تا جای خود را به جانشینان‌شان بدهند. در ایالات متحده، جو بایدن جای دونالد ترامپ را در کاخ سفید گرفت و در آلمان، با روی کار آمدن اولاف شولتس، آنگلا مرکل پست صدراعظمی را خالی کرد.

حال به یکسری از تحولات در روسیه و در دوران ریاست جمهوری پوتین در ۲۰۲۱ می‌پردازیم:

-یک تقابل جدید در آمریکا

پوتین در سخنرانی خود پیش از نشست ژوئن با بایدن در ژنو گفته بود: بیایید درباره مصالحه و سازش گفتگو کنیم. این راه رسیدن به ثبات است.

اما پیش از آن، بایدن اندکی پس از تحلیف در ژانویه، حق استفاده از کلمات تقریبا شدید را در مورد رئیس جمهور روسیه به خود داد و برای نخستین بار، به سوال یک گزارشگر تلویزیونی پاسخ مثبت داد که آیا پوتین را "قاتل" می‌داند یا خیر.

پوتین هم در یک سخنرانی تلویزیونی به اتهامات بایدن پاسخ داد و بعدا هم گفت که توضیحات همتای آمریکایی خود را دریافت کرده است.

کرملین بعدا اعلام کرد، بجز گفتگوی رو در روی بین روسای جمهوری روسیه و آمریکا، پوتین چندین گفتگوی تلفنی هم با بایدن در دسامبر ۲۰۲۱ داشت. آنها دوست نیستند اما لحن گفتگوهایشان سازنده، منظم و با احترام متقابل همراه بود.

بایدن آمادگی واشنگتن را برای اعمال تحریم‌های بیشتر علیه روسیه در صورت حمله سربازان این کشور به اوکراین اعلام کرد و پوتین هم پاسخ داد که سیاست مسکو سیاست صلح است.

-ضمانت‌های امنیتی

پوتین اعلام کرد که روسیه به تضمین‌های قاطع نیاز دارد تا مطمئن شود ناتو به پیشروی خود به سمت شرق ادامه نخواهد داد. او در موارد متعددی اظهارات صریح در این زمینه ارائه کرد و یادآور شد که غرب چنین وعده‌های شفاهی را به میخائیل گورباچف، رئیس‌جمهور شوروی داده بود اما به آنها عمل نکرد.

در پایان سال ۲۰۲۱، روسیه با دعوت از ایالات متحده و ناتو برای امضای قراردادهای امنیتی اروپا، "خطوط قرمز" خود را در انظار عمومی مشخص کرد. مذاکرات در مورد این پیش‌نویس‌ها، که رسانه‌ها به سرعت آن را "دکترین پوتین" نامیدند، ممکن است از اوایل ژانویه ۲۰۲۲ آغاز شود.

پوتین گفت: یکسری موارد هستند که شرکای ما شاید بخواهند رویشان کار کنند. اما با این حال، ما تلاش‌ها برای بی اعتنایی به همه پیشنهادهای خود را لفاظی می‌دانیم.

دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین بعد از این صحبت‌ها گفت که دورنمای دیدار رو در رو بین پوتین و بایدن به طور کامل به واکنش واشنگتن و شرکای آن به آخرین ابتکارعمل‌های روسیه بستگی دارد. بایدن هم گفت که روی تماس‌های بیشتر با پوتین حساب باز کرده است.

-مساله اوکراین

پوتین در سپتامبر ۲۰۲۱ گفته بود: دیر یا زود یا هر چه زودتر، ما روابط کامل با اوکراین برقرار می‌کنیم.

تا به امروز، این مساله فراتر از احتمال مانده. همانطور که پوتین خاطرنشان کرد، اوکراین همچنان توسط یک اقلیت ناسیونالیست متخاصم اداره می‌شود که هیچ فرصتی برای مردم باقی نمی‌گذارد تا نهادهای قدرتی را ایجاد کنند که بازتاب منافع آنها باشد. در کنار اینها، روندی که کرملین به عنوان "تهاجم خزنده" ناتو به اوکراین توصیف کرده، در حال انجام است.

پوتین همچنین گفته بود: این چیزی است که زیر گوش ما اتفاق می‌افتد. آنها باید بفهمند که ما جایی برای عقب نشینی نداریم.

