زنگ‌ها برای از احیای برجام به صدا درآمد/ توافق در انتظار تصمیمات سیاسی؟
به نظر می‌آید پیشرفت در مذاکرات برای رسیدن به توافقی مرضی الطرفین به بیش از ۹۸ درصد و هیات‌ها به کفایت مذاکرات رسیده‌اند و توافق در انتظار تصمیمات سیاسی در دو سوی میز است.
هیات‌های مذاکره‌کننده در سطوح مختلف سیاسی، حقوقی و فنی در حال بررسی آخرین مراحل ترتیبات اجرایی توافقی هستند که بتواند توافق به دست آمده در سال ۲۰۱۵ را یک بار دیگر به اجرا درآورد؛ توافقی که در می ۲۰۱۸ با خروج یک جانبه آمریکا از آن و اجرا نشدن تعهدات از سوی آمریکا و سه کشور اروپایی کان لم یکن باقی ماند.
آنچه در سه ماه گذشته در وین در حال انجام است، تلاش طرف های باقی مانده در برجام به اضافه هیات مذاکره کننده آمریکا برای بازگشت مسالمت آمیز به برجام است تا ضمن بازگشت همه طرف ها (ایران و ۱+۵) به این توافق با اولویت رفع تحریم های برجامی و تحریم های موثر بر آن، برای آنچه در چهار سال گذشته پس از خروج آمریکا، چه در رابطه با گسترش تحریم‌ها و فشارهای حداکثری علیه ایران، چه توسعه برنامه هسته‌ای ایران که در واکنش به اقدامات خصمانه آمریکا انجام شده است، راه‌حل و ترتیبی اتخاذ شود. از این رو افکار عمومی در ایران باید آگاه باشند، آنچه در گام نخست از هر نوع توافقی در وین انتظار می رود، از سرگیری اجرای برجام از نقطه‌ای است که متوقف شده است.
آنچه بازگشت ایران به برجام را طی یک سال گذشته سخت کرده، تحریم‌های یک جانبه‌ای است که در دولت دونالد ترامپ علیه ایران وضع شد. این تحریم ها به بهانه و عناوین مختلف حقوق بشری، مبارزه با تروریسم و فعالیت‌های نظامی و موشکی ایران در حوزه های مختلف نظامی، اقتصادی، بانکی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، غذا و دارو، کمک های بشردوستانه و غیره وضع شده است، اما نکته قابل توجه این است که بسیاری از تحریم‌هایی که در قالب برجام مشمول لغو یا رفع محدودیت شده بود، تحت عنوان های فوق مجدد در لیست تحریم قرار گرفته است. به این ترتیب حتی اگر همه طرف ها به برجام بازگردند تا وقتی تکلیف تحریم هایی که در برجام لغو شده است اما در تحریم های حقوق بشری و غیره مجدد در لیست قرار گرفته، روشن نشود و آنها نیز رفع نگردد عملا منفعت اقتصادی، سیاسی، بانکی و مالی و غیره متوجه ایران نمی شود.
تمام تلاش هیات های مذاکره کننده ایران در دولت حسن روحانی و ابراهیم رییسی این بوده است که تا جای ممکن تحریم های بیشتری در این چارچوب رفع شود تا منفعت اجرای برجام برای معیشت و اقتصاد مردم و کشور بیشتر باشد.
در عین حال، مذاکرات برای بازگشت به برجام علاوه بر موضوع تحریم و اقدامات هسته‌ای، دو موضوع دیگر که برای ایران دارای اهمیت و اولویت بود را شامل می شد؛ مساله راستی آزمایی از اجرایی شدن تعهدات آمریکا و اروپا و دیگری تضمین عدم تکرار آنچه از ۲۰۱۸ تا کنون این توافق شاهدش بوده است.
منابع نزدیک به هیات مذاکره کننده تاکید دارند که ایران توانسته شاخص های مدنظرش برای راستی آزمایی را به دست آورد و در رابطه با تضمین تعهد آمریکا به تعهداتش در بخش های سیاسی، اقتصادی و بین‌المللی تضمین های قابل توجهی تا کنون به دست آمده است و البته تلاش برای اخذ تضمین های بیشتر تا دقایق پایانی کار ادامه دارد.
