چشمان محیط‌زیست کشور نگران محیطبان کرمانشاهی است
خبر تایید حکم قصاص یک محیطبان کرمانشاهی در دیوان عالی کشور از چند روز گذشته واکنش‌های بسیاری را به همراه داشته است. ماجرا از این قرار است که محیطبان جوانی به نام «برومند نجفی» که سال‌هاست از حیوانات منطقه حفاظت شده بیستون کرمانشاه محافظت می‌کند در پی اعلام گزارش حضور یک گروه شکارچی در منطقه بیستون با همکاران خود راهی منطقه‌ای که گزارش شده بود شکارچیان در آن‌جا حضور دارند می‌شود و بنا بر اظهارات وکیل این محیطبان، در همین محل به قصد متوقف کردن خودرو پرایدی که به فرمانده برومند نجفی حمله‌ور شده است درگیری رخ می‌دهد و در جریان این درگیری محیطبان کرمانشاهی اول ایست می‌دهد، بعد تیرهوایی شلیک می‌کند و بعد لاستیک ماشین را هدف قرار می‌گیرد که تیر چون سطح ماشین پایین بوده به جای لاستیک به شیشه عقب می‌خورد و به فرد اصابت می‌کند.
محیط‌بانانی که در حین انجام وظیفه مرتکب قتل می‌شوند
این اولین بار نیست که یک محیطبان در حین اجرای ماموریت خود مرتکب قتل و به قصاص محکوم می‌شود، در سال ۱۳۹۵ محیطبان همدانی، سعید مومیوند در جریان تعقیب و گریز یک شکارچی غیرمجاز پس از بی‌اعتنایی شکارچی به دستور ایست، به گفته خودش، قصد داشته تیرهوایی شلیک کند اما به‌دلیل ناهموار بودن مسیر، تعادلش را از دست می‌دهد و وقتی شلیک می‌کند ناخواسته گلوله‌اش به شکارچی در حال فرار اصابت و او را مجروح می‌کند که این جراحت در نهایت منجر به فوت شکارچی پس از حدود ۱۷ روز می‌شود. در این پرونده اما به دلیل آن‌که از خودروی شکارچی اسلحه غیرمجاز کشف شده بود حکم قصاص در دیوان عالی کشور نقض و قتل «شبه عمد» تشخیص داده شد. این محیطبان پس از تحمل سه سال حبس در نهایت در سال ۱۳۹۹ آزاد شد.
محیطبان علی اکبر ایمانی نیز یکی دیگر از محیط‌بانان بود که در ماموریت کاری مرتکب قتل می‌شود. طبق اظهارات این محیطبان، او به همراه یکی دیگر از همکارانش مشغول گشت‌زنی در منطقه بوده که با دو شکارچی غیرمجاز روبه‌رو می‌شود و از به همراه داشتن لاشه شکار «کل وحشی» متوجه شکار این حیوان از سوی شکارچیان می‌شوند. در همین حین شکارچیان با دیدن دو محیطبان اقدام به فرار می‌کنند که با فرمان ایست محیطبان اکبر ایمانی مواجه می‌شوند، اما یکی از این شکارچی‌ها به سمت محیط‌بانان شلیک می‌کند و ایمانی برای دفاع از جان خودش و محیطبان دیگر، پس از مسلح کردن اسلحه، قصد شلیک چند تیرِ هوایی را داشته اما به دلیل اینکه منطقه دارای شیب و لغزنده بوده، وی تعادلش را از دست می‌دهد و گلوله به یکی از شکارچیان اصابت می‌کند و موجب مرگ وی می‌شود. این پرونده در نهایت با پرداخت دیه و اعلام رضایت اولیای دم از قصاص بسته می‌شود.
قطعا این دو نمونه تنها محیط‌بانانی نیستند که در حین انجام وظیفه مرتکب قتل شده‌اند و تعداد محیط‌بانانی از این دست بسیار بیشتر است که امکان پرداختن به همه آنها در یک گزارش میسر نیست اما آنچه حائز اهمیت است این است که عموما این قتل‌ها به شکل ناخواسته و در جریان درگیری و بی‌توجهی به فرمان ایست مامور حفاظت از محیط‌زیست رخ می‌دهد.
حمایت قضایی از محیط‌بانان
همیشه خلا وجود یک قانون حمایتی از محیط‌بانان در فضای حقوقی کشور احساس می‌شد تا اینکه در دولت حسن روحانی لایحه‌ای برای حمایت از حافظان محیط‌زیست به مجلس رسید و در نهایت با تصویب قانون «حمایت قضایی و بیمه‌ای از ماموران یگان حفاظت از محیط‌زیست و جنگل‌بانی» امیدها برای حمایت از این قشر پررنگ شد.
طبق این قانون، محیطبان با رعایت بندهای ۱، ۲ و ۳ ماده ۳ قانون «به‌کارگیری سلاح توسط مامورین نیروهای مسلح در موارد ضروری» حق به کارگیری سلاح در انجام وظایف و ماموریت‌های سازمانی را دارد: حالت اول، برای دفاع از خود در برابر کسی که با سلاح سرد یا گرم به او حمله نماید حالت دوم برای دفاع از خود در برابر یک یا چند نفر که بدون سلاح حمله می‌آورند ولی اوضاع و احوال طوری باشد که بدون بکارگیری سلاح مدافعه شخصی امکان نداشته باشد و حالت سوم در صورتی که مأمور مذکور مشاهده کند که یک یا چند نفر مورد حمله واقع شده و جان آنان در خطر است.
