شایع‌ترین سرطان در بین مردان ایرانی
براساس اعلام جلیل حسینی، رئیس مرکز تحقیقات سلامت مردان و بهداشت باروری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، میزان مرگ در پسران زیر ۵ سال، کوتاه قدی و لاغری، میزان بروز عفونت HIV حتی در شاخص‌های اهداف توسعه پایدار گزارش ۲۰۱۹، بالاتر است. مردان ۱.۷ برابر مبتلا به سل می‌شوند، مرگ ناشی از خودکشی در آن‌ها ۱.۷۵ برابر و مرگ در اثر تصادفات جاده‌ای ۲ برابر زنان است. به‌گفته او، در کنار همه این‌ها سومین علت مرگ‌ومیر سرطان‌ها در مردان پروستات است.
براساس آخرین آمار شیوع سرطان در کشور، موارد جدید ابتلا به این بیماری سالانه ۱۳۵ هزار مورد، یعنی ۱۶۹ در هر ۱۰۰ هزار نفر است که سهم مردان ۵۲ درصد، یعنی ۷۰ تا ۱۸۰ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر و زنان ۴۸ درصد یعنی ۶۵ تا ۱۶۰ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر است. سه سرطان شایع در مردان، پروستات، معده، روده بزرگ است و در زنان، پستان، روده بزرگ و تیروئید. بررسی‌ها نشان می‌دهد از هر ۸ مرد و از هر ۱۱ زن در جهان یک نفر بر اثر ابتلا به یکی از انواع سرطان‌ها جانش را از دست می‌دهد.
اردیبهشت امسال بود که رضا ملک‌زاده، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس تیم مطالعاتی درباره شیوع سرطان‌ها، با استناد به نتیجه مطالعات انجام شده، اعلام کرد که در ایران طی سال‌های ۹۵ تا ۱۴۰۴، موارد جدید ابتلا به سرطان، با افزایش ۴۳ درصدی مواجه می‌شود: «پیش‌بینی می‌شود تعداد موارد جدید ابتلا به سرطان در ایران از ۱۱۲هزار مورد ثبت شده سرطان‌ها بدون درنظر گرفتن سرطان پوست در سال ۹۵، به ۱۶۰هزار مورد پیش‌بینی شده در سال ۱۴۰۴ افزایش یابد که این میزان، افزایش ۴۳درصدی را نشان می‌دهد.» براساس اعلام او، در این مدت، موارد جدید سرطان به تیروئید با ۱۱۴ درصد، پروستات با ۶۷ درصد، پستان با ۶۳ درصد، روده بزرگ با ۵۴ درصد مربوط می‌شود.
علی قنبری مطلق، رئیس اداره پیشگیری از سرطان وزارت بهداشت است وبا اشاره به این تحقیق انجام شده، به همشهری می‌گوید آمار اعلام شده در این پژوهش، یک پیش‌بینی طی سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۵ است که البته تا همین حالا، پیش‌بینی‌های انجام شده در این پژوهش درست بوده است: «ما انتظار داریم که سالانه ۵ تا ۶ درصد با افزایش موارد ابتلا به سرطان مواجه شویم.» او، اما در ادامه، نکته دیگری را مورد توجه قرار می‌دهد و آن هم تغییر الگوی ابتلا به سرطان در میان مردان ایرانی است: «آنچه دچار تغییر شده، جایگزینی سرطان پروستات با معده در میان مردان ایرانی است، یعنی از سال ۹۵، پس از اینکه سال‌ها سرطان معده در میان مردان، شایع‌ترین سرطان به شمار می‌رفت، سرطان پروستات در رتبه اول قرار گرفت.»
سبک زندگی، رده‌بندی سرطان‌ها را جابه‌جا کرد
او به دلایل جایگزینی سرطان پروستات با سرطان معده اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین علت‌ها، تغییر سبک زندگی است، پس از آن هم شرایط اجتماعی و اقتصادی در ابتلا به این نوع سرطان نقش دارد، در کنار همه این‌ها کم تحرکی در جامعه ما افزایش پیدا کرده، به‌طوری که گفته می‌شود، ۶۰ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال کشور، کم‌تحرک‌اند، ۶۰ درصد هم ازجمله مردان، اضافه وزن دارند، مجموعه این عوامل منجر به بالا رفتن میزان کلسترول و دیابت شده است. البته نباید فراموش کرد که مصرف سیگار هم عامل دیگر بروز این بیماری‌هاست که میزان مصرف آن در کشور بالا رفته است.»
بررسی‌ها نشان می‌دهد ۱۳ درصد مردم جهان چاق‌اند و ایران در این زمینه، رتبه ۶ دنیا را دارد. قنبری می‌گوید مجموعه این عوامل منجر شده تا سرطان پروستات در میان مردان و سرطان پستان در زنان افزایش پیدا کند: «به‌طور کلی استفاده از یخچال، مصرف آب تصفیه شده، استفاده نکردن از آب چاه و... منجر شده تا سرعت بروز سرطان معده کاهش پیدا کند، البته این‌ها مداخلاتی است که طی ۴-۳ دهه گذشته رخ داده و حالا تأثیرات خود را نشان می‌دهد.» براساس اعلام او، مجموعه این اقدامات منجر شد تا سرطان معده در رتبه دوم قرار گیرد و سرطان پروستات جای شایع‌ترین سرطان در مردان را بگیرد. در رتبه سوم هم سرطان روده بزرگ قرار می‌گیرد؛ این سرطان هم در پی تغییر سبک زندگی، کم تحرکی و چاقی بالا رفته است و در زنان تبدیل به دومین سرطان شده است.