این منابع تصریح دارند، زیرساخت‌های هسته‌ای که در چهار سال گذشته در چارچوب اقدامات کاهشی توسعه یافته، در تفاهم جدید برای اجرای برجام حفظ شده است و این از اصول اساسی جمهوری اسلامی در مذاکرات بوده که به دست آمده است. آنها تاکید دارند که با توجه به بدعهدی آمریکا و همراهی سه کشور اروپایی با آمریکا، ایران امکان "بازگشت‌پذیری" سریع در فعالیت های هسته‌ای خود را در مقابل هر گام اشتباه یا بدعهدی طرف مقابل حفظ خواهد کرد.
به گزارش ایسنا، در یکی دو روز گذشته برخی منابع رسانه ای و سیاسی از احتمال بازگشت هیات‌ها به پایتخت ها برای برخی مشورت‌ها و اتخاذ تصمیمات جدید خبر دادند اما به نظر می‌آید هیات های مذاکره کننده با جدیت و اختیار لازم مذاکرات را تاکنون پیش برده اند. با این وجود در صورت نهایی شدن پیش‌نویس توافق، حضور وزیران خارجه طرف‌های برجامی در وین در روزهای آینده محتمل است.
هر چه به پایان مذاکرات و توافق احتمالی نزدیک می شویم، شاهد اقدامات و تحرکات طرف های اروپایی و آمریکایی برای تفسیر به رای کردن توافق توسط رسانه های‌شان و برخی مقامات هستیم؛ اقدامی که این کشورها در سال ۲۰۱۵ نیز با انتشار "فکت شیت" ی از توافق انجام دادند. وزارت خارجه آمریکا هنگام توافق ۲۰۱۵، ترجمه ای متناقض با نص و متن صریح برجام به افکار عمومی داخلی خود و افکار عمومی بین‌المللی ارایه کرد که موجب تنش هایی با ایران شد. اکنون نیز زودتر از آنکه زمان توافق برسد رسانه های اروپایی و آمریکایی با هدایت و همراهی مقامات سیاسی این کشورها تلاش دارند تا با روایت‌سازی متناقض به نفع خود جبهه بندی کنند. اما آنچه از سوی رسانه های خارجی در روزهای اخیر تحت عنوان متن پیش نویس توافق منتشر شد، در بخش‌های عمده‌ای نادرست بوده است.
منابع نزدیک به هیات مذاکره کننده ایران در این رابطه خاطرنشان کردند، در گزارش یک خبرگزاری که به این مساله پرداخته است، به ویژه در موضوع زمان‌بندی و توالی اقدامات، مطالب نادرست است و نسبتی با واقعیت ندارد. در بخش دیگر از جمله آزادسازی دارایی‌های ایران یا رفع تحریم‌های نفتی مطالب متناقض بیان شده است.
با نزدیک شدن به پایان ماه فوریه به نظر می آید همه طرف ها به لحاظ کیفی و کمی برای پایان دادن به مذاکرات و حصول نتیجه آماده باشند. در هر حال آنچه در این مرحله مهم است و همگان به آن اذعان دارند، این است که موضوعات باقی مانده روی میز دیگر به تصمیمات سیاسی نیاز دارد تا کار کارشناسی.
میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین نیز روز جمعه در توییتی نوشت: مذاکرات وین بر سر برجام می‌تواند تا پایان ماه جاری با موفقیت به اتمام برسد. با توجه به پیشرفت‌هایی که در مذاکرات انجام شده است، اخیرا طرفین مذاکرات مطرح کرده‌اند که این دور ممکن است دور آخر مذاکرات وین باشد.
حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان که در مونیخ به سر می برد، در پاسخ به این که چقدر لغو تحریم‌ها را نزدیک می‌بینید و آیا طرفین به توافق می‌رسند؟ گفته است: بر اساسا آنچه مربوط به جمهوری اسلامی ایران است و ابتکارات فعالی که ایران روز میز مذاکره قرار داده ما به یک توافق خوب و دست یافتنی بسیار نزدیکیم، اما این طرف های غربی هستند که باید ابتکار و انعطاف واقعی خود را به تصویر بکشند، آنها هستند که می‌توانند تعیین کنند که مذاکرات در چند روز آینده به نتیجه خواهد رسید یا در چند هفته آینده.