در ماه ژوئیه، مقاله پوتین در مورد امور اوکراین در وبسایت ریاست جمهوری روسیه منتشر شد. رئیس جمهوری روسیه هشدار داد که غرب در تلاش است اوکراین را به دشمن روسیه تبدیل کند، اما مسکو هرگز خود را با این موضوع تطبیق نخواهد داد. در سال ۲۰۲۱، پوتین چندین بار تاکید کرد که مقام ارشد دولت فعلی اوکراین را غیردوست می‌داند و نه مردم اوکراین را.

وی در جریان برنامه پرسش و پاسخ ژوئن گفته بود:‌ بر این باورم که اوکراینی‌ها و روس‌ها یک ملت هستند.

-آلمان، خط لوله گازی نورد استریم ۲ و بحران انرژی

پوتین در ماه اوت ۲۰۲۱، زمانی که صدراعظم آلمان برای آخرین بار در پایان شانزدهمین سال ریاست خود از مسکو بازدید کرد، گفت: ما همیشه خوشحال خواهیم شد که از مرکل در روسیه به عنوان یک مهمان استقبال کنیم.

رئیس جمهور روسیه پیشتر گفته بود که مرکل و او روابط تجاری مشترکی دارند: من برای او احترام زیادی قائل هستم. او یک سیاستمدار بسیار باتجربه، یک شخص راسخ و بسیار قابل اعتماد است و رفتن او از عرصه سیاست من را دچار فقدان احساسی می‌کند.

مسکو امیدوار است که با روی کار آمدن صدراعظم جدید در آلمان سیاست‌های این کشور در قبال روسیه ادامه یابد.

آینده پروژه خط لوله گازی نورد استریم ۲ ممکن است به عنوان یک شاخص عمل کند. پوتین تاکید کرد که مرکل و او بر این باورند که این یک پروژه صرفا اقتصادی است نه یک پروژه با انگیزه‌های سیاسی. واشنگتن، کی‌یف، ورشو و تعدادی از کشورهای دیگر دیدگاه مخالفی دارند. ایالات متحده استدلال می‌کند که راه اندازی این خط لوله ظاهرا به امنیت انرژی اوکراین آسیب می‌رساند. پوتین این گونه گمانه زنی‌ها را بیهوده می‌داند. بسیاری از کارشناسان تاکید کردند که مقامات واشنگتن به دنبال اهداف اقتصادی خود هستند.

تابستان ۲۰۲۱، زمانی که مرکل هنوز بر سر کار بود، ایالات متحده و آلمان در نهایت بر سر این پروژه به اجماع نظر رسیدند. نورد استریم ۲ نهایی شد، اما برخی روندهای بروکراتیک، راه اندازی آن را به تعویق انداخته است.

وضعیت به ویژه در پاییز ۲۰۲۱، زمانی که بحران انرژی اروپا و آسیا را درنوردید، بغرنج شد. رئیس‌جمهور روسیه افزایش قیمت‌های گاز را ناشی از سیاست‌های ناسنجیده مقام‌های اروپایی دانست و به سیاستمداران غربی توصیه کرد که از مقصر دانستن خود در مقابل دیگران خودداری می‌کنند. او تاکید کرد که روسیه همواره به تعهدات خود تحت قراردادهای تامین گاز عمل کرده و آماده است تا صادرات خود را افزایش دهد.

-قره باغ: جنگ و صلح

مسائل مرتبط با غرب نگرانی جدی رئیس جمهوری روسیه نبوده است. پس از تعطیلات سال نوی میلادی در اوایل ژانویه ۲۰۲۱، پوتین تماس‌های بین‌المللی خود را برای نشست‌های رو در رو با الهام علی‌اف، رئیس جمهوری آذربایجان و نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان آغاز کرد و سه مرد درباره قره باغ که درگیر تنش‌ها و خصومت شده بود، گفتگو کردند که در نهایت به سازشی در منطقه منجر شد.

پوتین از مقام‌های ارشد ارمنستان و جمهوری آذربایجان تشکر کرد و افزود که علی‌اف و پاشینیان دانش سیاسی کافی برای پایان دادن به خصومت را از خود نشان دادند. با این حال، تنش‌ها در قره باغ و مناطق مرزی استان "سیونیک" ارمنستان بار دیگر در ماه نوامبر ۲۰۲۱ بالا گرفت. چندین درگیری مسلحانه منجر به تلفات هم شد.

