آمار رسمی: مهاجرت ایرانیان ۲.۲ برابر شده
افزایش مهاجرت چند سالی‌ست که گریبان‌گیر ایران شده است، اکثر مهاجران قشر روشنفکر و تحصیل کرده‌ای هستند که خروج آن‌ها به‌عنوان سرمایه انسانی تاثیرات مخربی برای کشور دارد. مهاجرت عموما به‌دلیل عوامل دافعه کشور مبدا و شرایط جاذبه کشور‌های مقصد صورت می‌گیرد، در این رابطه بهرام صلواتی، رئیس رصدخانه مهاجرت ایران می‌گوید: «در دو سه سال گذشته با توجه به شرایط اقتصادی که پیش آمده مخصوصا مسئله تحریم‌ها، میل به‌مهاجرت بیشتر شده که در کنار آن، عوامل کششی و جاذبه‌ای خارج از کشور هم آن را تقویت می‌کند، در واقع به‌هم پیوستن این دو مورد باعث صعودی شدن روند مهاجرت می‌شود.»
همان‌گونه که صلواتی بیان کرد در یکی دو سال گذشته میزان مهاجرت از ایران افزایش پیدا کرده است، پیگیری از چند مرکز دارالترجمه نشان می‌دهد در این مدت تعداد افراد بیشتری برای ترجمه مدارک تحصیلی یا هویتیِ خود به آن‌ها مراجعه کرده‌اند. در یک مورد «نظری»، مدیر دارالترجمه ماندگار می‌گوید: «در یکی دو سال گذشته میزان مراجعه به این موسسه برای مهاجرت افزایش یافته و هرچه به آخر سال نزدیک‌تر می‌شویم، بیشتر هم می‌شود.»
همچنین «افشار» مترجم اصلی دارالترجمه آوید در تائید این موضوع بیان می‌کند: «میزان درخواست‌ها برای ترجمه مدارک طی یکی دو سال گذشته افزایش یافته و نسبت به ۱۰ الی ۱۵ سال پیش خیلی بیشتر شده است.»
کرونا و روند مهاجرت
البته شیوع ویروس کرونا طی دو سال گذشته جزو عواملی هست که روند مهاجرت را اگر کم نکرده باشد، حداقل به تعویق انداخته است. پاندمی ویروس کرونا سبب شد تا بسیاری از کشور‌ها قوانین سختگیرانه‌ای برای ورود به کشورشان اعمال کنند و خیلی از مواقع مرزهایشان را برای مدتی ببندند. عمل فوق سبب شد که روند مهاجرت برای یکی دوسالی به تاخیر بیفتد، این ممنوعیت‌ها پس از واکسیناسیون عمومی تا حدی ازبین رفت و روند مهاجرت به روال سابقش بازگشت. در این رابطه «الیزابت سعیدخانیان»، مدیر دارالترجمه الیزابت می‌گوید: «میزان درخواست‌ها برای مهاجرت چند ماهی می‌شود که افزایش پیدا کرده و این به دلیل عبور از شرایط بحرانی کرونا و رفع مشکل دریافت ویزا است.»
همچنین مدیر دارالترجمه سرمد واقع در میرداماد هم دیدگاه مشابهی دارد. او بیان می‌کند: «در سال گذشته به دلیل کرونا اکثر کسب و کار‌ها تعطیل بودند، اما امسال کمی اوضاع بهتر شده است. در این یکسال که سفارت‌ها ویزا می‌دهند مردم بیشتر امکان مسافرت دارند و تعداد افرادی که مدارکشان را برای ترجمه به این مرکز آوردند هم چند برابر شده است.»
مسئول دارالترجمه شریعتی واقع در خیابان شریعتی هم در تایید این اظهارات می‌گوید: «در یکی دو سال اخیر به دلیل کرونا و بسته بودن مرز‌ها تعداد افرادی که برای ترجمه مدارکشان درخواست دادند کاهش یافته، اما درصد افرادی که می‌خواهند مهاجرت کنند، نسبت به میزان آن در قبل از کرونا افزایش یافته است.»،
اما در این بین مسئول دارالترجمه ۴۰۹ واقع در خیابان آفریقا دیدگاه متفاوتی دارد، او خاطرنشان می‌کند: «تعداد افرادی که طی دوسال گذشته مدارکشان را برای ترجمه در این موسسه آوردند، افزایش پیدا کرده و حتی محدودیت‌های کرونا باعث افزایش یافتن آن‌هم شده است.»
آن‌طورکه از اظهارنظر مدیران موسسه‌های دارالترجمه به‌نظر می‌رسد تمایل و اقدام به مهاجرت در یکی دو سال گذشته افزایش داشته است، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد فعلاً آمار‌های مشخصی درباره تعداد مهاجرت‌های موفقیت‌آمیز درهمین مدت در دسترس نیست، با این وجود برخی منابع داخلی و خارجی از تعداد کلی مهاجران ایرانی در کشور‌های دیگر گزارش‌هایی تهیه کرده‌اند؛ مثلاً براساس منابع بین المللی (بانک جهانی) جمعیت مهاجر ایرانی در دنیا در سال ۱۹۹۰ میلادی، بالغ بر ۸۲۰ هزار نفر بوده است، که این رقم در سال ۲۰۲۰ میلادی به ۱.۸ میلیون نفر رسیده است، در واقع طی ۳۰ سال گذشته جمعیت مهاجران ایرانی ۲.۲ برابر شده است. البته براساس منابع داخلی (دبیرخانه شورای عالی ایرانیان) جمعیت مهاجران ایرانی خارج از کشور درحال حاضر ۴.۰۴ میلیون نفر برآورده شده است.