حالت‌های در نظرگرفته شده برای استفاده از سلاح در این قانون گرچه خوب است اما معمولا اثبات اینکه محیطبان در چه شرایطی بوده که مجبور به استفاده از سلاح شده در محاکم دشوار است و به همین دلیل پرونده‌های بسیاری از محیط‌بانان با مشکل مواجه می‌شود.
حکم قصاص برومند نجفی
با وجود تلاش‌های سازمان حفاظت از محیط زیست و وکلای محیطبان کرمانشاهی، دادگاه بدوی و دیوان عالی کشور قتل صورت گرفته به دست برومند نجفی را از نوع «قتل عمد» تشخیص دادند.
وکیل این محیطبان می‌گوید «با توجه به اینکه خودرویی که سرنشینان آن مظنون به شکارچی بودند از عمد به فرمانده برومند نجفی برخورد می‌کند و جان او در خطر بوده است پس حالت سوم «در صورتی که مأمور مذکور مشاهده کند که یک یا چند نفر مورد حمله واقع شده و جان آنان در خطر است» مطابق قانون حمایت قضایی از ماموران حفاظت از محیط زیست برای عمل وی صدق می‌کند اما دادگاه با وجود همه این صحبت‌ها، بخاطر فرار دو نفر از سرنشینان خودرو و اینکه از آنان اسلحه و مهمات شکار کشف نشد، این قتل را از نوع عمد تشخیص داده است و حکم به قصاص برومند نجفی داده است.
زمان زیادی از اعلام این حکم نگذشته بود که محمد مخبر معاون اول رئیس جمهور در مراسم روز ملی هوای پاک با اشاره به ارزش بالای کار محیط‌بانان گفت: ... نمی‌شود کار محیط‌بانان را قیمت گذاری کرد قانون دفاع از محیط‌بانان کافی نیست و باید برای محافظت از طبیعت و محیط بان این قانون دقیق‌تر شود. نمی‌شود متخلفی حین تخلف کشته شود و محیط‌بانی که از خود و طبیعت دفاع کرده قربانی شود.
هم‌چنین، رئیس اتحادیه سراسری کانون‌های وکلای دادگستری (اسکودا) در یادداشتی در صفحه شخصی خود نوشت:
«پس از سال‌ها تلاش صنفی محیط‌بانان، فعالان حوزه محیط‌زیست و وکلا و حقوقدانان، سال گذشته قانونی برای حمایت از محیط‌بانان در حین انجام وظیفه تصویب و ابلاغ شد که در موارد محدودی به آنها اجازه می‌دهد برای دفاع از جان خود، از سلاحی که در دست دارند، با رعایت شرایطی استفاده کنند. با این حال، محیط بانان به درستی معتقدند متن قانون به گونه‌ای است که اثباتِ تحققِ شروط معین شده برای استفاده از سلاح در محاکم قضایی برای آنها دشوار است. با این همه آنچه امروز در مورد خاص پرونده برومند نجفی حائز اهمیت است، این است که حکم قصاص او در دیوان عالی کشور تایید شده است و اهل فن می‌دانند که در چنین شرایطی، به جز احتمالِ اعمالِ اختیارِ رئیس قوه قضائیه در مرحله استیذان، تنها راه نجات جان این محیطبان اعلام رضایت اولیای دم است. لذا بسیار باید دقت شود که حمایت‌های عمومی و رسانه‌ای از فرد محکوم به قصاص و مواردی از قبیل کنشگری چهره‌ها و اصطلاحا سلبریتی‌ها در حمایت از نامبرده، به گونه‌ای انجام نشود که اولیای دم را دچار تالم خاطر و عصبیت کند و احساس نوعی مظلومیت، انزوا و تبعیض را در آنها بوجود بیاورد».
کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز با انتشار هشتگ‌های #نه_به_اعدام_برومند_نجفی، #برومند_نجفی_را_اعدام_نکنید، #برومند_نجفی به همراه متن «چشمان حیوانات حیات وحش کشورمان نگران محیطبان کرمانشاهی است» خواستار بخشش وی از سوی اولیای دم و نجات این محیطبان جوان از اعدام شدند.
کارتونیست‌ها نیز با انتشار کارتون‌هایی از جمله نمونه هایی که در این گزارش می‌بینید، نگرانی خود را نسبت به اعدام برومند نجفی ابراز کردند.
ناگفته نماند که در چنین مواردی هیچگاه نباید یک‌سویه به قضاوت نشست. خانواده مقتول نیز در این واقعه داغی بزرگ را متحمل شده‌اند که قطعا به سادگی نمی‌توان آلامشان را تسکین بخشید. اما در این واقعه دردناک اگر فردی خارج از ماموریت کاری یا حیطه شغلی خود مرتکب چنین قتلی می‌شد، شاید افکار عمومی را تا این حد به خود مشغول نمی‌کرد، آن چه به نظر می‌رسد این است که محیطبان گرفتار در مخمصه قتل در پی انجام وظیفه و احساس مسئولیت در قبال جان‌های بی‌دفاع حیواناتی که در حیطه مسوولیت او قرار داشته‌اند شاید ناخواسته دست به ماشه برده باشد...
