ابعاد اهمیت اولین سفر رئیسی به کشوری در حاشیه خلیج فارس

سید ابراهیم رئیسی بر اساس برنامه اعلام شده در هنگام ورود به دوحه در "دیوان امیری" محل کار و دفتر امیر قطر مورد استقبال "شیخ تمیم بن حمد آل ثانی"قرار می گیرد و پس از آن دیدار دوجانبه این دو مقام عالی رتبه ایرانی و قطری برگزار می‌شود.

براساس اطلاعات منتشر شده وزیران امور خارجه، نفت، انرژی، راه و همچنین رئیس سازمان توسعه و تجارت رئیس جمهور را در این سفر همراهی می کنند.

سفر رئیس جمهور به قطر در حالی صورت می گیرد که آخرین بار در ۱۰ سال پیش محمود احمدی نژاد در سال ۱۳۹۰ به دعوت امیر قطر برای شرکت در نشست سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز به این کشور رفت و ضمن شرکت در این نشست با مقامات قطری نیز دیدار و رایزنی کرد.

مروری بر روابط ایران و قطر در سال های اخیر

روابط تهران و دوحه از زمان استقلال قطر در سال ۱۹۷۱ روابطی دوستانه بر پایه احترام متقابل بوده است و در واقع ایران از جمله نخستین کشورهایی بود که استقلال قطر را به رسمیت شناخت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران نیز دوحه جزو اولین دولت هایی بود که پیروزی انقلاب اسلامی را تبریک گفت و بر عزم خود جهت توسعه روابط بین دو کشور تأکید کرد.

در طی این سال ها مقامات دو کشور تلاش کرده اند که این روابط را در قالب تبادل هیات هایی در حوزه های سیاسی، اقتصادی و تجاری گسترش دهند که البته به نظر می رسد این تلاش ها بیشتر در توسعه روابط سیاسی دو کشور موثر بوده و روابط اقتصادی تهران و دوحه بنا به گفته مسئولان دو کشور در وضعیت متناسبی با روابط سیاسی دو کشور قرار ندارد.

در ۱۰ سال گذشته روابط دو کشور همراه با فراز و نشیب هایی بوده چنانکه پس از بحران در سوریه روابط دو کشور تا حدودی به سردی گرایید و پس از حمله عده ای به سفارت عربستان به تهران، قطر نیز همسو با تعدادی دیگر از کشورهای عربی در راستای حمایت از عربستان اقدام به کاهش سطح روابط خود با تهران کرد. اما پس از تحریم قطر در سال ۲۰۱۷ توسط برخی از کشورهای عربی به سردمداری عربستان، روابط تهران و قطر به سمت گرمی گرایید چنانکه در برابر تحریم های هوایی، زمینی و دریایی برخی از کشورهای عربی که علیه دوحه اعمال کرده بودند، ایران مرز هوایی خود را بر روی پرواز شرکت های هوایی قطر از جمله هواپیمایی قطر باز گذاشت و برای اینکه این کشور به خاطر تحریم های به وجود آمده با بحران غذا روبرو نشود همراه با ترکیه اقدام به ارسال مواد غذایی به دوحه کرد و همین موضوع باعث شد که حجم تبادلات تجاری دو کشور تا حدود زیادی افزایش پیدا کند.

براساس روایت های نقل شده از نکات قابل توجه در روابط ایران و قطر در زمان تحریم این کشور توسط برخی از کشورهای عربی به سردمداری عربستان ، انجام چندین دیدار بین سردار سلیمانی و مقامات قطری از جمله امیر قطر است؛ چنان که در این دیدارها سردار سلیمانی با اشاره به ماهیت گروه تروریستی داعش و خطر این جریان تکفیری برای کل منطقه ، به نوعی مقامات قطری را متقاعد می کند که از این جریان تروریستی فاصله بگیرند .

در دی ماه سال ۱۳۹۸ امیر قطر تمیم بن حمد آل ثانی سفر یک روزه به تهران داشت و در این سفر با حسن روحانی رئیس جمهور وقت ایران و آیت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی ایران دیدار و گفت وگو کرد. چنانکه در برخی از رسانه ها مطرح شده بود که یکی از اهداف سفر امیر قطر به تهران تشکر وی از مقامات ایران به خاطر حمایت از این کشور در برابر تحریم های اعمال شده از سوی برخی از کشورهای عربی بود.

از زمان آغاز کار دولت سیزدهم رفت وآمدهای دیپلماتیک نسبتا قابل توجهی بین دو کشور صورت گرفته چنانکه در ۱۸ شهریورماه ۱۴۰۰ شیخ محمد بن عبدالرحمان آل ثانی وزیر خارجه قطر به تهران سفر کرد . او جزو اولین وزرای خارجه ای بود که در هنگام تشکیل دولت سیزدهم به تهران سفر کرد و با حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه جدید ایران دیدار و رایزنی کرد. در پاسخ به این سفر، حسین امیرعبداللهیان نیز در ۲۷ دی ماه به همراه هیاتی به دوحه رفت و در این سفر علاوه بر دیدار با همتای قطری خود با تعدادی دیگر از مقامات این کشور عربی از جمله امیر قطر نیز دیدار و رایزنی کرد.