پس از پایان نوامبر، مقام‌های باکو و ایروان با پوتین نشست دیگری برگزار کردند. پوتین تاسف خود را درباره تداوم مشکلات در قره باغ ابراز کرد اما گفت که کارهای بزرگی در ۲۰۲۱ برای دستیابی به سازش انجام شده است.

-افغانستان

تابستان گذشته میلادی همچنین، رئیس‌جمهور روسیه تماس‌های خود را با همتایان خارجی، به ویژه از کشورهای آسیای مرکزی عضو کشورهای مستقل همسود و با توجه به وضعیت افغانستان شدت بخشید که در آن طالبان بار دیگر روی کار آمده بود.

پوتین بعدا گفت: در به رسمیت شناختن رسمی طالبان نباید عجله کرد. ما درک می‌کنیم که باید با آنها همکاری کرد، اما هر عجله‌ای، اشتباه است. او تاکید کرد که قضاوت رهبران جدید افغانستان به واسطه عملکردهای واقعی آنهاست و افزود: از طالبان انتظار می‌رود که با روندی مثبت به سمت جلو حرکت کند.

-متحد و همسایه کلیدی روسیه

در پس زمینه این تحولات جهانی و برخی دیگر از تحولات هشداردهنده، سال ۲۰۲۱ نتایج مثبتی در چندین بخش از سیاست خارجی به همراه داشت.

پوتین گفتگوی تلفنی ماهانه با الکساندر لوکاشنکو، همتای بلاروسی خود داشت و حتی چندین بار در ماه می‌شد که با او تماس تلفنی می‌گرفت. آنها در مسکو، سوچی و سن پترزبورگ هم دیدارهای رو در رو داشتند.

در چهارم نوامبر ۲۰۲۱، زمانی که روسیه روز وحدت را جشن گرفت، شورای عالی دولتی "کشور اتحاد روسیه و بلاروس" یک جلسه مجازی ویدیویی برگزار کرد که سواستوپل و مینسک را به هم متصل کرد. پوتین و لوکاشنکو در این دیدار مجازی ۲۸ برنامه اتحادیه را تصویب کردند. رئیس جمهوری روسیه خاطرنشان کرد، این کار باید از مدت‌ها قبل انجام می‌شد و تاکید کرد که بجای روبنای سیاسی، ابتدا باید بستر اقتصادی ایجاد می‌شد.

پوتین همچنین گفت: من مطمئنم که ما در مسیر درستی قرار داریم.

-سیاست آسیایی پوتین

در سال ۲۰۲۱، روسیه و قدرت‌های جنوب و شرق آسیا همکاری‌های دوجانبه‌ای را پیش بردند. در اوایل ماه دسامبر، پوتین به هند سفر کرد. این دومین سفر خارجی او در سال گذشته میلادی بود. دو طرف بیانیه مشترکی را در زمینه همکاری در حوزه‌های مختلف به تصویب رساندند و روابط دوجانبه را مورد تاکید قرار دادند. پوتین گفت که روسیه، هند را به عنوان یک "قدرت بزرگ با مردمی دوست و پیشینه‌ای قابل توجه" در روابط متقابل می‌داند. نارندرا مودی، نخست وزیر هند نیز گفت: دو کشور نگرش بسیار متفکرانه‌ای نسبت به یکدیگر دارند.

همچنین در ماه دسامبر، پوتین یک نشست ویدیویی با شی جینپینگ، رئیس جمهور چین داشت. شی جینپینگ، پوتین را "دوست خوب قدیمی من" خطاب کرد و افزود که به شدت دوست دارد دیدار شخصی با رئیس جمهوری روسیه در طول بازی‌های المپیک زمستانی پکن داشته باشد.

-زندگی در گذر زمان؟

به صورت کلی، وضعیت در عرصه جهانی در طول سال گذشته میلادی اغلب به پوتین برای استناد به "خرد چینی" فرصتی داد. همانطور که می‌دانید یک ضرب‌المثل چینی است که می‌گوید "خدا نکند در زمان تغییر زندگی کنیم". با این حال، خواه ناخواه ما در حال حاضر در چنین بازه زمانی هستیم و این تغییرات عمقی تر و اساسی‌تر می‌شوند.