هشدار در مورد روابط ایران و روسیه

سیدابراهیم رئیسی که به دعوت همتای روس خود به مسکو سفر کرده است، با ولادیمیر پوتین دیدار کرد. رئیسی عصر روز چهارشنبه با رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه در مسکو به گفت‌وگو نشست. رئیس دولت سیزدهم در این دیدار تأکید کرد: «ما هیچ محدودیتی برای گسترش و توسعه روابط با روسیه نداریم و خواهان برقراری روابط راهبردی با مسکو هستیم. اسناد همکاری راهبردی می‌تواند افق روابط را در طول ۲۰ سال مشخص کند. به دنبال افزایش حجم روابط تجاری با روسیه هستیم و تلاش زیادی در این زمینه انجام خواهیم داد».

رئیسی خاطرنشان کرد: «در‌حال تلاش برای رفع تحریم‌های کشورمان هستیم و امیدواریم که منجر به لغو تحریم‌ها شود. تهدید به تحریم مانع پیشرفت ایران نمی‌شود. تجربه خوبی در همکاری با روسیه در سوریه، در مبارزه با تروریسم داریم که می‌تواند مبنایی برای روابط مشترک باشد. از طرف من سلام و آرزوی سلامتی برای رهبر معظم ایران را به ایشان منتقل کنید». 

رئیسی که به دعوت همتای روس خود و در راستای گسترش تعاملات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی عازم روسیه شده بود، دیروز ظهر وارد مسکو شد. او و هیئت همراه در بدو ورود به فرودگاه وونکووا مسکو از سوی نیکولای شولگینوف، وزیر انرژی روسیه و رئیس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه و ایگور مارگولوف معاون وزیر خارجه این کشور مورد استقبال قرار گرفت. در مراسم استقبال، پس از نواخته‌شدن سرود ملی دو کشور، رئیسی از یگان تشریفات مستقر در میدان سان دید. دیدار با پوتین اولین برنامه این سفر دو‌روزه بود. وزرای امور خارجه، نفت و امور اقتصادی و دارایی، رئیسی را در این سفر همراهی می‌کنند.

این اولین سفر رئیس دولت سیزدهم به روسیه در ماه ششم ریاست‌جمهوری اوست؛ اما پیش از او، حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه، در مهر‌ماه به روسیه سفر کرده بود. علی باقری‌کنی، معاون سیاسی وزیر خارجه، نیز در آبان‌ماه و آذر‌ماه سال جاری، راهی مسکو شده بود. باقری‌کنی که جانشین سیدعباس عراقچی شده است، پروژه مذاکرات احیای برجام را نیز در همان سمت از او تحویل گرفت و از پاییز سال جاری در دور هفتم و هشتم مذاکرات در وین ریاست هیئت ایرانی را بر‌عهده داشته است. سفرهای باقری به مسکو در سایه همین مسئولیت و نیز به‌واسطه فاصله زمانی اندک بین سفر او به مسکو با سفرهای اروپایی‌اش، سفری در راستای گفت‌وگوی برجامی با طرف روسی قلمداد شده است. در مذاکرات احیای برجام، به‌ویژه از دور هفتم که در دولت رئیسی پیگیری شده‌اند، روسیه عملا بیشترین حضور رسانه‌ای در حمایت از برجام را داشته و خوش‌بینانه‌ترین نگاه به چشم‌انداز احیای توافق هسته‌ای را نمایندگی کرده است. رویکرد روسیه در این زمینه به‌ویژه از این نظر مرکز توجهات بوده است که با مخالفت ایران با حضور آمریکا در کنار 1+4 برای مذاکرات احیای برجام تا قبل از بازگشت ایالات متحده به این توافق، مذاکرات در دو بخش برگزار می‌شود که در یکی ایران حضور دارد و در دیگری، بازیگران برجام بدون حضور ایران با ایالات متحده گفت‌وگو می‌کنند. نزدیکی اروپایی‌ها به ایالات متحده و رویکرد بی‌سروصدای چین در کنار تعاملات مداوم طرف ایرانی با طرف روسی این تصویر را ایجاد کرده است که عملا در جلسات بدون حضور ایران، پیگیری مواضع ایران به روس‌ها سپرده شده است.