حدود دو هفته بعد از این دیدار در پی تحولات صورت گرفته در منطقه و همچنین مذاکرات وین در پنجم بهمن ماه ۱۴۰۰ شاهد گفت وگوی تلفنی وزیران امور خارجه دو کشور بودیم چنانکه براساس اعلام سفیر ایران در قطر به خاطر اهمیت مسائل موجود در یک روز وزیران امور خارجه دو کشور دو بار به صورت تلفنی با یکدیگر گفت‌وگو کردند. این گفت‌وگوی تلفنی در حالی صورت گرفت که در همان روز وزیر خارجه قطر نیز به صورت تلفنی با همتای آمریکایی خود نیز رایزنی و گفت‌وگو کرده بود. دو روز بعد از این گفت وگوی تلفنی و در آستانه سفر امیر قطر به واشنگتن جهت دیدار با مقامات آمریکایی، وزیر خارجه قطر راهی تهران شد و در سفر یک روزه با همتای ایرانی خود و حجت الاسلام والمسلمین ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران دیدار و گفت‌وگو کرد.

پس از انجام این گفت‌وگوها در آستانه سفر امیر قطر به واشنگتن و در جریان برگزاری مذاکرات وین این دیدگاه از سوی برخی از تحلیلگران عرصه سیاست خارجی مطرح شد که قطر در پی انجام تبادل پیام هایی بین تهران و قطر است. چنانکه مقامات وزارت خارجه کشورمان نیز طی مدت اخیر به این موضوع اشاره کرده اند که تعدادی از کشورها به عنوان واسطه پیام هایی را از سوی آمریکا از جمله درخواست این کشور برای گفت‌وگوی مستقیم با تهران را منتقل کرده اند.

تلاش قطر برای نقش‌آفرینی جدی‌تر در عرصه سیاست خارجی منطقه‌ای و بین‌المللی

میزبانی قطر از جام جهانی فوتبال در سال ۲۰۲۲، میزبانی از گروه های مقاومت فلسطینی، حضور دفتر سیاسی طالبان در قطر و انجام مذاکرات بین آمریکا و طالبان در دوحه، تلاش برای تبادل پیام بین ایران و آمریکا و... همه نشان می دهد که این کشور به دنبال نقش آفرینی جدی در عرصه سیاست خارجی منطقه ای و بین المللی است چنانکه احتمالا به دنبال این است که نقش پیشین عمان را در منطقه ایفا کند.

برگزاری جام جهانی فوتبال در سال جاری در قطر فرصت خوبی است تا ایران بتواند از این فرصت برای گسترش گردشگری خود استفاده کند و سهمی از بازار ایجاد شده در این زمینه را از آن خود کند. چنانکه در همین راستا پیشنهاداتی از سوی مقامات ایرانی به مقامات قطری برای استفاده از پتانسیل جزایر کیش و قشم داده شده است و همچنین دو کشور در تلاش هستند که در این مدت تعداد خطوط پروازی بین دو کشور را نیز گسترش دهند.

ششمین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز

رئیس جمهور همچنین در روز سه شنبه در جریان دومین روز سفر خود به دوحه قطر در ششمین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز نیز شرکت خواهد کرد. اجلاس مجمع کشورهای صادرکننده گاز حدود ۱۵ سال قبل با پیشنهاد ایران و با همکاری تهران، دوحه و مسکو ( دسامبر ۲۰۰۸) تاسیس شد. در ۱۵ سال گذشته ایران در دو دور در سطح سران در این اجلاس شرکت کرده است. در یک دوره معاون اول رئیس جمهور شرکت داشته و بقیه را معاون اقتصاد و یا وزیر نفت به نمایندگی از ایران در آن شرکت داشته است.

براساس برنامه ریزی انجام شده در حاشیه این اجلاس رئیس جمهور با تعدادی از سران کشورهای شرکت کننده در آن دیدار و رایزنی خواهد کرد. گفته شده در این اجلاس کشورهای الجزایر، ونزوئلا، نیجریه، موزامبیک، آذربایجان و... در سطح رئیس جمهور شرکت خواهند کرد و عراق نیز در سطح رئیس جمهور یا نخست وزیر در این اجلاس حضور خواهد داشت.

رئیس جمهور همچنین در جریان سفر به قطر علاوه بر دیدارهای اشاره شده نشستی نیز با ایرانیان مقیم قطر و همچنین تجار ایرانی و قطری خواهد داشت. گفته می شود در این سفر رسمی احتمالا تفاهم نامه هایی بین دو کشور در حوزه های مختلف منعقد شود.