روش‌های مهاجرت
مهاجرت عموماً به روش‌های مختلفی مانند کاری، تحصیلی، سرمایه‌گذاری و یا حتی پناهندگی صورت می‌گیرد، از آنجایی که گرفتن ویزای کاری دشوار شده است، ایرانیانی که ممکن است هدفشان تحصیل نباشد هم ابتدا برای تحصیل اقدام کرده و پس از اتمام دوره تحصیل‌شان شروع به کار در کشور مقصد می‌کنند. زاهد، مدیر دارالترجمه داریان می‌گوید: «تن‌ها کسی می‌تواند از ایران بدون دردسر‌های زیاد برود که اپلای کرده و به او فاند تحصیلی تعلق گرفته باشد.»
در این رابطه صلواتی یبان می‌کند: «امروزه کارکرد اصلیِ جذب دانشجوی بین‌المللی در دنیا تامین نیروی کار مورد نیاز برای بازار کار آن کشور است. برای همین کشور‌های مهاجر پذیر تصمیم گرفتند کمبود نیروی کار خود را از طریق سیستم دانشگاهی‌شان رفع کنند.»
نا امیدی وجه مشترک همه مهاجران
همان‌گونه که پیشتر اشاره شد، مهاجرت عموماً به‌دلیل عوامل دافعه کشور مبدا و جاذبه کشور مقصد صورت می‌گیرد، مشکلات اقتصادی و اجتماعی از مهم‌ترین عوامل دافعه ایران طی چند سال اخیر است، در این رابطه حسینی، مسئول دارالترجمه شکیبا می‌گوید: «وجه مشترک در همه کسانی که می‌خواهند مهاجرت کنند نا امیدی است، تجربه ۱۵ ساله من نشان می‌دهد آن‌ها از اوضاع کشور نا امید هستند.» موضوعی که محمد، دانشجوی ارشد روابط عمومی درباره‌ی آن می‌گوید: «انگیزه من برای مهاجرت، وضعیت اجتماعی و شرایط اقتصادی کشور است که هر روز دارد بدتر می‌شود، چند سالی هست که من به‌دنبال مهاجرت بودم، اما همسرم مخالف بود، ولی بعد از اتفاقاتی که در افغانستان افتاد، انگیزه ما برای مهاجرت بیشتر شد، احتمالا تا کمتر از یک ماه دیگر به ترکیه می‌روم، چندجایی هم رزومه دادم می‌خواهم سعی کنم در شغلی که تخصصش را دارم مانند تولید محتوا یا دیجیتال مارکتینگ مشغول شوم.»
در واکنشی مشابه سعید، دانشجوی انصرافی فوریت‌های پزشکی که کشور ایتالیا را برای مهاجرت انتخاب کرده می‌گوید: «احساس می‌کنم اینجا شرایط زندگی کردن برای من وجود ندارد، به‌نظرم خیلی از مشکلات سیاسی و اجتماعی هست که سبب می‌شود کسانی مانند من با ایده‌های متفاوت قصد مهاجرت داشته باشند، حتی اگر توان مالی مناسبی داشته باشم از تصمیم خودم برای مهاجرت منصرف نمی‌شوم، گرچه وجود همین مشکلات مالی سبب شده دائم سفرم به تاخیر بیفتد. قصد دارم برای تحصیل مهاجرت کنم، اما قطعا تلاش می‌کنم مهاجرتم به داشتن شغل منجر شود تا برای همیشه آنجا بمانم.»
حالا می‌شود گفت جاذبه‌های کشور‌های مقصد دقیقا همان عوامل دافعه از ایران هستند، به عبارتی دیگر شرایط مطلوب‌تر اقتصادی و اجتماعی کشور‌های مقصد موجب جذب شدن مهاجران به آن کشور‌ها می‌شود. در این رابطه صلواتی می‌گوید: «کشور‌های خارجی مخصوصا کشور‌های حوزه خلیج فارس و یا برخی از کشور‌های همسایه در بسیاری از بخش‌ها با کمبود نیروی کار متخصص روبه‌رو هستند و از این فرصت استفاده می‌کنند تا برنامه‌های جذابی را برای جذب نیروی کار نیمه ماهر یا ماهر از ایران و بقیه کشور‌ها پیشنهاد دهند، در این میان کشور ایران به‌خاطر تلاطم‌های ارزی بیشتر مخاطب این وضعیت قرار می‌گیرد و فرصت‌های شغلی جذابیت بیشتری برای مهاجرت ایجاد می‌کند.»