به نوشته شرق، از سوی دیگر، سردار سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، نیز در همان مهر‌ماه، راهی مسکو شد تا با همتای خود و نیز با وزیر دفاع روسیه به رایزنی و گفت‌وگو بنشیند. در همین زمینه، سه‌شنبه، یعنی یک روز قبل از سفر رئیسی، رسانه‌های روس از برگزاری یک رزمایش دریایی مشترک میان ایران، روسیه و چین خبر دادند. خبرگزاری تاس به نقل از دفتر اطلاع‌رسانی ناوگان دریایی منطقه اقیانوس آرام روسیه گزارش داد ایران، روسیه و چین قرار است یک رزمایش دریایی مشترک برگزار کنند؛ اما به زمان برگزاری این رزمایش اشاره‌ای نشده است. بنا بر اعلام دفتر اطلاع‌رسانی ناوگروه دریایی اقیانوس آرام (پاسیفیک)، این ناوگروه متشکل از رزم‌ناو موشکی ناخیموف واریاگ، ناو بزرگ ضد‌دریایی آدمیرال تریبوتس و نفتکش بزرگ بوریس بوتوکا هم‌اکنون در بندر چابهار، واقع در جنوب ایران، لنگر انداخته است. همچنین هیئت رسمی نیروی دریایی روسیه قرار است در یک کنفرانس در بندر چابهار به‌ منظور برنامه‌ریزی برای رزمایش دریایی مشترک میان ناوهای ایران، روسیه و چین شرکت کند. بنا بر گزارش تاس، ناوگروه دریایی اقیانوس آرام چند روز پیش از آغاز سال ٢٠٢٢ بندر ولادی‌وستوک را برای آغاز مأموریت خود ترک کرد و در جریان این مأموریت قرار است در چندین رزمایش دریایی شرکت کند. این سه کشور، پیش‌تر در پاییز ۹۸ نیز رزمایش مشابهی در اقیانوس هند برگزار کرده بودند.

حسن روحانی، سلف رئیسی، در دو دوره ریاست‌جمهوری خود، چهار بار به روسیه سفر کرده بود. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه دولت او، نیز در طول هشت سال مسئولیتش، ۳۳ بار به روسیه رفت. ظریف البته در بهار سال جاری و ماه‌های پایانی وزارت خارجه‌اش، در اظهاراتی که بنا نبود منتشر شود، انتقاداتی جدی از رویکرد روسیه به ایران به‌خصوص در حوزه مذاکرات احیای برجام مطرح کرده بود و تلویحا روسیه را به اشکالی از مانع‌تراشی و مخالفت با رویکرد ایران و تعامل ایران با غرب متهم کرده بود. وزیر خارجه سابق به‌تازگی در توییتی از تیم مذاکره‌کننده فعلی برجام اعلام حمایت کرد. عراقچی نیز در پست مشابهی در اینستاگرام از تیم جایگزین تیمش حمایت و برای‌شان آرزوی موفقیت کرد.

مراقب باشیم؛ قرارداد‌هایی که در شرایط اضطرار بسته می‌شود در درازمدت مشکل درست می‌کند

روزنامه جمهوری اسلامی نیز درباره روابط ایران و روسیه نوشت: رئیسی در روز‌های پایانی هفته برای سفری دو روزه به روسیه رفت و مذاکراتی پیرامون توسعه روابط دو کشور انجام داد.گسترش روابط با کشور‌های همسایه از سیاست‌های اساسی جمهوری اسلامی ایران است، همانگونه که سیاست «نه شرقی – نه غربی» از اصول بنیادین در قانون اساسی کشورمان می‌باشد.

در اینکه برقراری روابطی معقول و متوازن با همسایه شمالی به سود منافع ایران است، جای هیچگونه تردیدی نیست، ولی اینکه عده‌ای تلاش کنند سیاست اصولی «نه شرقی – نه غربی» را خدشه‌دار کرده و با توجیهاتی از قبیل اینکه شعار «نه شرقی» معطوف به دوران سلطه کمونیست‌ها در شوروی بوده و اکنون مصداقی برای آن وجود ندارد، یک مغلطه بزرگ و خبط نابخشودنی است.

بدین‌ترتیب همانگونه که در توسعه روابط با بلوک غرب باید هشیارانه عمل کرد تا در دام استعماری آنان قرار نگرفت؛ در رابطه با کشور‌های مصادیق بلوک شرق مثل چین و روسیه و امضای توافق‌نامه‌های بلندمدت با آنان نیز باید دقت و حساسیت لازم صورت گیرد چرا که تجربه داخلی و بین‌المللی نشان داده کشور‌هایی که در مواقع اضطرار، اقدام به امضای توافقنامه‌های بلندمدت با قدرت‌ها و بازیگران بین‌المللی کرده‌اند، در درازمدت دچار تنگنا‌ها و مضایقی شده‌اند که منافع ملی آن‌ها را در خطر قرار داده است؛ لذا به همین دلیل است که برخی کارشناسان، دلسوزانه توصیه می‌کنند مقابله با سیاست‌های استعماری غرب و در رأس آن آمریکا نباید منجر به توسعه نامتوازن و کارشناسی نشده روابط و توافقات با کشور‌های عضو دیگر بلوک‌ها شود.