با اینکه گفته می‌شود میزان بروز سرطان در ایران بالاست، اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد که میزان بروز سالانه سرطان در ایران ۱۶۹ در ۱۰۰ هزار نفر است، اما در دنیا این عدد ۲۰۱ در ۱۰۰ هزار نفر است. همچنین میزان بروز سرطان در مردان و زنان ایرانی ۱۸۰ در ۱۰۰ هزار و ۱۶۰ در ۱۰۰ هزار است و به نسبت میانگین جهانی که ۲۲۲ در ۱۰۰ هزار و ۱۸۶ در ۱۰۰ هزار نفر است، عدد‌های کمتری را نشان می‌دهد. رئیس اداره پیشگیری از سرطان وزارت بهداشت هم به همین نکته اشاره می‌کند. او می‌گوید که سن ابتلا به سرطان‌ها در ایران حدود ۱۰ سال پایین‌تر از کشور‌های دیگر است، دلیل آنهم جوانی جمعیت کشور است. اما درباره شایع‌ترین سرطان‌ها، باید گفت که ایران جزو معدود کشور‌هایی بود که سرطان معده شایع‌ترین سرطان مردان بود، اما حالا با قرار گرفتن سرطان معده در رتبه دوم، وضعیت ایران، شبیه کشور‌های دیگر شد. یعنی در کشور‌های دیگر سرطان پروستات، نخستین سرطان مردان به شمار می‌رود: «به‌طور کلی، سرطان‌ها هم مانند بیماری‌های غیرواگیر، تنها وابسته به یک عامل نیستند، مجموعه عواملی در ابتلا به این بیماری نقش دارند، اما باید گفت که ابتلا به سرطان پروستات در مردان و پستان در زنان، وابسته به هورمون‌های زنانه و مردانه و چاقی و کم تحرکی و... است. این‌ها تغییرات سلولی ایجاد می‌کنند و در نهایت این بیماری‌ها را رقم می‌زنند.»
مردان ۵۰ سال به بالا، مراقب باشند
آنطور که گفته می‌شود، مردان در مراجعه به پزشک برای اقدامات درمانی، توجه ویژه‌ای ندارد، مطالعات نشان می‌دهد که زنان بیش از مردان پیگیر درمان و معاینه‌های دوره‌ای هستند واین موضوع منجر می‌شود تا سرطان‌ها در زنان زودتر از مردان تشخیص داده شود، با این حال براساس اعلام رئیس اداره پیشگیری از سرطان وزارت بهداشت، براساس نتایج پیمایش عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر در ایران یا همان استپس که در سال ۲۰۲۱ در ایران انجام شد، مشخص شد که در سال‌های گذشته سطح دانش و عملکرد مردان در سلامت شخصی ارتقا پیدا کرده و نتیجه آن منجر به تشخیص زودهنگام بیماری‌ها شده است، اما به‌طور کلی باز هم می‌توان گفت که زنان در این زمینه پیگیرتر هستند: «به‌طور کلی سه سرطان، پستان، روده بزرگ و دهانه رحم، ۴۰ درصد سرطان‌های زنان را تشکیل می‌دهند، اغلب این‌ها هم با معاینه‌های دوره‌ای به تشخیص می‌رسد، در مورد سرطان پروستات، اما نظام سلامت، توصیه ویژه‌ای برای غربالگری ندارد و اگر غربالگری انجام می‌شود باید با احتیاط باشد، من به‌عنوان پزشک توصیه به انجام این معاینه‌ها دارم.» براساس اعلام او، مردان از سن ۵۰ سال به بالا، باید مراقب این علائم باشند:
«توجه به نشانه‌های مشکوک مثل بروز سوزش ادرار، دیده شدن خون در ادرار، سختی در ادرار کردن، نیاز به دفع چندین باره ادرار مخصوصا در شب می‌تواند از نشانه‌های خطر ابتلا به سرطان پروستات باشد. البته در بسیاری از مواقع بزرگی خوش‌خیم غده پروستات، با این علائم تشخیص داده می‌شود، اما به هر حال باید حتما پیگیری شود و افراد به شبکه‌های بهداشتی یا اورولوژیست مراجعه کنند.»
براساس اعلام او، بیشترین میزان ابتلا به سرطان پروستات در میان مردان بالای ۵۰ و ۶۰ سال است و در هرم سنی ابتلا به این بیماری، تغییری در کشور رخ نداده است. اما به‌طور کلی کشور در آینده با افزایش موارد ابتلا به سرطان، مواجه می‌شود. او همچنین درباره اینکه گفته می‌شود وجود سرطان‌های زنان در اعضای درجه یک خانواده، می‌تواند احتمال بروز سرطان در مردان آن خانواده را بالا ببرد، توضیح می‌دهد: «بررسی‌ها نشان می‌دهد که اگر در میان اعضای خانواده سرطان پروستات وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به سرطان پستان در میان زنان آن خانواده بالا می‌رود، اما اینکه این موضوع عکس این باشد، یعنی از زنان به مردان، این احتمال را ایجاد کند، هنوز ثابت شده نیست.»
